Panultihon 23
1 Sa dihang molingkod ka aron mokaon uban ang magmamando, pagbantay pag-ayo kung unsa ang anaa sa imong atubangan,
When you take your seat at the feast with a ruler, give thought with care to what is before you;
2 ug ibutang ang kutsilyo sa imong tutonlan kung ikaw ang matang sa tawo nga gusto mokaon ug daghang pagkaon.
And put a knife to your throat, if you have a strong desire for food.
3 Ayaw pagtinguha sa iyang lamiang mga pagkaon, kay pagkaon kini sa mga bakak.
Have no desire for his delicate food, for it is the bread of deceit.
4 Ayaw paghago ug maayo aron makaangkon ug bahandi; pagmaalamon aron masayod kung kanus-a moundang.
Take no care to get wealth; let there be an end to your desire for money.
5 Tugotan ba nimo ang imong mga mata nga masilaw niini? Mahanaw lamang kini, kay sigurado gayod nga tugkan kini ug mga pako sama sa agila ug molupad sa kawanangan.
Are your eyes lifted up to it? it is gone: for wealth takes to itself wings, like an eagle in flight up to heaven.
6 Ayaw kan-a ang pagkaon sa tawong adunay daotan nga tinan-awan— ug ayaw pagtinguha sa iyang lamiang mga pagkaon,
Do not take the food of him who has an evil eye, or have any desire for his delicate meat:
7 kay siya ang matang sa tawo nga nag-ihap sa kantidad sa pagkaon. “Kaon ug inom!” moingon siya kanimo, apan ang iyang kasingkasing wala diha kanimo.
For as the thoughts of his heart are, so is he: Take food and drink, he says to you; but his heart is not with you.
8 Isuka nimo bisan ang diyutay nga imong gikaon ug giusik-usikan lang nimo ang imong mga pagdayeg.
The food which you have taken will come up again, and your pleasing words will be wasted.
9 Ayaw pakigsulti sa igdulungog sa usa ka buangbuang, kay tamayon lamang niya ang imong maalamon nga mga pulong.
Say nothing in the hearing of a foolish man, for he will put no value on the wisdom of your words.
10 Ayaw ibalhin ang karaang bato nga utlanan o ilogon ang kaumahan sa mga ilo,
Do not let the landmark of the widow be moved, and do not go into the fields of those who have no father;
11 kay ang ilang Manluluwas kusgan ug molaban siya sa ilang katungod batok kanimo.
For their saviour is strong, and he will take up their cause against you.
12 Ibutang sa imong kasingkasing ang pagpanudlo ug sa imong mga dalunggan ang mga pulong sa kahibalo.
Give your heart to teaching, and your ears to the words of knowledge.
13 Ayaw pagdumili sa pagpanton sa usa ka bata, kay kung latoson nimo siya ug bunal, dili siya mamatay.
Do not keep back training from the child: for even if you give him blows with the rod, it will not be death to him.
14 Kinahanglan nga ikaw gayod ang molatos kaniya pinaagi sa bunal ug moluwas sa iyang kalag gikan sa Seol. (Sheol h7585)
Give him blows with the rod, and keep his soul safe from the underworld. (Sheol h7585)
15 Akong anak nga lalaki, kung maalamon ang imong kasingkasing, nan ang akong kasingkasing magmaya usab;
My son, if your heart becomes wise, I, even I, will be glad in heart;
16 malipay ang akong kinasuloran sa dihang ang imong mga ngabil magsulti ug husto.
And my thoughts in me will be full of joy when your lips say right things.
17 Ayaw itugot nga masina ang imong kasingkasing sa mga makasasala, apan padayon diha sa pagkahadlok kang Yahweh sa tibuok adlaw.
Have no envy of sinners in your heart, but keep in the fear of the Lord all through the day;
18 Sigurado gayod nga adunay kaugmaon ug dili mahanaw ang imong paglaom.
For without doubt there is a future, and your hope will not be cut off.
