Panultihon 16
1 Ang mga laraw sa kasingkasing iya sa tawo, apan nagagikan kang Yahweh ang tubag sa iyang dila.
The plans of the heart belong to man, but the answer of the tongue is from the LORD.
2 Ang tanan nga pamaagi sa tawo putli sa iyang kaugalingong panan-aw, apan sukdon ni Yahweh ang espiritu.
All the ways of a man are clean in his own eyes, but the LORD weighs the motives.
3 Itugyan kang Yahweh ang imong mga buluhaton ug ang imong mga laraw magmalamposon.
Commit your deeds to the LORD, and your plans shall succeed.
4 Gibuhat ni Yahweh ang tanang butang nga adunay katuyoan, bisan ang mga daotan sa adlaw sa kalisdanan.
The LORD has made everything for its own end— yes, even the wicked for the day of evil.
5 Gidumtan ni Yahweh ang tanan nga adunay mapahitas-on nga kasingkasing, bisan tuod makabarog sila nga nagkahiusa, dili sila makalingkawas sa silot.
Everyone who is proud in heart is an abomination to the LORD; they shall certainly not be unpunished.
6 Pinaagi sa pagkamatinud-anon sa kasabotan ug pagkamasaligan ang sala napasaylo ug pinaagi sa pagkahadlok kang Yahweh ang mga tawo mobiya sa pagkadaotan.
By mercy and truth iniquity is atoned for. By the fear of the LORD men depart from evil.
7 Kung ang pamaagi sa usa ka tawo nakapahimuot kang Yahweh, himoon niya bisan pa ang kaaway nianang tawhana nga mapasig-uli kaniya.
When a man’s ways please the LORD, he makes even his enemies to be at peace with him.
8 Mas maayo pa ang diyutay nga kinitaan uban ang pagkamatarong, kaysa dako nga uban pagkadili matarong.
Better is a little with righteousness, than great revenues with injustice.
9 Sa iyang kasingkasing, ang tawo naglaraw sa iyang dalan, apan si Yahweh ang mogiya sa iyang mga lakang.
A man’s heart plans his course, but the LORD directs his steps.
10 Ang pagpanagna anaa sa ngabil sa hari, sa paghukom ang iyang baba dili gayod mosulti ug bakak.
Inspired judgements are on the lips of the king. He shall not betray his mouth.
11 Ang husto nga sukdanan nagagikan kang Yahweh; ang tibuok nga gibug-aton sa sudlanan mao ang iyang bulohaton.
Honest balances and scales are the LORD’s; all the weights in the bag are his work.
12 Kung ang mga hari magbuhat ug daotan nga mga butang, mao kana ang butang nga hinginlan, tungod kay ang trono gitukod sa pagbuhat ug maayo.
It is an abomination for kings to do wrong, for the throne is established by righteousness.
13 Ang hari malipay sa ngabil nga nagsulti sa matuod ug gihiguma niya ang nagsulti sa walay pagduhaduha.
Righteous lips are the delight of kings. They value one who speaks the truth.
14 Ang kapungot sa hari usa ka mensahero sa kamatayon apan ang tawong maalamon mosulay sa paghupay sa iyang kasuko.
The king’s wrath is a messenger of death, but a wise man will pacify it.
15 Diha sa kahayag sa nawong sa hari mao ang kinabuhi, ug ang iyang pabor sama sa panganod nga nagdala ug ulan.
In the light of the king’s face is life. His favour is like a cloud of the spring rain.
16 Mas maayo ang pagbaton ug kaalam kaysa bulawan. Ang pagbaton ug panabot kinahanglan pilion labaw sa plata.
How much better it is to get wisdom than gold! Yes, to get understanding is to be chosen rather than silver.
17 Ang dalan sa mga tawong matarong maglikay kanila gikan sa daotan; kadtong mopanalipod sa iyang kinabuhi mobantay sa iyang dalan.
The highway of the upright is to depart from evil. He who keeps his way preserves his soul.
18 Ang garbo mosangpot sa kalaglagan ug ang mapahitas-on nga espiritu sa pagkapukan.
Pride goes before destruction, and an arrogant spirit before a fall.
19 Mas maayo ang pagpaubos diha sa mga kabos nga mga tawo kaysa pagbahin sa mga inilog uban sa mga mapahitas-on nga mga tawo.
It is better to be of a lowly spirit with the poor, than to divide the plunder with the proud.
20 Si kinsa kadtong namalandong sa gitudlo kanila makakaplag ug maayo ug kadtong nagsalig kang Yahweh magmalipayon.
He who heeds the Word finds prosperity. Whoever trusts in the LORD is blessed.
21 Siya nga maalamon sa iyang kasingkasing gitawag nga adunay panabot ug ang katam-is sa pagpanulti magdugang sa iyang katakos sa pagtudlo.
The wise in heart shall be called prudent. Pleasantness of the lips promotes instruction.
22 Ang panabot mao ang tuboran sa kinabuhi alang kaniya nga nagbaton niini, apan ang silot sa mga buangbuang mao ang ilang pagkabuang-buang.
Understanding is a fountain of life to one who has it, but the punishment of fools is their folly.
23 Ang kasingkasing sa maalamon nga tawo maghatag ug panabot sa iyang baba ug makadugang sa pagkamadanihon sa iyang mga ngabil.
The heart of the wise instructs his mouth, and adds learning to his lips.
24 Ang malumo nga mga pulong sama sa dugos— tam-is alang sa kalag ug kaayohan alang sa kabukogan.
Pleasant words are a honeycomb, sweet to the soul, and health to the bones.
25 Adunay dalan nga ang hunahuna sa tawo husto, apan ang tumoy niini dalan paingon sa kamatayon.
There is a way which seems right to a man, but in the end it leads to death.
26 Ang tinguha sa usa ka mamumuo ang makapakaon kaniya; ang iyang kagutom mao ang nag-aghat kaniya nga magpadayon.
The appetite of the labouring man labours for him, for his mouth urges him on.
27 Ang walay pulos nga tawo nangita ug kagubot ug ang iyang sinultihan sama sa makapaso nga kalayo.
A worthless man devises mischief. His speech is like a scorching fire.
28 Ang mga tawong daotan makapasamot sa panagbangi ug ang pagpanglibak makapabulag sa suod nga mga managhigala.
A perverse man stirs up strife. A whisperer separates close friends.
29 Ang tawo nga mangtas mamakak sa iyang silingan ug maggiya kaniya sa dalan nga dili matarong.
A man of violence entices his neighbour, and leads him in a way that is not good.
30 Siya nga mokidhat sa iyang mata naglaraw ug daotang mga butang; kadtong mongisi magabuhat ug daotan.
One who winks his eyes to plot perversities, one who compresses his lips, is bent on evil.
31 Ang puti nga buhok mao ang purongpurong sa himaya; naangkon kini tungod sa pagkinabuhi sa husto nga pamaagi.
Grey hair is a crown of glory. It is attained by a life of righteousness.
32 Mas maayo nga dili daling masuko kaysa mahimong manggugubat ug ang nagdumala sa iyang espiritu mas kusgan pa sa usa ka tawo nga makalupig ug siyudad.
One who is slow to anger is better than the mighty; one who rules his spirit, than he who takes a city.
33 Ang ripa giitsa ngadto sa sabakan, apan ang pagbuot nagagikan kang Yahweh.
The lot is cast into the lap, but its every decision is from the LORD.
