Panultihon 14
1 Ang maalamong babaye motukod sa iyang panimalay, apan gubaon kini sa buangbuang nga babaye pinaagi sa iyang mga kamot.
The wise woman builds her house, but a foolish woman tears it down with her own hands.
2 Ang tawong naglakaw sa pakamatarong adunay kahadlok kang Yahweh, apan ang tawo nga dili matinud-anaon sa iyang mga dalan nagsalikway kaniya.
The one who walks uprightly fears Yahweh, but the one who is dishonest in his ways despises him.
3 Gikan sa baba sa buangbuang mogawas ang salingsing sa iyang garbo, apan ang ngabil sa maalamon magtipig kanila.
From the mouth of a fool comes an offshoot of his pride, but the lips of the wise will preserve them.
4 Kung walay mga baka ang pasungan hinlo, apan ang kadagaya sa pananom moabot pinaagi sa kusog sa baka.
Where there are no cattle the feeding trough is clean, but an abundant crop can come by the strength of an ox.
5 Ang matinud-anon nga saksi dili mamakak, apan ang mini nga saksi mobuga ug mga bakak.
A faithful witness does not lie, but a false witness breathes out lies.
6 Ang mayubiton mangita sa kaalam ug walay makaplagan, apan ang kahibalo sayon lang moabot ngadto sa tawong adunay panabot.
A mocker seeks wisdom and there is none, but knowledge comes easy to the one who is discerning.
7 Palayo sa tawong buangbuang, kay dili ka makakaplag ug kahibalo sa iyang mga ngabil.
Walk away from a foolish person, for you will not find knowledge on his lips.
8 Ang kaalam sa tawong maampingon mao ang pagsabot sa iyang kaugalingong dalan, apan ang kabuang sa mga buangbuang mao ang pagpanglimbong.
The wisdom of the prudent person is to understand his own way, but the folly of fools is deception.
9 Mayubiton ang mga buangbuang kung ang halad sa sala ihalad, apan taliwala sa matarong ang pabor gipaambit.
Fools mock when the guilt offering is sacrificed, but among the upright favor is shared.
10 Nasayod ang kasingkasing sa iyang kaugalingong kapaitan ug walay langyaw nga moambit sa kalipay niini.
The heart knows its own bitterness and no stranger shares its joy.
11 Ang balay sa tawong daotan magun-ob, apan ang barongbarong sa tawong matarong malig-on.
The house of wicked people will be destroyed, but the tent of upright people will flourish.
12 Adunay dalan nga daw matarong alang sa usa ka tawo, apan sa kataposan niini mopadulong sa kamatayon.
There is a way that seems right to a man, but its end only leads to death.
13 Ang kasingkasing makahimo sa pagkatawa apan anaa gihapon sa kasakitan ug ang kalipay mosangpot sa kasub-anan.
A heart can laugh but still be in pain and joy may end up being grief.
14 Ang tawong dili matinud-anon makaangkon kung unsa ang angay sa iyang mga dalan, apan ang maayong tawo makaangkon kung unsay ang iyaha.
The one who is not faithful will get what his ways deserve, but a good person will get what is his.
15 Ang tawo nga wala gitudlo-an motuo sa bisan unsang butang, apan ang tawo nga maampingon maghunahuna sa iyang mga lakang.
The one who is naive believes everything, but the prudent man thinks about his steps.
16 Ang tawo nga maalamon mahadlokon ug mopalayo sa daotan, apan ang buangbuang mosalikway gayod sa pagpasidaan.
A wise man fears and turns away from evil, but the fool confidently dismisses a warning.
17 Ang tawong dali ra masuko nagabuhat sa buangbuang nga mga butang, ug gikasilagan ang tawong naglaraw ug daotan.
One who is quick to become angry does foolish things, and a person who makes evil schemes is hated.
18 Ang yano nga tawo makapanunod sa pagkabuangbuang, apan ang maalamon nga mga tawo napalibotan sa kahibalo.
The naive inherit foolishness, but prudent people are crowned with knowledge.
