Panultihon 16
1 Ang mga laraw sa kasingkasing iya sa tawo, apan nagagikan kang Yahweh ang tubag sa iyang dila.
To man belongeth the preparation of the heart; But the answer of the tongue is from the LORD.
2 Ang tanan nga pamaagi sa tawo putli sa iyang kaugalingong panan-aw, apan sukdon ni Yahweh ang espiritu.
All the ways of a man are pure in his own eyes; But the LORD weigheth the spirit.
3 Itugyan kang Yahweh ang imong mga buluhaton ug ang imong mga laraw magmalamposon.
Commit thy doings to the LORD, And thy purposes shall be established.
4 Gibuhat ni Yahweh ang tanang butang nga adunay katuyoan, bisan ang mga daotan sa adlaw sa kalisdanan.
The LORD hath ordained every thing for its end; Yea, even the wicked for the day of evil.
5 Gidumtan ni Yahweh ang tanan nga adunay mapahitas-on nga kasingkasing, bisan tuod makabarog sila nga nagkahiusa, dili sila makalingkawas sa silot.
Every one that is proud in heart is an abomination to the LORD; From generation to generation he shall not be unpunished.
6 Pinaagi sa pagkamatinud-anon sa kasabotan ug pagkamasaligan ang sala napasaylo ug pinaagi sa pagkahadlok kang Yahweh ang mga tawo mobiya sa pagkadaotan.
Through kindness and truth, iniquity is expiated; And, through the fear of the LORD, men depart from evil.
7 Kung ang pamaagi sa usa ka tawo nakapahimuot kang Yahweh, himoon niya bisan pa ang kaaway nianang tawhana nga mapasig-uli kaniya.
When a man's ways please the LORD, He maketh even his enemies to be at peace with him.
8 Mas maayo pa ang diyutay nga kinitaan uban ang pagkamatarong, kaysa dako nga uban pagkadili matarong.
Better is a little with righteousness, Than great revenues without right.
9 Sa iyang kasingkasing, ang tawo naglaraw sa iyang dalan, apan si Yahweh ang mogiya sa iyang mga lakang.
The heart of man deviseth his way, But the LORD establisheth his steps.
10 Ang pagpanagna anaa sa ngabil sa hari, sa paghukom ang iyang baba dili gayod mosulti ug bakak.
A divine sentence is upon the lips of a king; His mouth transgresseth not in judgment.
11 Ang husto nga sukdanan nagagikan kang Yahweh; ang tibuok nga gibug-aton sa sudlanan mao ang iyang bulohaton.
A just balance and scales are the appointment of the LORD; All the weights of the bag are his work.
12 Kung ang mga hari magbuhat ug daotan nga mga butang, mao kana ang butang nga hinginlan, tungod kay ang trono gitukod sa pagbuhat ug maayo.
The doing of wickedness is an abomination to kings; For by righteousness is the throne established.
13 Ang hari malipay sa ngabil nga nagsulti sa matuod ug gihiguma niya ang nagsulti sa walay pagduhaduha.
Righteous lips are the delight of kings, And they love him who speaketh right things.
14 Ang kapungot sa hari usa ka mensahero sa kamatayon apan ang tawong maalamon mosulay sa paghupay sa iyang kasuko.
The wrath of a king is messengers of death; But a wise man will pacify it.
15 Diha sa kahayag sa nawong sa hari mao ang kinabuhi, ug ang iyang pabor sama sa panganod nga nagdala ug ulan.
In the light of the king's countenance is life, And his favor is a like a cloud bringing the latter rain.
16 Mas maayo ang pagbaton ug kaalam kaysa bulawan. Ang pagbaton ug panabot kinahanglan pilion labaw sa plata.
How much better is it to get wisdom than gold! Yea, to get understanding is rather to be chosen than silver.
17 Ang dalan sa mga tawong matarong maglikay kanila gikan sa daotan; kadtong mopanalipod sa iyang kinabuhi mobantay sa iyang dalan.
It is the highway of the upright to depart from evil; He that taketh heed to his way preserveth his life.
18 Ang garbo mosangpot sa kalaglagan ug ang mapahitas-on nga espiritu sa pagkapukan.
Pride goeth before destruction, And a haughty spirit before a fall.
19 Mas maayo ang pagpaubos diha sa mga kabos nga mga tawo kaysa pagbahin sa mga inilog uban sa mga mapahitas-on nga mga tawo.
Better is it to be of a humble spirit with the lowly, Than to share the spoil with the proud.
20 Si kinsa kadtong namalandong sa gitudlo kanila makakaplag ug maayo ug kadtong nagsalig kang Yahweh magmalipayon.
He who giveth heed to the word shall find good; And he who trusteth in the LORD, happy is he!
21 Siya nga maalamon sa iyang kasingkasing gitawag nga adunay panabot ug ang katam-is sa pagpanulti magdugang sa iyang katakos sa pagtudlo.
The wise in heart shall be called intelligent, And sweetness of the lips increaseth learning.
22 Ang panabot mao ang tuboran sa kinabuhi alang kaniya nga nagbaton niini, apan ang silot sa mga buangbuang mao ang ilang pagkabuang-buang.
Understanding is a wellspring of life to him that hath it. And the chastisement of fools is their folly.
23 Ang kasingkasing sa maalamon nga tawo maghatag ug panabot sa iyang baba ug makadugang sa pagkamadanihon sa iyang mga ngabil.
The heart of the wise man instructeth his mouth, And addeth learning to his lips.
24 Ang malumo nga mga pulong sama sa dugos— tam-is alang sa kalag ug kaayohan alang sa kabukogan.
Pleasant words are like a honeycomb, Sweet to the taste, and health to the bones.
25 Adunay dalan nga ang hunahuna sa tawo husto, apan ang tumoy niini dalan paingon sa kamatayon.
There is a way that seemeth right to a man, But the end thereof is the way to death.
26 Ang tinguha sa usa ka mamumuo ang makapakaon kaniya; ang iyang kagutom mao ang nag-aghat kaniya nga magpadayon.
The hunger of the laborer laboreth for him; For his mouth urgeth him on.
27 Ang walay pulos nga tawo nangita ug kagubot ug ang iyang sinultihan sama sa makapaso nga kalayo.
A worthless man diggeth mischief, And on his lips there is, as it were, a burning fire.
28 Ang mga tawong daotan makapasamot sa panagbangi ug ang pagpanglibak makapabulag sa suod nga mga managhigala.
A deceitful man stirreth up strife, And a whisperer separateth friends.
29 Ang tawo nga mangtas mamakak sa iyang silingan ug maggiya kaniya sa dalan nga dili matarong.
A man of violence enticeth his neighbor, And leadeth him into a way which is not good.
30 Siya nga mokidhat sa iyang mata naglaraw ug daotang mga butang; kadtong mongisi magabuhat ug daotan.
He who shutteth his eyes to devise fraud, He who compresseth his lips, hath accomplished mischief!
31 Ang puti nga buhok mao ang purongpurong sa himaya; naangkon kini tungod sa pagkinabuhi sa husto nga pamaagi.
The hoary head is a crown of glory, If it be found in the way of righteousness.
32 Mas maayo nga dili daling masuko kaysa mahimong manggugubat ug ang nagdumala sa iyang espiritu mas kusgan pa sa usa ka tawo nga makalupig ug siyudad.
He who is slow to anger is better than the mighty; And he who ruleth his spirit, than he that taketh a city.
33 Ang ripa giitsa ngadto sa sabakan, apan ang pagbuot nagagikan kang Yahweh.
The lot is cast into the lap; But the whole decision thereof is from the LORD.
