Panultihon 14
1 Ang maalamong babaye motukod sa iyang panimalay, apan gubaon kini sa buangbuang nga babaye pinaagi sa iyang mga kamot.
The wise among women buildeth her house; but the foolish pulleth it down with her own hands.
2 Ang tawong naglakaw sa pakamatarong adunay kahadlok kang Yahweh, apan ang tawo nga dili matinud-anaon sa iyang mga dalan nagsalikway kaniya.
In his uprightness walketh he that feareth the Lord; but perverse in his ways is he that despiseth him.
3 Gikan sa baba sa buangbuang mogawas ang salingsing sa iyang garbo, apan ang ngabil sa maalamon magtipig kanila.
In the mouth of the foolish is a stick [for his] pride; but the lips of the wise will preserve them.
4 Kung walay mga baka ang pasungan hinlo, apan ang kadagaya sa pananom moabot pinaagi sa kusog sa baka.
Where no oxen are, is the crib clean; but the abundance of harvests is [only] through the strength of the ox.
5 Ang matinud-anon nga saksi dili mamakak, apan ang mini nga saksi mobuga ug mga bakak.
A faithful witness will not lie; but a false witness constantly uttereth lies.
6 Ang mayubiton mangita sa kaalam ug walay makaplagan, apan ang kahibalo sayon lang moabot ngadto sa tawong adunay panabot.
A scorner seeketh wisdom, and there is none; but knowledge is easy to the man of understanding.
7 Palayo sa tawong buangbuang, kay dili ka makakaplag ug kahibalo sa iyang mga ngabil.
Go far away from a foolish man, else thou wilt [never] know the lips of knowledge.
8 Ang kaalam sa tawong maampingon mao ang pagsabot sa iyang kaugalingong dalan, apan ang kabuang sa mga buangbuang mao ang pagpanglimbong.
The wisdom of the prudent is to understand his way; but the folly of fools is deceit.
9 Mayubiton ang mga buangbuang kung ang halad sa sala ihalad, apan taliwala sa matarong ang pabor gipaambit.
The fool maketh a mockery of guilt; but among the upright there is good will.
10 Nasayod ang kasingkasing sa iyang kaugalingong kapaitan ug walay langyaw nga moambit sa kalipay niini.
The heart knoweth its own bitterness; and with its joy can no stranger intermeddle.
11 Ang balay sa tawong daotan magun-ob, apan ang barongbarong sa tawong matarong malig-on.
The house of the wicked will be destroyed: but the tent of the upright will flourish.
12 Adunay dalan nga daw matarong alang sa usa ka tawo, apan sa kataposan niini mopadulong sa kamatayon.
There is many a way which seemeth even before a man; but its end are ways unto death.
13 Ang kasingkasing makahimo sa pagkatawa apan anaa gihapon sa kasakitan ug ang kalipay mosangpot sa kasub-anan.
Even in laughter the heart feeleth pain; and at its end joy is sorrow.
14 Ang tawong dili matinud-anon makaangkon kung unsa ang angay sa iyang mga dalan, apan ang maayong tawo makaangkon kung unsay ang iyaha.
The backslider in heart will have enough of his own ways; and from him [departeth] the good men.
15 Ang tawo nga wala gitudlo-an motuo sa bisan unsang butang, apan ang tawo nga maampingon maghunahuna sa iyang mga lakang.
The simple believeth every word; but the prudent man understandeth his steps.
16 Ang tawo nga maalamon mahadlokon ug mopalayo sa daotan, apan ang buangbuang mosalikway gayod sa pagpasidaan.
A wise man is fearful, and departeth from evil; but the fool exciteth himself, and is confident.
17 Ang tawong dali ra masuko nagabuhat sa buangbuang nga mga butang, ug gikasilagan ang tawong naglaraw ug daotan.
He that is soon angry committeth folly; and a man of wicked devices is hated.
18 Ang yano nga tawo makapanunod sa pagkabuangbuang, apan ang maalamon nga mga tawo napalibotan sa kahibalo.
The simple inherit folly; but the prudent crown themselves with knowledge.
