Panultihon 16
1 Ang mga laraw sa kasingkasing iya sa tawo, apan nagagikan kang Yahweh ang tubag sa iyang dila.
Los planes del corazón pertenecen al hombre, pero la respuesta de la lengua es de Yahvé.
2 Ang tanan nga pamaagi sa tawo putli sa iyang kaugalingong panan-aw, apan sukdon ni Yahweh ang espiritu.
Todos los caminos del hombre son limpios ante sus propios ojos, pero Yahvé sopesa los motivos.
3 Itugyan kang Yahweh ang imong mga buluhaton ug ang imong mga laraw magmalamposon.
Encomienda tus obras a Yahvé, y tus planes tendrán éxito.
4 Gibuhat ni Yahweh ang tanang butang nga adunay katuyoan, bisan ang mga daotan sa adlaw sa kalisdanan.
Yahvé ha hecho todo para su propio fin. sí, incluso los malvados para el día del mal.
5 Gidumtan ni Yahweh ang tanan nga adunay mapahitas-on nga kasingkasing, bisan tuod makabarog sila nga nagkahiusa, dili sila makalingkawas sa silot.
Todo el que es orgulloso de corazón es una abominación para Yahvé; ciertamente no quedarán impunes.
6 Pinaagi sa pagkamatinud-anon sa kasabotan ug pagkamasaligan ang sala napasaylo ug pinaagi sa pagkahadlok kang Yahweh ang mga tawo mobiya sa pagkadaotan.
Por la misericordia y la verdad se expía la iniquidad. Por el temor a Yahvé los hombres se apartan del mal.
7 Kung ang pamaagi sa usa ka tawo nakapahimuot kang Yahweh, himoon niya bisan pa ang kaaway nianang tawhana nga mapasig-uli kaniya.
Cuando los caminos del hombre agradan a Yahvé, hace que hasta sus enemigos estén en paz con él.
8 Mas maayo pa ang diyutay nga kinitaan uban ang pagkamatarong, kaysa dako nga uban pagkadili matarong.
Mejor es un poco con la justicia, que los grandes ingresos con la injusticia.
9 Sa iyang kasingkasing, ang tawo naglaraw sa iyang dalan, apan si Yahweh ang mogiya sa iyang mga lakang.
El corazón del hombre planea su curso, pero Yahvé dirige sus pasos.
10 Ang pagpanagna anaa sa ngabil sa hari, sa paghukom ang iyang baba dili gayod mosulti ug bakak.
Los juicios inspirados están en los labios del rey. No traicionará su boca.
11 Ang husto nga sukdanan nagagikan kang Yahweh; ang tibuok nga gibug-aton sa sudlanan mao ang iyang bulohaton.
Las balanzas y los platillos honestos son de Yahvé; todos los pesos de la bolsa son obra suya.
12 Kung ang mga hari magbuhat ug daotan nga mga butang, mao kana ang butang nga hinginlan, tungod kay ang trono gitukod sa pagbuhat ug maayo.
Es una abominación que los reyes hagan el mal, porque el trono se establece por la justicia.
13 Ang hari malipay sa ngabil nga nagsulti sa matuod ug gihiguma niya ang nagsulti sa walay pagduhaduha.
Los labios justos son la delicia de los reyes. Valoran a quien dice la verdad.
14 Ang kapungot sa hari usa ka mensahero sa kamatayon apan ang tawong maalamon mosulay sa paghupay sa iyang kasuko.
La ira del rey es un mensajero de la muerte, pero un hombre sabio lo apaciguará.
15 Diha sa kahayag sa nawong sa hari mao ang kinabuhi, ug ang iyang pabor sama sa panganod nga nagdala ug ulan.
En la luz del rostro del rey está la vida. Su favor es como una nube de la lluvia de primavera.
16 Mas maayo ang pagbaton ug kaalam kaysa bulawan. Ang pagbaton ug panabot kinahanglan pilion labaw sa plata.
¡Cuánto mejor es conseguir sabiduría que oro! Sí, conseguir la comprensión es ser elegido más que la plata.
