Panultihon 10
1 Ang mga panultihon ni Solomon. Ang anak nga maalamon makapalipay sa iyang amahan apan ang anak nga buangbuang maghatag ug kasub-anan sa iyang inahan.
Parábolas de Salomón. Un hijo sabio es la alegría de su padre, y un hijo necio el desconsuelo de su madre.
2 Walay bili ang kabtangan nga naangkon pinaagi sa pagkadaotan, apan ang pagbuhat ug matarong maglikay kanimo sa kamatayon.
Nada aprovechan los tesoros de iniquidad, pero la justicia libra de la muerte.
3 Dili itugot ni Yahweh nga magutman ang nagbuhat kung unsa ang matarong, apan iyang pakyason ang mga tinguha sa daotan.
Yahvé no permite que el justo sufra hambre, al par que desatiende los apetitos de los malvados.
4 Ang kamot nga tapulan makapahimong kabos sa tawo, apan ang kamot sa tawong kugihan makaangkon ug mga bahandi.
La mano indolente empobrece, y la mano laboriosa enriquece.
5 Ang maalamon nga anak magtigom sa abot sa yuta sa ting-init apan makauulaw alang kaniya kung matulog siya panahon sa ting-ani.
Quien en verano recoge, es hijo sabio; el que ronca en la siega, se acarrea deshonra.
6 Ang mga gasa nga gikan sa Dios anaa sa ulo niadtong mga mobuhat sa matarong, apan ang baba sa daotan motabon sa kasamok.
La bendición (descansa) sobre la cabeza del justo, mientras los labios de los malvados encubren la maldad.
7 Ang tawo nga mobuhat sa matarong makapalipay kanato sa dihang maghunahuna kita mahitungod kaniya, apan ang ngalan sa daotan madunot.
La memoria del justo será bendita, pero el nombre de los malos es podredumbre.
8 Kadtong adunay panabot modawat sa mga pagmando, apan ang sabaan nga buangbuang magun-ob.
El sabio de corazón acepta los preceptos, el necio de labios, en cambio, caerá.
9 Siya nga maglakaw sa kaligdong maglakaw nga luwas, apan ang tawong mohimo sa iyang mga dalan nga baliko, masakpan ra unya siya.
Quien procede con rectitud anda seguro, mas el que tuerce sus caminos vendrá a ser descubierto.
10 Siya nga mangidhat makapasubo, apan pagalumpagon ang sabaan nga buangbuang.
Quien guiña los ojos causa dolores; y el necio de labios va a la perdición.
11 Ang baba sa tawo nga mobuhat sa matarong mao ang tubig sa kinabuhi, apan ang baba sa daotan motabon sa kasamok.
Fuente de vida es la boca del justo; mas los labios de los malvados encubren la injusticia.
12 Ang kaligutgot hinungdan sa panagbingkil, apan tabonan sa gugma ang tanang kasal-anan.
El odio suscita contiendas, el amor, empero, cubre todas las faltas.
13 Ang kaalam makaplagan diha sa mga ngabil sa tawong adunay maayong paghukom, apan ang bunal alang sa likod sa tawong walay alamag.
En los labios del prudente se halla la sabiduría, mas para las espaldas del que no tiene juicio es la vara.
14 Ang mga tawong maalamon magtigom ug kahibalo, apan ang baba sa buangbuang nagapaduol sa kagub-anan.
Los sabios conservan su saber, mas la boca del necio se apresura en causar ruina.
15 Ang bahandi sa tawong adunahan mao ang iyang lig-on nga siyudad; ang kawad-on sa kabos mao ang iyang kagub-anan.
La hacienda del rico es su plaza fuerte, la desgracia de los pobres es su misma pobreza.
16 Ang bayad niadtong magbuhat kung unsa ang matarong mogiya kanila ngadto sa kinabuhi; ang ginansiya sa daotan mogiya kanila ngadto sa sala.