19 Kadtong mga daotan moyukbo sa atubangan niadtong matarong ug kadtong mga daotan moyukbo sa mga ganghaan sa mga matarong.
The bad sink down before the good; and the wicked are at the gates of the righteous.
20 Ang tawong kabos dumtan bisan sa iyang mga kauban, apan ang tawong adunahan daghan ug mga higala.
Even to his own neighbor is the poor man hateful; but the friends of the rich are many.
21 Ang tawong nagtamay sa iyang silingan nakasala, apan ang tawong nagpakita ug kaluoy sa mga kabos malipayon.
He that despiseth his neighbor is a sinner; but he that is gracious to the poor—happiness attend him!
22 Dili ba kadtong naglaraw ug daotan mahisalaag man? Apan kadtong nagplano sa pagbuhat ug maayo makadawat sa pagkamatinud-anon sa kasabotan ug pagkamasaligan.
Behold, those who contrive evil are in error; but kindness and truth attend on those who contrive what is good.
23 Uban sa tanang kakugi moabot ang ganansiya, apan kung kanunay lamang panagsultihanay, mogiya kini sa pagkakabos.
In all painful labor there is profit; but mere words of the lips [lead] only to want.
24 Ang korona sa tawong maalamon mao ang ilang bahandi, apan ang pagkabuangbuang sa mga buangbuang magdala lamang kanila sa dugang kabuang.
The crown of the wise is their riches; but the folly of fools is [only] folly.
25 Ang matinud-anon nga saksi moluwas sa mga kinabuhi, apan ang mini nga saksi mobuga ug mga bakak.
A deliverer of souls is the true witness; but a witness of deceit uttereth lies.
26 Kung ang usa ka tawo adunay kahadlok kang Yahweh, siya usab adunay hilabihang pagsalig kaniya; kining mga butanga sama sa lig-ong dapit nga mapanalipdan sa mga anak nianing tawhana.
In the fear of the Lord is the strong confidence [of man], and unto his children will it be a place of shelter.
27 Ang kahadlok kang Yahweh maoy tuboran sa kinabuhi, aron nga motalikod ang tawo gikan sa lit-ag sa kamatayon.
The fear of the Lord is the source of life, [teaching] to avoid the snares of death.
28 Ang himaya sa hari makita diha sa kadaghan sa iyang katawhan, apan kung walay mga tawo ang prinsipe magguba.
In the multitude of people is the king's glory; but in the want of a population is the downfall of the prince.
29 Ang tawong mapailubon adunay dakong panabot, apan ang tawong dali ra masuko motuboy sa pagkabuangbuang.
He that is slow to anger is of great understanding; but he that is hasty of spirit holdeth up [to view] his folly.
30 Ang malinawon nga kasingkasing mao ang kinabuhi sa lawas, apan ang kasina modunot sa kabukogan.
A sound heart is the life of the body; but jealousy is the rottenness of the bones.
31 Ang tawong nagdaogdaog sa mga kabos nagatunglo sa iyang Magbubuhat, apan ang tawong nagpakita ug kaluoy sa nanginahanglan nagpasidungog kaniya.
He that oppresseth the poor blasphemeth his Maker; but he that is gracious to the needy honoreth him.
32 Ang tawong daotan malaglag pinaagi sa iyang daotang mga binuhatan, apan ang tawong matarong adunay dalangpanan bisan diha sa kamatayon.
Through his own evil is the wicked thrust down; but even in his death doth the righteous have confidence.
33 Ang kaalam anaa sa kasingkasing sa adunay panabot, apan bisan sa taliwala sa mga buangbuang gipaila niya ang iyang kaugalingon.
In the heart of the man of understanding resteth wisdom: but [the little which is] in the bosom of fools is made known.
34 Ang pagbuhat kung unsa ang matarong motuboy sa nasod, apan ang sala kaulawan sa kang bisan kinsa.
Righteousness exalteth a people; but the disgrace of nations is sin.
35 Ang kaluoy sa hari anaa sa sulugoon nga nagmaampingon, apan ang iyang kasuko alang sa tawo nga nagpakaulaw.
The king's favor is bestowed on an intelligent servant; but his wrath is against him that deserveth shame.