17 Ang dalan sa mga tawong matarong maglikay kanila gikan sa daotan; kadtong mopanalipod sa iyang kinabuhi mobantay sa iyang dalan.
El camino de los rectos es apartarse del mal. El que guarda su camino preserva su alma.
18 Ang garbo mosangpot sa kalaglagan ug ang mapahitas-on nga espiritu sa pagkapukan.
La soberbia precede a la destrucción, y un espíritu arrogante antes de una caída.
19 Mas maayo ang pagpaubos diha sa mga kabos nga mga tawo kaysa pagbahin sa mga inilog uban sa mga mapahitas-on nga mga tawo.
Es mejor tener un espíritu humilde con los pobres, que repartir el botín con los orgullosos.
20 Si kinsa kadtong namalandong sa gitudlo kanila makakaplag ug maayo ug kadtong nagsalig kang Yahweh magmalipayon.
El que presta atención a la Palabra encuentra la prosperidad. Quien confía en Yahvé es bendecido.
21 Siya nga maalamon sa iyang kasingkasing gitawag nga adunay panabot ug ang katam-is sa pagpanulti magdugang sa iyang katakos sa pagtudlo.
Los sabios de corazón serán llamados prudentes. El placer de los labios favorece la instrucción.
22 Ang panabot mao ang tuboran sa kinabuhi alang kaniya nga nagbaton niini, apan ang silot sa mga buangbuang mao ang ilang pagkabuang-buang.
La comprensión es una fuente de vida para quien la tiene, pero el castigo de los tontos es su locura.
23 Ang kasingkasing sa maalamon nga tawo maghatag ug panabot sa iyang baba ug makadugang sa pagkamadanihon sa iyang mga ngabil.
El corazón del sabio instruye a su boca, y añade el aprendizaje a sus labios.
24 Ang malumo nga mga pulong sama sa dugos— tam-is alang sa kalag ug kaayohan alang sa kabukogan.
Las palabras agradables son un panal, dulce para el alma, y salud para los huesos.
25 Adunay dalan nga ang hunahuna sa tawo husto, apan ang tumoy niini dalan paingon sa kamatayon.
Hay un camino que le parece correcto al hombre, pero al final lleva a la muerte.
26 Ang tinguha sa usa ka mamumuo ang makapakaon kaniya; ang iyang kagutom mao ang nag-aghat kaniya nga magpadayon.
El apetito del trabajador trabaja para él, porque su boca le urge.
27 Ang walay pulos nga tawo nangita ug kagubot ug ang iyang sinultihan sama sa makapaso nga kalayo.
Un hombre sin valor trama una travesura. Su discurso es como un fuego abrasador.
28 Ang mga tawong daotan makapasamot sa panagbangi ug ang pagpanglibak makapabulag sa suod nga mga managhigala.
El hombre perverso suscita conflictos. Un susurrador separa a los amigos cercanos.
29 Ang tawo nga mangtas mamakak sa iyang silingan ug maggiya kaniya sa dalan nga dili matarong.
El hombre violento seduce a su prójimo, y lo lleva por un camino que no es bueno.
30 Siya nga mokidhat sa iyang mata naglaraw ug daotang mga butang; kadtong mongisi magabuhat ug daotan.
El que guiña los ojos para tramar perversidades, el que comprime sus labios, está empeñado en el mal.
31 Ang puti nga buhok mao ang purongpurong sa himaya; naangkon kini tungod sa pagkinabuhi sa husto nga pamaagi.
Las canas son una corona de gloria. Se consigue con una vida de rectitud.
32 Mas maayo nga dili daling masuko kaysa mahimong manggugubat ug ang nagdumala sa iyang espiritu mas kusgan pa sa usa ka tawo nga makalupig ug siyudad.
El que es lento para la ira es mejor que el poderoso; el que gobierna su espíritu, que el que toma una ciudad.
33 Ang ripa giitsa ngadto sa sabakan, apan ang pagbuot nagagikan kang Yahweh.
La suerte está echada, pero todas sus decisiones provienen de Yahvé.
