Panultihon 21
1 Ang kasingkasing sa hari usa ka nagadagayday nga tubig diha sa kamot ni Yahweh; gipasimang niya kini sa bisan asa niya gusto.
The king’s heart is a waterway in the hand of the LORD; He directs it where He pleases.
2 Ang tagsatagsa ka pamaagi sa tawo matarong sa iyang kaugalingon nga mga mata, apan si Yahweh ang magatimbangtimbang sa mga kasingkasing.
All a man’s ways seem right to him, but the LORD weighs the heart.
3 Ang pagbuhat sa pagkamatarong ug pagkamakiangayon labi pang dawaton ni Yahweh kay sa halad.
To do righteousness and justice is more desirable to the LORD than sacrifice.
4 Ang mapahitas-on nga mga mata ug mapasigarbohon nga kasingkasing— ang suga sa daotan— mga sala.
Haughty eyes and a proud heart— the guides of the wicked—are sin.
5 Ang mga laraw sa makugihon mogiya lamang ngadto sa pagkamauswagon, apan ang tagsatagsa nga nagabuhat nga madalidalion mosangko lamang sa kawalad-on.
The plans of the diligent bring plenty, as surely as haste leads to poverty.
6 Ang pagbaton ug mga bahandi pinaagi sa bakakon nga dila usa ka lumalabayng inalisngaw nga aso ug usa ka lit-ag nga makapatay.
Making a fortune by a lying tongue is a vanishing mist, a deadly pursuit.
7 Ang kabangis sa daotan mao ang moguyod kanila palayo, kay nagdumili man sila sa pagbuhat sa katarong.
The violence of the wicked will sweep them away because they refuse to do what is just.
8 Baliko ang dalan sa tawong sad-an, apan siya nga putli nagabuhat ug matarong.
The way of a guilty man is crooked, but the conduct of the innocent is upright.
9 Mas maayo pa nga mopuyo sa lawak sa ibabaw sa balay kaysa mopuyo sa balay uban ang asawa nga malalison.
Better to live on a corner of the roof than to share a house with a quarrelsome wife.
10 Ang pangpagana sa daotan nangita sa pagkadaotan; walay kaluoy nga makit-an sa iyang mga silingan diha sa iyang mga mata.
The soul of the wicked man craves evil; his neighbor finds no favor in his eyes.
11 Sa dihang masilotan na ang matamayon, ang walay alamag mahimong maalamon, ug sa dihang pahamatngonan ang maalamon nga tawo, madugangan ang iyang kahibalo.
When a mocker is punished, the simple gain wisdom; and when a wise man is instructed, he acquires knowledge.
12 Siya nga nagabuhat ug matarong nagabantay sa balay sa daotan; iyang ipasukamod ang daotan ngadto sa pagkagun-ob.
The Righteous One considers the house of the wicked and brings the wicked to ruin.
13 Siya nga magasampong sa iyang mga igdulungog sa mga pagtuaw sa mga kabos, magatuaw usab siya, apan dili siya patalinghogan.
Whoever shuts his ears to the cry of the poor, he too shall cry out and receive no answer.
14 Makapahupay sa kasuko ang gasa sa tago ug makapahupay sa hilabihan nga kaligutgot ang gasa sa tago.
A gift in secret soothes anger, and a covert bribe pacifies great wrath.
15 Sa dihang mapahamtang na ang katarong, magdala kini ug kalipay ngadto sa tawo nga nagabuhat sa matarong, apan magdala kini ug kalisang sa nagabuhat ug daotan.
Justice executed is a joy to the righteous, but a terror to the workers of iniquity.
16 Siya nga nahisalaag gikan sa dalan sa panabot, magapahulay siya ngadto sa tigomanan sa mga patay.
The man who strays from the path of understanding will rest in the assembly of the dead.
17 Bisan kinsa nga nahigugma sa kahilayan mahimo nga kabos; siya nga nahigugma sa bino ug lana dili maadunahan.
He who loves pleasure will become poor; the one who loves wine and oil will never be rich.
18 Ang daotan nga tawo maoy lukat alang sa nagabuhat ug matarong, ug ang maluibon maoy lukat alang sa matinud-anon.
The wicked become a ransom for the righteous, and the faithless for the upright.
19 Mas maayo pang magpuyo sa kamingawan kay sa uban ang babaye nga tigpasiugda ug kasamok ug hilabihan ka bagulbolan.
Better to live in the desert than with a contentious and ill-tempered wife.
20 Adunay bililhon nga bahandi ug lana sa panimalay sa manggialamon, apan usik-usikan lamang kini sa tawong buangbuang.
Precious treasures and oil are in the dwelling of the wise, but a foolish man consumes them.
21 Siya nga nagabuhat ug matarong ug manggiluluy-on— kining tawhana makakaplag ug kinabuhi, pagkamatarong, ug kadungganan.
He who pursues righteousness and loving devotion finds life, righteousness, and honor.
22 Ang tawong maalamon makakatkat sa siyudad sa mga bantogan, ug mapokan niya ang mga salipdanan nga diin ilang gisaligan.
A wise man scales the city of the mighty and pulls down the stronghold in which they trust.
23 Bisan kinsa nga magabantay sa iyang baba ug sa iyang dila magapahilayo sa iyang kaugalingon sa kasamok.
He who guards his mouth and tongue keeps his soul from distress.
24 Ang mapahitas-on ug mapasigarbohon nga tawo— “Matamayon” ang iyang ngalan— nagabuhat uban ang mapalabilabihon nga garbo.
Mocker is the name of the proud and arrogant man— of him who acts with excessive pride.
25 Ang tinguha sa tapolan makapatay kaniya, kay ang iyang mga kamot nagadumili sa pagtrabaho.
The craving of the slacker kills him because his hands refuse to work.
26 Sa tibuok adlaw nagatinguha ug nagatinguha pa gayod siya, apan siya nga nagabuhat ug matarong nagahatag ug wala nagatihiktihik.
All day long he covets more, but the righteous give without restraint.
27 Dulomtanan ang halad sa tawong daotan; mas dulomtanan pa gayod kini kung dad-on niya kini uban sa daotan nga mga tinguha.
The sacrifice of the wicked is detestable— how much more so when brought with ill intent!
28 Mahanaw ang bakakon nga saksi, apan siya nga nagapatalinghog magasulti sa tanang panahon.
A lying witness will perish, but the man who listens to truth will speak forever.
29 Ang usa ka tawong daotan magapagahi sa iyang panagway, apan ang tawong matinud-anon masaligon mahitungod sa iyang mga paagi.
A wicked man hardens his face, but the upright man makes his way sure.
30 Wala gayoy kaalam, wala gayoy panabot, ug wala gayoy tambag nga makabarog batok kang Yahweh.
There is no wisdom, no understanding, no counsel that can prevail against the LORD.
31 Giandam ang kabayo alang sa adlaw sa pagpakiggubat, apan ang kadaogan iya lamang kang Yahweh.
A horse is prepared for the day of battle, but victory is of the LORD.
