Panultihon 16
1 Ang mga laraw sa kasingkasing iya sa tawo, apan nagagikan kang Yahweh ang tubag sa iyang dila.
Los seres humanos hacen planes en sus mentes, pero la decisión final le pertenece al Señor.
2 Ang tanan nga pamaagi sa tawo putli sa iyang kaugalingong panan-aw, apan sukdon ni Yahweh ang espiritu.
Las personas creen que todo lo que hacen está bien, pero el Señor mira sus intenciones.
3 Itugyan kang Yahweh ang imong mga buluhaton ug ang imong mga laraw magmalamposon.
Encomienda todas tus obras al Señor, y tus planes serán exitosos.
4 Gibuhat ni Yahweh ang tanang butang nga adunay katuyoan, bisan ang mga daotan sa adlaw sa kalisdanan.
El Señor tiene un propósito con todo lo que hace, incluso al malvado para el día de tribulación.
5 Gidumtan ni Yahweh ang tanan nga adunay mapahitas-on nga kasingkasing, bisan tuod makabarog sila nga nagkahiusa, dili sila makalingkawas sa silot.
El Señor aborrece al arrogante. De algo puedes estar seguro: los malvados no se quedarán sin castigo.
6 Pinaagi sa pagkamatinud-anon sa kasabotan ug pagkamasaligan ang sala napasaylo ug pinaagi sa pagkahadlok kang Yahweh ang mga tawo mobiya sa pagkadaotan.
Hay perdón de pecados por medio del amor fiel y la lealtad; honrando al Señor serás librado del mal.
7 Kung ang pamaagi sa usa ka tawo nakapahimuot kang Yahweh, himoon niya bisan pa ang kaaway nianang tawhana nga mapasig-uli kaniya.
Cuando el camino del ser humano agrada al Señor, hasta a sus enemigos hace estar en paz con él.
8 Mas maayo pa ang diyutay nga kinitaan uban ang pagkamatarong, kaysa dako nga uban pagkadili matarong.
Mejor es tener poco y ser honesto, que tener mucho practicando la deshonestidad.
9 Sa iyang kasingkasing, ang tawo naglaraw sa iyang dalan, apan si Yahweh ang mogiya sa iyang mga lakang.
Puedes hacer planes en tu mente sobre qué hacer, pero el Señor será tu guía.
10 Ang pagpanagna anaa sa ngabil sa hari, sa paghukom ang iyang baba dili gayod mosulti ug bakak.
El rey se inspira antes de hablar, y sus decisiones son fieles.
11 Ang husto nga sukdanan nagagikan kang Yahweh; ang tibuok nga gibug-aton sa sudlanan mao ang iyang bulohaton.
Para el Señor es importante que el peso y la balanza muestren el peso correcto. Él mismo ha determinado todos los pesos en la bolsa.
12 Kung ang mga hari magbuhat ug daotan nga mga butang, mao kana ang butang nga hinginlan, tungod kay ang trono gitukod sa pagbuhat ug maayo.
Que el rey actúe con maldad es terrible, pues su trono le ha sido dado por hacer lo recto.
13 Ang hari malipay sa ngabil nga nagsulti sa matuod ug gihiguma niya ang nagsulti sa walay pagduhaduha.
Aquellos que hablan con la verdad agradan a los reyes. Ellos aman a quienes hablan con rectitud.
14 Ang kapungot sa hari usa ka mensahero sa kamatayon apan ang tawong maalamon mosulay sa paghupay sa iyang kasuko.
Un rey enojado puede enviarte a la muerte. Si eres sabio, procurarás apaciguar su ira.
15 Diha sa kahayag sa nawong sa hari mao ang kinabuhi, ug ang iyang pabor sama sa panganod nga nagdala ug ulan.
Si el rey sonríe, vivirás. Su bendición es como las nubes que traen lluvia en primavera.
16 Mas maayo ang pagbaton ug kaalam kaysa bulawan. Ang pagbaton ug panabot kinahanglan pilion labaw sa plata.
Más valioso es obtener sabiduría que oro. Mejor elige el conocimiento antes que la plata.