19 Paminaw- ikaw! - akong anak nga lalaki, ug pagmaalamon ug giyahi ang imong kasingkasing ngadto sa dalan.
Give ear, my son, and be wise, guiding your heart in the right way.
20 Ayaw pakig-uban sa mga palahubog ug sa kusog mokaon ug karne,
Do not be among those who give themselves to wine-drinking, or among those who make themselves full with meat:
21 kay ang palahubog ug ang kusog mokaon mahimong kabos ug mahinanok nga magbisti na lamang sila ug mga trapo.
For those who take delight in drink and feasting will come to be in need; and through love of sleep a man will be poorly clothed.
22 Paminawa ang imong amahan nga maoy nagpakatawo kanimo ug ayaw tamaya ang imong inahan sa dihang matigulang na siya.
Give ear to your father whose child you are, and do not keep honour from your mother when she is old.
23 Palita ang kamatuoran, apan ayaw kini ibaligya; pagpalit ug kaalam, pagpanton, ug panabot.
Get for yourself that which is true, and do not let it go for money; get wisdom and teaching and good sense.
24 Ang amahan sa matarong maglipay gayod, ug siya nga magpakatawo ug maalamon nga bata magmaya diha kaniya.
The father of the upright man will be glad, and he who has a wise child will have joy because of him.
25 Tugoti nga magmaya ang imong amahan ug imong inahan ug tugoti nga maglipay siya nga maoy nagpakatawo kanimo.
Let your father and your mother be glad, let her who gave you birth have joy.
26 Akong anak nga lalaki, ihatag kanako ang imong kasingkasing ug ipaniid ang imong mga mata sa akong mga dalan.
My son, give me your heart, and let your eyes take delight in my ways.
27 Kay ang babaye nga nagbaligya sa iyang dungog usa ka lalom nga bung-aw, ug ang asawa sa laing lalaki usa ka masigpit nga atabay.
For a loose woman is a deep hollow, and a strange woman is a narrow water-hole.
28 Nagpauraray siya nga nag-atang sama sa kawatan ug padaghanon niya ang mga maluibon taliwala sa katawhan.
Yes, she is waiting secretly like a beast for its food, and deceit by her is increased among men.
29 Kinsa man ang adunay kaalaot? Kinsa man ang adunay kasubo? Kinsa man ang adunay mga kaaway? Kinsa man ang adunay pagbagulbol? Kinsa man ang adunay mga samad nga walay hinungdan? Kinsa man ang adunay mapula nga mga mata?
Who says, Oh! who says, Ah! who has violent arguments, who has grief, who has wounds without cause, whose eyes are dark?
30 Kadtong magpabilin sa pag-inom ug bino, kadtong misulay sa sinagolan nga bino.
Those who are seated late over the wine: those who go looking for mixed wine.
31 Ayaw tan-awa ang bino sa dihang pula na kini, sa dihang mangidlap kini diha sa baso ug hamloy nga lad-okon.
Keep your eyes from looking on the wine when it is red, when its colour is bright in the cup, when it goes smoothly down:
32 Sa kataposan mamaak kini sama sa bitin ug molikos kini sama sa udto-udto nga bitin.
In the end, its bite is like that of a snake, its wound like the wound of a poison-snake.
33 Makita sa imong mga mata ang katingalahang mga butang ug ang imong kasingkasing magapamulong sa sukwahi nga mga butang.
Your eyes will see strange things, and you will say twisted things.
34 Mahisama ka sa natulog ngadto sa kinahiladman sa kadagatan o naghigda tumoy sa tukon sa layag.
Yes, you will be like him who takes his rest on the sea, or on the top of a sail-support.
35 “Gibunalan nila ako,” moingon ka, “apan wala ako nasakitan. Gikulata nila ako, apan wala ko kini mabati. Kanus-a ba ako makamata? Mangita ako ug laing ilimnon.”
They have overcome me, you will say, and I have no pain; they gave me blows without my feeling them: when will I be awake from my wine? I will go after it again.
