Panultihon 20
1 Ang bino mao ang mabugalbugalon ug ang isog nga ilimnon mao ang sabaan; si bisan kinsa nga mahisalaag pinaagi sa ilimnon dili manggialamon.
Wine is a mocker and beer is a brawler. Whoever is led astray by them is not wise.
2 Ang pagkahadlok ngadto sa hari sama sa pagkahadlok sa nagngulob nga batan-ong liyon; siya nga nagpasuko kaniya makabsan sa iyang kinabuhi.
The terror of a king is like the roaring of a lion. He who provokes him to anger forfeits his own life.
3 Dungog gayod kini alang ni bisan kinsa nga makalikay sa panagbingkil, apan ang matag kabuang mosangko sa pagpakiglalis.
It is an honour for a man to keep aloof from strife, but every fool will be quarrelling.
4 Dili magdaro ang tawong tapolan sa panahon sa tingtugnaw; mangita siya ug abot panahon sa ting-ani apan wala gayod siyay makuha.
The sluggard will not plough by reason of the winter; therefore he shall beg in harvest, and have nothing.
5 Ang mga katuyoan sa kasingkasing sa tawo sama sa lalom nga tubig, apan makasag-ob niini ang tawo nga may panabot.
Counsel in the heart of man is like deep water, but a man of understanding will draw it out.
6 Daghang mga tawo ang magpahayag nga matinud-anon siya, apan kinsa man ang makakaplag kaniya nga matinumanon?
Many men claim to be men of unfailing love, but who can find a faithful man?
7 Ang tawo nga nagbuhat ug maayo nagalakaw diha sa iyang katarong ug magmalipayon ang iyang mga anak nga lalaki nga magsunod kaniya.
A righteous man walks in integrity. Blessed are his children after him.
8 Ang hari nga maglingkod diha sa trono nga magabuhat sa buluhaton sa maghuhukom magapatibulaag sa tanang daotan pinaagi sa iyang mata.
A king who sits on the throne of judgement scatters away all evil with his eyes.
9 Kinsa man ang makaingon, “Hinlo ang akong kasingkasing; gawasnon ako sa akong sala”?
Who can say, “I have made my heart pure. I am clean and without sin”?
10 Ang nagkalainlain nga timbangan ug ang dili insakto nga mga sukdanan, kasilagan kini ni Yahweh.
Differing weights and differing measures, both of them alike are an abomination to the LORD.
11 Bisan pa ang batan-on maila pinaagi sa iyang mga buhat, kung putli ug matarong ba ang iyang binuhatan.
Even a child makes himself known by his doings, whether his work is pure, and whether it is right.
12 Ang mga dalunggan nga makadungog ang mga mata nga makakita, gibuhat kini ni Yahweh.
The hearing ear, and the seeing eye, the LORD has made even both of them.
13 Ayaw higugmaa ang pagkatulog o mahiagom ka sa pagkakabos; bukha ang imong mga mata ug aduna kay daghan nga makaon.
Don’t love sleep, lest you come to poverty. Open your eyes, and you shall be satisfied with bread.
14 “Dili maayo! Dili maayo!” miingon ang tigpamalit, apan sa dihang makalakaw na siya magpagarbo na siya.
“It’s no good, it’s no good,” says the buyer; but when he is gone his way, then he boasts.
15 Adunay bulawan ug daghan nga mga mahalon nga mga bato, apan ang mga ngabil sa kahibalo mao ang bililhon nga alahas.
There is gold and abundance of rubies, but the lips of knowledge are a rare jewel.
16 Kuhaa ang bisti sa tag-iya nga naghulam ug salapi ingon nga garantiya sa utang sa usa ka langyaw, ug kuhaa kini kung siya garantiya alang sa mga babaye nga mananapaw.
Take the garment of one who puts up collateral for a stranger; and hold him in pledge for a wayward woman.
17 Tam-is ang tinapay nga nakuha pinaagi sa pagpanlimbong, apan sa kinaulahian mapuno sa balas ang iyang baba.
Fraudulent food is sweet to a man, but afterwards his mouth is filled with gravel.
18 Natukod ang mga laraw pinaagi sa tambag ug uban lamang sa maalamong giya nga makiggubat ka.
Plans are established by advice; by wise guidance you wage war!
19 Ang pagtabi makabutyag sa mga tinago ug busa kinahanglan nga dili ka makig-uban sa mga tawo nga tabian.
He who goes about as a tale-bearer reveals secrets; therefore don’t keep company with him who opens wide his lips.
20 Kung tunglohon sa tawo ang iyang amahan o ang iyang inahan, mapalong ang iyang lampara taliwala sa kangitngit.
Whoever curses his father or his mother, his lamp shall be put out in blackness of darkness.
21 Ang panulondon nga gidalidali lamang sa pagkuha sa sinugdanan walay maayong mahimo sa kaulahian.
An inheritance quickly gained at the beginning won’t be blessed in the end.
22 Ayaw pagsulti, “Mobalos ako sa imong sayop nga gihimo!” Paghulat kang Yahweh kay siya ang moluwas kanimo.
Don’t say, “I will pay back evil.” Wait for the LORD, and he will save you.
23 Gikasilagan ni Yahweh ang dili insakto nga mga timbangan ug dili gayod maayo ang mga limbongan nga taksanan.
The LORD detests differing weights, and dishonest scales are not pleasing.
24 Gigiyahan ni Yahweh ang mga lakang sa tawo; unsaon man niya pagsabot sa iyang paagi?
A man’s steps are from the LORD; how then can man understand his way?
25 Lit-ag alang sa tawo ang pagdalidali ug ingon nga, “Balaan kini nga butang,” ug magsugod lang ug hunahuna sa buot ipasabot niini human sa iyang panaad.
It is a snare to a man to make a rash dedication, then later to consider his vows.
26 Lainon sa maalamon nga hari ang mga daotan ug patuyokon ang galingan alang kanila.
A wise king winnows out the wicked, and drives the threshing wheel over them.
27 Ang espiritu sa tawo mao ang lampara ni Yahweh, nga magsusi sa kinahiladman niya nga mga bahin.
The spirit of man is the LORD’s lamp, searching all his innermost parts.
28 Ang matinud-anon nga kasabotan ug pagkamasaligan maoy makapanalipod sa hari; nahimong luwas ang iyang trono pinaagi sa gugma.
Love and faithfulness keep the king safe. His throne is sustained by love.
29 Ang himaya sa batan-ong mga lalaki mao ang ilang kusog, ug ang dungog sa mga tigulang mao ang ilang puti nga buhok.
The glory of young men is their strength. The splendour of old men is their grey hair.
30 Ang mga paghuyop makahimo paghinlo sa samad sa daotan ug ang mga pagbunal makapahinlo sa kinauyokan nga mga bahin.
Wounding blows cleanse away evil, and beatings purge the innermost parts.