17 Ang dalan sa mga tawong matarong maglikay kanila gikan sa daotan; kadtong mopanalipod sa iyang kinabuhi mobantay sa iyang dalan.
El camino de los rectos te llevará lejos del mal. Si estás atento a dónde vas, salvarás tu vida.
18 Ang garbo mosangpot sa kalaglagan ug ang mapahitas-on nga espiritu sa pagkapukan.
El orgullo lleva a la destrucción. Y un espíritu arrogante conduce a la caída.
19 Mas maayo ang pagpaubos diha sa mga kabos nga mga tawo kaysa pagbahin sa mga inilog uban sa mga mapahitas-on nga mga tawo.
Mejor es tener un espíritu humilde y convivir con los pobres, que compartir el botín con los soberbios.
20 Si kinsa kadtong namalandong sa gitudlo kanila makakaplag ug maayo ug kadtong nagsalig kang Yahweh magmalipayon.
Si estás atento a la instrucción sabia te irá bien; vivirás feliz si confías en el Señor.
21 Siya nga maalamon sa iyang kasingkasing gitawag nga adunay panabot ug ang katam-is sa pagpanulti magdugang sa iyang katakos sa pagtudlo.
Si piensas con sabiduría serás considerado como prudente; si hablas con gracia serás persuasivo.
22 Ang panabot mao ang tuboran sa kinabuhi alang kaniya nga nagbaton niini, apan ang silot sa mga buangbuang mao ang ilang pagkabuang-buang.
Si tienes inteligencia, será como una Fuente de vida para ti; pero los tontos son castigados por su estupidez.
23 Ang kasingkasing sa maalamon nga tawo maghatag ug panabot sa iyang baba ug makadugang sa pagkamadanihon sa iyang mga ngabil.
Una mente sabia se asegura de hablar con prudencia; las palabras dichas son persuasivas.
24 Ang malumo nga mga pulong sama sa dugos— tam-is alang sa kalag ug kaayohan alang sa kabukogan.
Las palabras bondadosas son como un panal de miel, su sabor es dulce y aportan salud al cuerpo.
25 Adunay dalan nga ang hunahuna sa tawo husto, apan ang tumoy niini dalan paingon sa kamatayon.
Hay camino que parece ser bueno, pero al final es camino de muerte.
26 Ang tinguha sa usa ka mamumuo ang makapakaon kaniya; ang iyang kagutom mao ang nag-aghat kaniya nga magpadayon.
Un buen apetito ayuda al trabajador. El hambre los impulsa a trabajar.
27 Ang walay pulos nga tawo nangita ug kagubot ug ang iyang sinultihan sama sa makapaso nga kalayo.
Las personas vacías conspiran para hacer el mal y sus palabras arden como fuego.
28 Ang mga tawong daotan makapasamot sa panagbangi ug ang pagpanglibak makapabulag sa suod nga mga managhigala.
Las personas rencillosas causan conflictos, y el chisme nace entre los amigos más cercanos.
29 Ang tawo nga mangtas mamakak sa iyang silingan ug maggiya kaniya sa dalan nga dili matarong.
Las personas malvadas adulan a sus amigos, y los conducen por el camino que no les conviene.
30 Siya nga mokidhat sa iyang mata naglaraw ug daotang mga butang; kadtong mongisi magabuhat ug daotan.
Las personas que guiñan su ojo están conspirando el mal; aprietan sus labios y provocan el mal.
31 Ang puti nga buhok mao ang purongpurong sa himaya; naangkon kini tungod sa pagkinabuhi sa husto nga pamaagi.
El cabello con canas es como una corona de gloria; solo se obtiene al vivir en rectitud.
32 Mas maayo nga dili daling masuko kaysa mahimong manggugubat ug ang nagdumala sa iyang espiritu mas kusgan pa sa usa ka tawo nga makalupig ug siyudad.
Mejor es ser lento para enojarse, que ser poderoso; mejor es tener dominio propio que conquistar una ciudad.
33 Ang ripa giitsa ngadto sa sabakan, apan ang pagbuot nagagikan kang Yahweh.
Lanzan la suerte sobre el regazo, pero el Señor es quien toma las decisiones.