Los trabajos del justo son para vida, las ganancias del impío, para pecado.
17 Adunay agianan paingon sa kinabuhi alang niadtong mosunod sa pagpanton, apan mahisalaag ang tawo nga magsalikway sa pagbadlong.
Va por senda de vida quien hace caso de la corrección, anda descarriado quien no acepta la reprensión.
18 Si bisan kinsa nga adunay tinago nga pagdumot adunay bakakon nga mga ngabil, ug si bisan kinsa nga magbutangbutang mga buangbuang.
El que disimula el odio tiene labios mentirosos, y quien esparce calumnias es un insensato.
19 Kung adunay daghang mga pulong, dili mawala ang kalapasan, apan siya nga nagmaampingon sa iyang isulti maalamon.
En el mucho hablar no falta pecado, el sabio ahorra sus palabras.
20 Ang dila sa mobuhat ug matarong, lunsay nga plata; adunay gamay nga bili sa kasingkasing sa daotan.
Plata finísima es la lengua del justo, mas el corazón del malvado vale muy poco.
21 Ang mga ngabil sa tawong mobuhat kung unsa ang matarong makapahimsog sa kadaghanan, apan mangamatay ang mga buangbuang tungod kay wala silay alamag.
Nutren a muchos los labios del justo, mas los necios mueren por falta de inteligencia.
22 Ang maayong mga gasa ni Yahweh magdala ug bahandi ug walay kasakit niini.
La bendición de Yahvé da prosperidad, nuestro afán no le añade nada.
23 Ang pagkadaotan mao ang dula nga ginadula sa buangbuang, apan ang kaalam mao ang makapahimuot sa tawong adunay panabot.
Es como un juego para el necio el hacer mal, y para el sensato el ser sabio.
24 Ang kahadlok sa daotan mogukod kaniya, apan ang tinguha sa matarong igahatag.
Sobrevendrá al impío el mal que teme, mas a los justos se les concede lo que desean.
25 Ang daotan sama sa bagyo nga molabay lang, ug mahanaw dayon, apan kadtong mobuhat kung unsa ang matarong mao ang patukoranan nga molungtad hangtod sa kahangtoran.
Como pasa el torbellino, así desaparece el impío, mas el justo queda cimentado para siempre.
26 Sama sa suka nga anaa sa ngipon ug aso sa mga mata, mao usab ang tapulan alang niadtong nagpadala kaniya.
Como el agraz para los dientes, y el humo para los ojos, así es el perezoso para el que le manda.
27 Ang pagkahadlok kang Yahweh makapalugway sa kinabuhi, apan ang mga katuigan sa daotan mapamubo.
El temor de Yahvé alarga la vida, mas los años de los malvados serán abreviados.
28 Ang paglaom niadtong mobuhat sa matarong mao ang ilang kalipay, apan ang katuigan sa mga daotan mapamubo.
La esperanza de los justos se transforma en gozo, la expectación de los malos en humo.
29 Ang dalan ni Yahweh mopanalipod niadtong adunay dungog, apan kagub-anan kini alang sa daotan.
El camino de Yahvé es una fortaleza para el hombre recto, pero causa de ruina para los obradores de iniquidad.
30 Kadtong mobuhat sa matarong dili gayod mapukan, apan ang daotan dili magpabilin sa yuta.
Nunca vacilará el justo, pero los impíos no subsistirán sobre la tierra.
31 Gikan sa baba niadtong magbuhat ug matarong adunay bunga sa kaalam, apan ang bakakon nga dila pagaputlon.
La boca del justo brota sabiduría, la lengua perversa será cortada.
32 Ang mga ngabil niadtong mobuhat sa matarong nasayod kung unsa ang angayan, apan ang baba sa daotan, nasayod sila kung unsa ang tinuis.
Los labios del justo conocen la benevolencia, mas de la boca de los malvados sale la perversidad.
