Panultihon 23
1 Sa dihang molingkod ka aron mokaon uban ang magmamando, pagbantay pag-ayo kung unsa ang anaa sa imong atubangan,
When you sit to eat with a ruler, consider diligently what is before you:
2 ug ibutang ang kutsilyo sa imong tutonlan kung ikaw ang matang sa tawo nga gusto mokaon ug daghang pagkaon.
And put a knife to your throat, if you be a man given to appetite.
3 Ayaw pagtinguha sa iyang lamiang mga pagkaon, kay pagkaon kini sa mga bakak.
Be not desirous of his dainties: for they are deceitful food.
4 Ayaw paghago ug maayo aron makaangkon ug bahandi; pagmaalamon aron masayod kung kanus-a moundang.
Labour not to be rich: cease from your own wisdom.
5 Tugotan ba nimo ang imong mga mata nga masilaw niini? Mahanaw lamang kini, kay sigurado gayod nga tugkan kini ug mga pako sama sa agila ug molupad sa kawanangan.
Will you set your eyes upon that which is not? for riches certainly make themselves wings; they fly away as an eagle toward heaven.
6 Ayaw kan-a ang pagkaon sa tawong adunay daotan nga tinan-awan— ug ayaw pagtinguha sa iyang lamiang mga pagkaon,
Eat you not the bread of him that has an evil eye, neither desire you his dainty meats:
7 kay siya ang matang sa tawo nga nag-ihap sa kantidad sa pagkaon. “Kaon ug inom!” moingon siya kanimo, apan ang iyang kasingkasing wala diha kanimo.
For as he thinks in his heart, so is he: Eat and drink, says he to you; but his heart is not with you.
8 Isuka nimo bisan ang diyutay nga imong gikaon ug giusik-usikan lang nimo ang imong mga pagdayeg.
The morsel which you have eaten shall you vomit up, and lose your sweet words.
9 Ayaw pakigsulti sa igdulungog sa usa ka buangbuang, kay tamayon lamang niya ang imong maalamon nga mga pulong.
Speak not in the ears of a fool: for he will despise the wisdom of your words.
10 Ayaw ibalhin ang karaang bato nga utlanan o ilogon ang kaumahan sa mga ilo,
Remove not the old landmark; and enter not into the fields of the fatherless:
11 kay ang ilang Manluluwas kusgan ug molaban siya sa ilang katungod batok kanimo.
For their redeemer is mighty; he shall plead their cause with you.
12 Ibutang sa imong kasingkasing ang pagpanudlo ug sa imong mga dalunggan ang mga pulong sa kahibalo.
Apply your heart unto instruction, and your ears to the words of knowledge.
13 Ayaw pagdumili sa pagpanton sa usa ka bata, kay kung latoson nimo siya ug bunal, dili siya mamatay.
Withhold not correction from the child: for if you beat him with the rod, he shall not die.
14 Kinahanglan nga ikaw gayod ang molatos kaniya pinaagi sa bunal ug moluwas sa iyang kalag gikan sa Seol. (Sheol h7585)
You shall beat him with the rod, and shall deliver his soul from hell. (Sheol h7585)
15 Akong anak nga lalaki, kung maalamon ang imong kasingkasing, nan ang akong kasingkasing magmaya usab;
My son, if your heart be wise, my heart shall rejoice, even mine.
16 malipay ang akong kinasuloran sa dihang ang imong mga ngabil magsulti ug husto.
Yea, my reins shall rejoice, when your lips speak right things.
17 Ayaw itugot nga masina ang imong kasingkasing sa mga makasasala, apan padayon diha sa pagkahadlok kang Yahweh sa tibuok adlaw.
Let not your heart envy sinners: but be you in the fear of the LORD all the day long.
18 Sigurado gayod nga adunay kaugmaon ug dili mahanaw ang imong paglaom.
For surely there is an end; and your expectation shall not be cut off.
