Panultihon 16
1 Ang mga laraw sa kasingkasing iya sa tawo, apan nagagikan kang Yahweh ang tubag sa iyang dila.
Arrangements of the heart [are] of man, An answer of the tongue from YHWH.
2 Ang tanan nga pamaagi sa tawo putli sa iyang kaugalingong panan-aw, apan sukdon ni Yahweh ang espiritu.
All the ways of a man are pure in his own eyes, And YHWH is pondering the spirits.
3 Itugyan kang Yahweh ang imong mga buluhaton ug ang imong mga laraw magmalamposon.
Roll your works to YHWH, And your purposes are established,
4 Gibuhat ni Yahweh ang tanang butang nga adunay katuyoan, bisan ang mga daotan sa adlaw sa kalisdanan.
YHWH has worked all things for Himself, And also the wicked—for a day of evil.
5 Gidumtan ni Yahweh ang tanan nga adunay mapahitas-on nga kasingkasing, bisan tuod makabarog sila nga nagkahiusa, dili sila makalingkawas sa silot.
Every proud one of heart [is] an abomination to YHWH, Hand to hand—he is not acquitted.
6 Pinaagi sa pagkamatinud-anon sa kasabotan ug pagkamasaligan ang sala napasaylo ug pinaagi sa pagkahadlok kang Yahweh ang mga tawo mobiya sa pagkadaotan.
Iniquity is pardoned in kindness and truth, And in the fear of YHWH Turn aside from evil.
7 Kung ang pamaagi sa usa ka tawo nakapahimuot kang Yahweh, himoon niya bisan pa ang kaaway nianang tawhana nga mapasig-uli kaniya.
When a man’s ways please YHWH, even his enemies, He causes to be at peace with him.
8 Mas maayo pa ang diyutay nga kinitaan uban ang pagkamatarong, kaysa dako nga uban pagkadili matarong.
Better [is] a little with righteousness, Than abundance of increase without justice.
9 Sa iyang kasingkasing, ang tawo naglaraw sa iyang dalan, apan si Yahweh ang mogiya sa iyang mga lakang.
The heart of man devises his way, And YHWH establishes his step.
10 Ang pagpanagna anaa sa ngabil sa hari, sa paghukom ang iyang baba dili gayod mosulti ug bakak.
An oath [is] on the lips of a king, In judgment his mouth does not trespass.
11 Ang husto nga sukdanan nagagikan kang Yahweh; ang tibuok nga gibug-aton sa sudlanan mao ang iyang bulohaton.
A just beam and balances [are] YHWH’s, All the stones of the bag [are] His work.
12 Kung ang mga hari magbuhat ug daotan nga mga butang, mao kana ang butang nga hinginlan, tungod kay ang trono gitukod sa pagbuhat ug maayo.
Doing wickedness [is] an abomination to kings, For a throne is established by righteousness.
13 Ang hari malipay sa ngabil nga nagsulti sa matuod ug gihiguma niya ang nagsulti sa walay pagduhaduha.
Righteous lips [are] the delight of kings, And he loves whoever is speaking uprightly,
14 Ang kapungot sa hari usa ka mensahero sa kamatayon apan ang tawong maalamon mosulay sa paghupay sa iyang kasuko.
The fury of a king [is] messengers of death, And a wise man pacifies it.
15 Diha sa kahayag sa nawong sa hari mao ang kinabuhi, ug ang iyang pabor sama sa panganod nga nagdala ug ulan.
In the light of a king’s face [is] life, And his goodwill [is] as a cloud of the spring rain.
16 Mas maayo ang pagbaton ug kaalam kaysa bulawan. Ang pagbaton ug panabot kinahanglan pilion labaw sa plata.
To get wisdom—how much better than gold, And to get understanding—to be chosen [more] than silver!
17 Ang dalan sa mga tawong matarong maglikay kanila gikan sa daotan; kadtong mopanalipod sa iyang kinabuhi mobantay sa iyang dalan.
A highway of the upright [is] to turn from evil, Whoever is preserving his soul is watching his way.
18 Ang garbo mosangpot sa kalaglagan ug ang mapahitas-on nga espiritu sa pagkapukan.
Pride [is] before destruction, And before stumbling—a haughty spirit.
19 Mas maayo ang pagpaubos diha sa mga kabos nga mga tawo kaysa pagbahin sa mga inilog uban sa mga mapahitas-on nga mga tawo.
Better is humility of spirit with the poor, Than to apportion spoil with the proud.
20 Si kinsa kadtong namalandong sa gitudlo kanila makakaplag ug maayo ug kadtong nagsalig kang Yahweh magmalipayon.
The wise in any matter finds good, And whoever is trusting in YHWH, O his blessedness.
21 Siya nga maalamon sa iyang kasingkasing gitawag nga adunay panabot ug ang katam-is sa pagpanulti magdugang sa iyang katakos sa pagtudlo.
For the wise in heart is called intelligent, And sweetness of lips increases learning.
22 Ang panabot mao ang tuboran sa kinabuhi alang kaniya nga nagbaton niini, apan ang silot sa mga buangbuang mao ang ilang pagkabuang-buang.
Understanding [is] a fountain of life to its possessors, The instruction of fools is folly.
23 Ang kasingkasing sa maalamon nga tawo maghatag ug panabot sa iyang baba ug makadugang sa pagkamadanihon sa iyang mga ngabil.
The heart of the wise causes his mouth to act wisely, And he increases learning by his lips,
24 Ang malumo nga mga pulong sama sa dugos— tam-is alang sa kalag ug kaayohan alang sa kabukogan.
Sayings of pleasantness [are] a honeycomb, Sweet to the soul, and healing to the bone.
25 Adunay dalan nga ang hunahuna sa tawo husto, apan ang tumoy niini dalan paingon sa kamatayon.
There is a way right before a man, And its latter end—ways of death.
26 Ang tinguha sa usa ka mamumuo ang makapakaon kaniya; ang iyang kagutom mao ang nag-aghat kaniya nga magpadayon.
A laboring man has labored for himself, For his mouth has caused [him] to bend over it.
27 Ang walay pulos nga tawo nangita ug kagubot ug ang iyang sinultihan sama sa makapaso nga kalayo.
A worthless man is preparing evil, And on his lips [is] as a burning fire.
28 Ang mga tawong daotan makapasamot sa panagbangi ug ang pagpanglibak makapabulag sa suod nga mga managhigala.
A contrary man sends forth contention, A tale-bearer is separating a familiar friend.
29 Ang tawo nga mangtas mamakak sa iyang silingan ug maggiya kaniya sa dalan nga dili matarong.
A violent man entices his neighbor, And causes him to go in a way [that is] not good.
30 Siya nga mokidhat sa iyang mata naglaraw ug daotang mga butang; kadtong mongisi magabuhat ug daotan.
Consulting his eyes to devise contrary things, Moving his lips he has accomplished evil.
31 Ang puti nga buhok mao ang purongpurong sa himaya; naangkon kini tungod sa pagkinabuhi sa husto nga pamaagi.
Grey hairs [are] a crown of beauty, It is found in the way of righteousness.
32 Mas maayo nga dili daling masuko kaysa mahimong manggugubat ug ang nagdumala sa iyang espiritu mas kusgan pa sa usa ka tawo nga makalupig ug siyudad.
Better [is] the [one] slow to anger than the mighty, And the ruler over his spirit than he who is taking a city.
33 Ang ripa giitsa ngadto sa sabakan, apan ang pagbuot nagagikan kang Yahweh.
The lot is cast into the center, And all its judgment [is] from YHWH!
