Panultihon 21
1 Ang kasingkasing sa hari usa ka nagadagayday nga tubig diha sa kamot ni Yahweh; gipasimang niya kini sa bisan asa niya gusto.
The king’s heart is in Adonai’s hand like the watercourses. He turns it wherever he desires.
2 Ang tagsatagsa ka pamaagi sa tawo matarong sa iyang kaugalingon nga mga mata, apan si Yahweh ang magatimbangtimbang sa mga kasingkasing.
Every way of a man is right in his own eyes, but Adonai weighs the hearts.
3 Ang pagbuhat sa pagkamatarong ug pagkamakiangayon labi pang dawaton ni Yahweh kay sa halad.
To do righteousness and mishpat ·justice· is more acceptable to Adonai than sacrifice.
4 Ang mapahitas-on nga mga mata ug mapasigarbohon nga kasingkasing— ang suga sa daotan— mga sala.
A high look, and a proud heart, the lamp candle of the wicked, is sin.
5 Ang mga laraw sa makugihon mogiya lamang ngadto sa pagkamauswagon, apan ang tagsatagsa nga nagabuhat nga madalidalion mosangko lamang sa kawalad-on.
The plans of the diligent surely lead to profit; and everyone who is hasty surely rushes to poverty.
6 Ang pagbaton ug mga bahandi pinaagi sa bakakon nga dila usa ka lumalabayng inalisngaw nga aso ug usa ka lit-ag nga makapatay.
Getting treasures by a lying tongue is a fleeting vapor for those who seek death.
7 Ang kabangis sa daotan mao ang moguyod kanila palayo, kay nagdumili man sila sa pagbuhat sa katarong.
The violence of the wicked will drive them away, because they refuse to do what is mishpat ·just·.
8 Baliko ang dalan sa tawong sad-an, apan siya nga putli nagabuhat ug matarong.
The way of the guilty is devious, but the conduct of the innocent is upright.
9 Mas maayo pa nga mopuyo sa lawak sa ibabaw sa balay kaysa mopuyo sa balay uban ang asawa nga malalison.
It is better to dwell in the corner of the housetop, than to share a house with a contentious woman.
10 Ang pangpagana sa daotan nangita sa pagkadaotan; walay kaluoy nga makit-an sa iyang mga silingan diha sa iyang mga mata.
The soul of the wicked desires evil; his neighbor finds no pity in his eyes.
11 Sa dihang masilotan na ang matamayon, ang walay alamag mahimong maalamon, ug sa dihang pahamatngonan ang maalamon nga tawo, madugangan ang iyang kahibalo.
When the mocker is punished, the simple gains wisdom. When the wise is instructed, he receives knowledge.
12 Siya nga nagabuhat ug matarong nagabantay sa balay sa daotan; iyang ipasukamod ang daotan ngadto sa pagkagun-ob.
The Righteous One considers the house of the wicked, and brings the wicked to ruin.
13 Siya nga magasampong sa iyang mga igdulungog sa mga pagtuaw sa mga kabos, magatuaw usab siya, apan dili siya patalinghogan.
Whoever stops his ears at the cry of the poor, he will also cry out, but shall not be heard.
14 Makapahupay sa kasuko ang gasa sa tago ug makapahupay sa hilabihan nga kaligutgot ang gasa sa tago.
A gift in secret pacifies anger; and a bribe in the cloak, strong wrath.
15 Sa dihang mapahamtang na ang katarong, magdala kini ug kalipay ngadto sa tawo nga nagabuhat sa matarong, apan magdala kini ug kalisang sa nagabuhat ug daotan.
It is joy to the upright to do mishpat ·justice·; but it is a destruction to the workers of iniquity.
16 Siya nga nahisalaag gikan sa dalan sa panabot, magapahulay siya ngadto sa tigomanan sa mga patay.
The man who wanders out of the way of understanding shall rest in the assembly of the departed spirits.
17 Bisan kinsa nga nahigugma sa kahilayan mahimo nga kabos; siya nga nahigugma sa bino ug lana dili maadunahan.
He who 'ahav ·affectionately loves· pleasure shall be a poor man. He who 'ahav ·affectionately loves· wine and oil shall not be rich.
18 Ang daotan nga tawo maoy lukat alang sa nagabuhat ug matarong, ug ang maluibon maoy lukat alang sa matinud-anon.
The wicked is a ransom for the upright; the treacherous for the upright.
19 Mas maayo pang magpuyo sa kamingawan kay sa uban ang babaye nga tigpasiugda ug kasamok ug hilabihan ka bagulbolan.
It is better to dwell in a desert land, than with a contentious and fretful woman.
20 Adunay bililhon nga bahandi ug lana sa panimalay sa manggialamon, apan usik-usikan lamang kini sa tawong buangbuang.
There is precious treasure and oil in the dwelling of the wise; but a foolish man swallows it up.
21 Siya nga nagabuhat ug matarong ug manggiluluy-on— kining tawhana makakaplag ug kinabuhi, pagkamatarong, ug kadungganan.
He who follows after righteousness and cheshed ·loving-kindness· finds life, righteousness, and kavod ·weighty glory·.
22 Ang tawong maalamon makakatkat sa siyudad sa mga bantogan, ug mapokan niya ang mga salipdanan nga diin ilang gisaligan.
A wise man scales the city of the mighty, and brings down the strength of its confidence.
23 Bisan kinsa nga magabantay sa iyang baba ug sa iyang dila magapahilayo sa iyang kaugalingon sa kasamok.
Whoever guards his mouth and his tongue keeps his soul from troubles.
24 Ang mapahitas-on ug mapasigarbohon nga tawo— “Matamayon” ang iyang ngalan— nagabuhat uban ang mapalabilabihon nga garbo.
The proud and haughty man, “scoffer” is his name; he works in the arrogance of pride.
25 Ang tinguha sa tapolan makapatay kaniya, kay ang iyang mga kamot nagadumili sa pagtrabaho.
The desire of the sluggard kills him, for his hands refuse to labor.
26 Sa tibuok adlaw nagatinguha ug nagatinguha pa gayod siya, apan siya nga nagabuhat ug matarong nagahatag ug wala nagatihiktihik.
There are those who covet greedily all day long; but the upright give and don’t withhold.
27 Dulomtanan ang halad sa tawong daotan; mas dulomtanan pa gayod kini kung dad-on niya kini uban sa daotan nga mga tinguha.
The sacrifice of the wicked is an abomination: how much more, when he brings it with a wicked mind!
28 Mahanaw ang bakakon nga saksi, apan siya nga nagapatalinghog magasulti sa tanang panahon.
A false witness will perish, and a man who sh'ma ·hears obeys· speaks to eternity.
29 Ang usa ka tawong daotan magapagahi sa iyang panagway, apan ang tawong matinud-anon masaligon mahitungod sa iyang mga paagi.
A wicked man hardens his face; but as for the upright, he establishes his ways.
30 Wala gayoy kaalam, wala gayoy panabot, ug wala gayoy tambag nga makabarog batok kang Yahweh.
There is no wisdom nor understanding nor counsel against Adonai.
31 Giandam ang kabayo alang sa adlaw sa pagpakiggubat, apan ang kadaogan iya lamang kang Yahweh.
The horse is prepared for the day of battle; but victory is with Adonai.