19 Paminaw- ikaw! - akong anak nga lalaki, ug pagmaalamon ug giyahi ang imong kasingkasing ngadto sa dalan.
Hear you, my son, and be wise, and guide your heart in the way.
20 Ayaw pakig-uban sa mga palahubog ug sa kusog mokaon ug karne,
Be not among winebibbers; among riotous eaters of flesh:
21 kay ang palahubog ug ang kusog mokaon mahimong kabos ug mahinanok nga magbisti na lamang sila ug mga trapo.
For the drunkard and the glutton shall come to poverty: and drowsiness shall clothe a man with rags.
22 Paminawa ang imong amahan nga maoy nagpakatawo kanimo ug ayaw tamaya ang imong inahan sa dihang matigulang na siya.
Hearken unto your father that brings forth you, and despise not your mother when she is old.
23 Palita ang kamatuoran, apan ayaw kini ibaligya; pagpalit ug kaalam, pagpanton, ug panabot.
Buy the truth, and sell it not; also wisdom, and instruction, and understanding.
24 Ang amahan sa matarong maglipay gayod, ug siya nga magpakatawo ug maalamon nga bata magmaya diha kaniya.
The father of the righteous shall greatly rejoice: and he that bring forths a wise child shall have joy of him.
25 Tugoti nga magmaya ang imong amahan ug imong inahan ug tugoti nga maglipay siya nga maoy nagpakatawo kanimo.
Your father and your mother shall be glad, and she that bare you shall rejoice.
26 Akong anak nga lalaki, ihatag kanako ang imong kasingkasing ug ipaniid ang imong mga mata sa akong mga dalan.
My son, give me your heart, and let your eyes observe my ways.
27 Kay ang babaye nga nagbaligya sa iyang dungog usa ka lalom nga bung-aw, ug ang asawa sa laing lalaki usa ka masigpit nga atabay.
For a whore is a deep ditch; and a strange woman is a narrow pit.
28 Nagpauraray siya nga nag-atang sama sa kawatan ug padaghanon niya ang mga maluibon taliwala sa katawhan.
She also lies in wait as for a prey, and increases the transgressors among men.
29 Kinsa man ang adunay kaalaot? Kinsa man ang adunay kasubo? Kinsa man ang adunay mga kaaway? Kinsa man ang adunay pagbagulbol? Kinsa man ang adunay mga samad nga walay hinungdan? Kinsa man ang adunay mapula nga mga mata?
Who has woe? who has sorrow? who has contentions? who has babbling? who has wounds without cause? who has redness of eyes?
30 Kadtong magpabilin sa pag-inom ug bino, kadtong misulay sa sinagolan nga bino.
They that tarry long at the wine; they that go to seek mixed wine.
31 Ayaw tan-awa ang bino sa dihang pula na kini, sa dihang mangidlap kini diha sa baso ug hamloy nga lad-okon.
Look not you upon the wine when it is red, when it gives his colour in the cup, when it moves itself aright.
32 Sa kataposan mamaak kini sama sa bitin ug molikos kini sama sa udto-udto nga bitin.
At the last it bites like a serpent, and stings like an adder.
33 Makita sa imong mga mata ang katingalahang mga butang ug ang imong kasingkasing magapamulong sa sukwahi nga mga butang.
your eyes shall behold strange women, and your heart shall utter perverse things.
34 Mahisama ka sa natulog ngadto sa kinahiladman sa kadagatan o naghigda tumoy sa tukon sa layag.
Yea, you shall be as he that lies down in the midst of the sea, or as he that lies upon the top of a mast.
35 “Gibunalan nila ako,” moingon ka, “apan wala ako nasakitan. Gikulata nila ako, apan wala ko kini mabati. Kanus-a ba ako makamata? Mangita ako ug laing ilimnon.”
They have stricken me, shall you say, and I was not sick; they have beaten me, and I felt it not: when shall I awake? I will seek it yet again.
