Panultihon 18
1 Siya nga naglain sa iyang kaugalingon nangita sa kaugalingon niyang tinguha ug gisupak niya ang tanan nga maayo.
Those who separate themselves [from other people] think [only] about those things that they are interested in; [if they would continually associate with] those who have good judgment/sense, they would constantly disagree/quarrel with them.
2 Ang buangbuang dili makakaplag ug kalipay sa pagsabot, apan kadto lang ginapadayag sa iyang kasingkasing.
Foolish people do not want to understand [anything]; they only want to (express their [own] opinions/say what they think) [IDM].
3 Kung ang tawong daotan moabot, ang pagtamay moabot kaniya— uban sa kaulaw ug pagsaway.
Whenever people do wicked things, others will despise them; when people do things that cause themselves to no [longer] be honored, they will be disgraced [also].
4 Ang mga pulong sa baba sa usa ka tawo sama sa lalom nga katubigan; ang tuboran sa kaalam mao ang nagadagayday nga sapa.
What wise people say is [like] a deep ocean [that you can never get to the bottom of] [MET], and it [refreshes us like water from] a rapidly flowing stream.
5 Dili maayo ang pagdapig ngadto sa daotan, ni sa paghikaw sa hustisya niadtong magbuhat ug matarong.
It is not good [for a judge] to decide matters in favor of those who (are guilty/have done wicked things) and to not do what is just for those who (are innocent/have not done what is wrong).
6 Ang mga ngabil sa buangbuang magdala kaniya sa panagbingkil ug ang iyang baba mag-awhag sa mga paglatos.
When foolish people [SYN] start arguments, [it is as though] they [SYN] are requesting/inviting someone to flog/whip them.
7 Ang baba sa buangbuang mao ang iyang kalaglagan ug gilit-ag niya ang iyang kaugalingon sa iyang dila.
What foolish people [MTY] say causes them to be ruined; their [own] words are [like] a trap [MET] [that catches/seizes] them.
8 Ang mga pulong sa pagpanglibak sama sa diyutay ug lamian nga pagkaon nga moadto sa kinahiladman nga bahin sa lawas.
[People enjoy listening to] what gossips say like [SIM] [they enjoy] tasty food; they [accept what gossips tell them like] [MET] they swallow tasty food.
9 Mao usab, ang tawo nga maglangaylangay sa iyang buluhaton sama lamang sa tawo nga nagguba niini sa husto.
People who are lazy while they work are [just as bad] as [IDM] those who destroy things.
10 Ang ngalan ni Yahweh mao ang lig-on nga tore; ang tawo nga magbuhat ug matarong modangop niini ug maluwas.
Yahweh [MTY] is [like] a strong tower [MET]; righteous people [can] go to him and be safe [like they can run to a tower to be safe].
11 Ang katigayonan sa dato mao ang iyang lig-on nga siyudad ug sa iyang panghunahuna sama kini sa hataas nga paril.
Rich people [are protected because they have] a lot of money [PRS] like a city is protected because it has a high wall surrounding it [SIM].
12 Sa dili pa siya mapukan ang kasingkasing sa tawo magarbohon, apan pasidunggan kadtong magpaubos.
Proud people are on the road to being ruined, but being humble leads to being honored.
13 Ang tawo nga magtubag nga wala maminaw— iya kining kabuang ug kaulawan.
Those who reply to someone before that person has finished speaking are foolish; doing that is disgraceful.
14 Ang espiritu sa tawo makasugakod sa balatian, apan sa nagluya nga espiritu kinsa man ang makalahutay niini?
A desire to [continue to] live can sustain someone when he is sick; if he loses that desire, he (cannot endure it/will become very discouraged) when he is sick [RHQ].
15 Ang kasingkasing sa utokan magtinguha sa kahibalo ug ang igdulongog sa mga maalamon magapangita niini.
Intelligent people [are always wanting to] learn more; wise people [SYN] are not content with what they already know.
16 Ang gasa sa tawo mag-abli sa iyang dalan ug magdala kaniya ngadto sa atubangan sa tawong mahinungdanon.
If you take a gift to an important person, that will open the way to allow you to talk to him.
17 Ang unang mosulti sa husay daw husto hangtod nga moabot ang iyang kontra ug magsukitsukit kaniya.
The first person to present his case in court seems right, but when (someone else/his opponent) begins to ask him questions, [it may become clear that what he said was not true].
18 Ang pagripa makahusay sa panaglantugi ug magpahimulag sa lig-on nga mga kaaway.
If two influential/important people are arguing, [someone can] settle the matter by (casting lots/throwing marked stones to decide who is right).
19 Lisod dag-on ang usa ka igsoon nga nasakitan kaysa sa usa ka lig-on nga siyudad, ug ang panaglalis sama sa haligi sa usa ka palasyo.
If you help relatives, they will [protect you] like [SIM] a strong wall [protects a city], but if you quarrel with them, [that will separate you from them] like bars on a city gate [separate the city from those who want to enter it] [MET].
20 Gikan sa bunga sa iyang baba mapuno ang tiyan sa usa ka tawo; pinaagi sa ani sa iyang mga ngabil matagbaw siya.
People are happy when they hear others say [MTY] something that is good, [like] they are happy when they eat food that is good [MET].
21 Ang kamatayon ug ang kinabuhi gidumalahan sa dila, ug kadtong nahigugma sa dila makakaon sa bunga niini.
What you say can cause others to be killed or it can cause them to [continue to] live; [so] those who like [to talk a lot] must (accept the consequences/realize that what they say can cause much harm).
22 Siya nga makakaplag ug asawa makakaplag ug maayong butang ug makadawat siya ug pabor gikan kang Yahweh.
If you marry a [good] woman, that is [like] finding a wonderful thing; [it shows that] Yahweh is pleased with you.
23 Ang tawong kabos maghangyo nga kaluy-an, apan ang tawong adunahan motubag ug pinasingka.
[It is necessary for] poor [people] to speak politely when they request [rich people to do something for them], but rich [people] reply very impolitely when poor people speak to them.
24 Ang tawo nga daghan ug mga higala mosangpot sa kalaglagan tungod kanila, apan adunay higala nga mahimong mas suod kay sa igsoon.
There are [some] people who [only] pretend to be friends [with us], but there are [some] friends who are more loyal than members of our families.