19 Kadtong mga daotan moyukbo sa atubangan niadtong matarong ug kadtong mga daotan moyukbo sa mga ganghaan sa mga matarong.
Evil people will bow down before those who are good and those who are wicked will bow down at the gates of the righteous person.
20 Ang tawong kabos dumtan bisan sa iyang mga kauban, apan ang tawong adunahan daghan ug mga higala.
The poor person is hated even by his own companions, but the rich people have many friends.
21 Ang tawong nagtamay sa iyang silingan nakasala, apan ang tawong nagpakita ug kaluoy sa mga kabos malipayon.
The one who shows contempt for his neighbor is sinning, but the one who shows favor to the poor is blessed.
22 Dili ba kadtong naglaraw ug daotan mahisalaag man? Apan kadtong nagplano sa pagbuhat ug maayo makadawat sa pagkamatinud-anon sa kasabotan ug pagkamasaligan.
Do not those who plot evil go astray? But those who plan to do good will receive covenant faithfulness and trustworthiness.
23 Uban sa tanang kakugi moabot ang ganansiya, apan kung kanunay lamang panagsultihanay, mogiya kini sa pagkakabos.
With all hard work comes a profit, but when there is only talk, it leads to poverty.
24 Ang korona sa tawong maalamon mao ang ilang bahandi, apan ang pagkabuangbuang sa mga buangbuang magdala lamang kanila sa dugang kabuang.
The crown of wise people is their wealth, but the folly of fools brings them only more folly.
25 Ang matinud-anon nga saksi moluwas sa mga kinabuhi, apan ang mini nga saksi mobuga ug mga bakak.
A truthful witness saves lives, but a false witness breathes out lies.
26 Kung ang usa ka tawo adunay kahadlok kang Yahweh, siya usab adunay hilabihang pagsalig kaniya; kining mga butanga sama sa lig-ong dapit nga mapanalipdan sa mga anak nianing tawhana.
When someone fears Yahweh, he also has much confidence in him; these things will be like a strong place of protection for this man's children.
27 Ang kahadlok kang Yahweh maoy tuboran sa kinabuhi, aron nga motalikod ang tawo gikan sa lit-ag sa kamatayon.
The fear of Yahweh is a fountain of life, so that a person may turn away from the snares of death.
28 Ang himaya sa hari makita diha sa kadaghan sa iyang katawhan, apan kung walay mga tawo ang prinsipe magguba.
The glory of a king is found in the great number of his people, but without people the prince is ruined.
29 Ang tawong mapailubon adunay dakong panabot, apan ang tawong dali ra masuko motuboy sa pagkabuangbuang.
A patient person has great understanding, but the quick-tempered person exalts folly.
30 Ang malinawon nga kasingkasing mao ang kinabuhi sa lawas, apan ang kasina modunot sa kabukogan.
A tranquil heart is life for the body, but envy rots the bones.
31 Ang tawong nagdaogdaog sa mga kabos nagatunglo sa iyang Magbubuhat, apan ang tawong nagpakita ug kaluoy sa nanginahanglan nagpasidungog kaniya.
The one who oppresses the poor curses his Maker, but the one who shows favor to the needy honors him.
32 Ang tawong daotan malaglag pinaagi sa iyang daotang mga binuhatan, apan ang tawong matarong adunay dalangpanan bisan diha sa kamatayon.
The wicked person is brought down by his evil actions, but the righteous person has a refuge even in death.
33 Ang kaalam anaa sa kasingkasing sa adunay panabot, apan bisan sa taliwala sa mga buangbuang gipaila niya ang iyang kaugalingon.
Wisdom rests in the heart of the discerning, but even among fools she lets herself be known.
34 Ang pagbuhat kung unsa ang matarong motuboy sa nasod, apan ang sala kaulawan sa kang bisan kinsa.
Doing what is right exalts a nation, but sin is a disgrace to any people.
35 Ang kaluoy sa hari anaa sa sulugoon nga nagmaampingon, apan ang iyang kasuko alang sa tawo nga nagpakaulaw.
The favor of the king is with the servant who acts prudently, but his anger is for the one who acts shamefully.
