Panultihon 20
1 Ang bino mao ang mabugalbugalon ug ang isog nga ilimnon mao ang sabaan; si bisan kinsa nga mahisalaag pinaagi sa ilimnon dili manggialamon.
El vino es mofador, el licor alborotador; nunca será sabio el que a ellos se entrega.
2 Ang pagkahadlok ngadto sa hari sama sa pagkahadlok sa nagngulob nga batan-ong liyon; siya nga nagpasuko kaniya makabsan sa iyang kinabuhi.
Semejante al rugido de león es el furor del rey; quien provoca su ira peca contra sí mismo.
3 Dungog gayod kini alang ni bisan kinsa nga makalikay sa panagbingkil, apan ang matag kabuang mosangko sa pagpakiglalis.
Es honor del hombre abstenerse de altercados; todos los necios se meten en pendencias.
4 Dili magdaro ang tawong tapolan sa panahon sa tingtugnaw; mangita siya ug abot panahon sa ting-ani apan wala gayod siyay makuha.
A causa del frío no ara el perezoso, por eso mendigará en vano en la siega.
5 Ang mga katuyoan sa kasingkasing sa tawo sama sa lalom nga tubig, apan makasag-ob niini ang tawo nga may panabot.
Aguas profundas son los pensamientos del corazón humano, mas el sabio sabe sacarlos.
6 Daghang mga tawo ang magpahayag nga matinud-anon siya, apan kinsa man ang makakaplag kaniya nga matinumanon?
Muchos se jactan de su bondad, pero un hombre fiel, ¿quién lo hallará?
7 Ang tawo nga nagbuhat ug maayo nagalakaw diha sa iyang katarong ug magmalipayon ang iyang mga anak nga lalaki nga magsunod kaniya.
El justo procede sin tacha, bienaventurados sus hijos después de él.
8 Ang hari nga maglingkod diha sa trono nga magabuhat sa buluhaton sa maghuhukom magapatibulaag sa tanang daotan pinaagi sa iyang mata.
El rey, sentado como juez en el trono, con su sola mirada ahuyenta todo lo malo.
9 Kinsa man ang makaingon, “Hinlo ang akong kasingkasing; gawasnon ako sa akong sala”?
¿Quién podrá decir: “He purificado mi corazón, limpio estoy de mi pecado”?
10 Ang nagkalainlain nga timbangan ug ang dili insakto nga mga sukdanan, kasilagan kini ni Yahweh.
Peso falso y falsa medida son dos cosas abominables ante Yahvé.
11 Bisan pa ang batan-on maila pinaagi sa iyang mga buhat, kung putli ug matarong ba ang iyang binuhatan.
Ya el niño muestra por sus acciones si su conducta ha de ser pura y recta.
12 Ang mga dalunggan nga makadungog ang mga mata nga makakita, gibuhat kini ni Yahweh.
El oído que oye, y el ojo que ve, ambas son obras de Yahvé.
13 Ayaw higugmaa ang pagkatulog o mahiagom ka sa pagkakabos; bukha ang imong mga mata ug aduna kay daghan nga makaon.
Huye el sueño, para que no empobrezcas; abre tus ojos, y te saciarás de pan.
14 “Dili maayo! Dili maayo!” miingon ang tigpamalit, apan sa dihang makalakaw na siya magpagarbo na siya.
“Malo, malo”, dice el comprador, pero después de haber comprado se gloría.
15 Adunay bulawan ug daghan nga mga mahalon nga mga bato, apan ang mga ngabil sa kahibalo mao ang bililhon nga alahas.
Hay oro y perlas en abundancia, mas la alhaja más preciosa son los labios instruidos.
16 Kuhaa ang bisti sa tag-iya nga naghulam ug salapi ingon nga garantiya sa utang sa usa ka langyaw, ug kuhaa kini kung siya garantiya alang sa mga babaye nga mananapaw.
Tómate el vestido del que salió fiador por un extraño, y exígele una prenda por lo que debe al extranjero.
17 Tam-is ang tinapay nga nakuha pinaagi sa pagpanlimbong, apan sa kinaulahian mapuno sa balas ang iyang baba.
El pan injustamente adquirido le gusta al hombre, pero después se llena su boca de guijos.
18 Natukod ang mga laraw pinaagi sa tambag ug uban lamang sa maalamong giya nga makiggubat ka.
Los consejos aseguran el éxito de los proyectos; no hagas la guerra sin previa deliberación.
19 Ang pagtabi makabutyag sa mga tinago ug busa kinahanglan nga dili ka makig-uban sa mga tawo nga tabian.
No tengas trato con el que revela secretos y es chismoso, ni con aquel cuyos labios siempre se abren.
20 Kung tunglohon sa tawo ang iyang amahan o ang iyang inahan, mapalong ang iyang lampara taliwala sa kangitngit.
Si uno maldice a su padre y a su madre, su antorcha se apagará en densas tinieblas.
21 Ang panulondon nga gidalidali lamang sa pagkuha sa sinugdanan walay maayong mahimo sa kaulahian.
Lo que uno comenzó a adquirir apresuradamente, no tiene fin venturoso.
22 Ayaw pagsulti, “Mobalos ako sa imong sayop nga gihimo!” Paghulat kang Yahweh kay siya ang moluwas kanimo.
No digas: “Yo devolveré el mal”; espera en Yahvé, y Él te salvará.
23 Gikasilagan ni Yahweh ang dili insakto nga mga timbangan ug dili gayod maayo ang mga limbongan nga taksanan.
Yahvé abomina las pesas falsas, y falsa balanza es cosa mala.
24 Gigiyahan ni Yahweh ang mga lakang sa tawo; unsaon man niya pagsabot sa iyang paagi?
Es Yahvé quien dirige los pasos del hombre; ¿qué sabe el hombre de su destino?
25 Lit-ag alang sa tawo ang pagdalidali ug ingon nga, “Balaan kini nga butang,” ug magsugod lang ug hunahuna sa buot ipasabot niini human sa iyang panaad.
Es un lazo para el hombre decir a la ligera: “Consagrado”, sin meditar antes de hacer el voto.
26 Lainon sa maalamon nga hari ang mga daotan ug patuyokon ang galingan alang kanila.
El rey sabio avienta a los malhechores, y hace pasar sobre ellos la rueda.
27 Ang espiritu sa tawo mao ang lampara ni Yahweh, nga magsusi sa kinahiladman niya nga mga bahin.
Antorcha de Yahvé es el espíritu del hombre, escudriña todos los secretos del corazón.
28 Ang matinud-anon nga kasabotan ug pagkamasaligan maoy makapanalipod sa hari; nahimong luwas ang iyang trono pinaagi sa gugma.
Bondad y fidelidad guardan al rey, y la clemencia le afirma el trono.
29 Ang himaya sa batan-ong mga lalaki mao ang ilang kusog, ug ang dungog sa mga tigulang mao ang ilang puti nga buhok.
Los jóvenes se glorían de su fuerza, el adorno de los ancianos son las canas.
30 Ang mga paghuyop makahimo paghinlo sa samad sa daotan ug ang mga pagbunal makapahinlo sa kinauyokan nga mga bahin.
Los azotes que hieren son medicina contra el mal, como las llagas que penetran hasta el interior del cuerpo.
