Panultihon 1
1 Ang mga panultihon ni Solomon nga anak ni David, ang hari sa Israel.
The proverbs of Solomon the son of David, king of Israel:
2 Kini nga mga panultihon motudlo ug kaalam ug pagpanudlo, aron pagtudlo sa mga pulong sa panabot,
To know wisdom and instruction; To discern the words of understanding;
3 aron makadawat ka sa pagbadlong aron mabuhi pinaagi sa pagbuhat sa insakto, matarong, ug may kaangayan.
To receive instruction in wise dealing, In righteousness and justice and equity;
4 Kini nga mga panultihon mohatag usab ug kaalam niadtong walay alamag, ug mohatag sa kahibalo ug sa pagkamabinantayon alang sa kabatan-onan.
To give prudence to the simple, To the young man knowledge and discretion:
5 Papaminawa ang maalamon nga mga tawo ug padugangi ang ilang panabot, ug pakuhaa ug kaalam ang mga tawong may salabotan,
That the wise man may hear, and increase in learning; And that the man of understanding may attain unto sound counsels:
6 aron sa pagsabot sa mga panultihon, mga gipanulti, ug mga pulong sa maalamon nga mga tawo ug sa ilang mga tanghaga.
To understand a proverb, and a figure, The words of the wise, and their dark sayings.
7 Ang kahadlok kang Yahweh maoy sinugdanan sa kahibalo, ginasalikway sa buangbuang ang kaalam ug pagpanton.
The fear of Jehovah is the beginning of knowledge; [But] the foolish despise wisdom and instruction.
8 Akong anak, paminawa ang pagtudlo sa imong amahan ug ayaw isalikway ang mga balaod sa imong inahan;
My son, hear the instruction of thy father, And forsake not the law of thy mother:
9 mahimo sila nga matahom nga purongpurong sa imong ulo ug mga kwentas diha sa imong liog.
For they shall be a chaplet of grace unto thy head, And chains about thy neck.
10 Akong anak, kung ang makasasala modani kanimo ngadto sa ilang sala, pagdumili sa pagsunod kanila.
My son, if sinners entice thee, Consent thou not.
11 Kung moingon sila, “Uban kanamo, maghulat kita aron mopatay, magtago kita ug atakihon ang mga walay sala nga tawo sa walay hinungdan.
If they say, Come with us, Let us lay wait for blood; Let us lurk privily for the innocent without cause;
12 Lamyon nato sila nga buhi, sama sa Sheol nga kuhaon kadtong mga himsog, ug himoon silang sama niadtong mga nahulog sa bangag. (Sheol h7585)
Let us swallow them up alive as Sheol, And whole, as those that go down into the pit; (Sheol h7585)
13 Pangitaon nato ang tanang matang sa mga butang nga bililhon; pun-on nato ang atong mga balay sa atong mga kinawat gikan sa uban.
We shall find all precious substance; We shall fill our houses with spoil;
14 Pagripa uban kanamo; hiusahon ta ang atong sudlanan.”
Thou shalt cast thy lot among us; We will all have one purse:
15 Akong anak, ayaw paglakaw sa dalan kuyog kanila; ayaw itugot nga motunob ang imong tiil sa ilang gilaktan;
My son, walk not thou in the way with them; Refrain thy foot from their path:
16 ang ilang mga tiil magdagan sa daotan ug nagdali sila aron sa pagpaawas ug dugo.
For their feet run to evil, And they make haste to shed blood.
17 Tungod kay walay pulos ang pagbukhad sa pukot aron sa panglit-ag sa langgam samtang nagatan-aw ang langgam.
For in vain is the net spread In the sight of any bird:
18 Kining mga tawhana naghulat aron sa pagpatay sa ilang kaugalingon— nag-andam sila ug lit-ag alang sa ilang mga kaugalingon.
And these lay wait for their own blood; They lurk privily for their own lives.
19 Mao usab ang mga pamaagi sa tanan nga nakaangkon sa bahandi pinaagi sa pagpanglupig; ang naangkon sa dili makataronganon molaglag sa mga kinabuhi niadtong nagkupot niini.
So are the ways of every one that is greedy of gain; It taketh away the life of the owners thereof.
20 Ang kaalam nagsinggit sa kadalanan, gipatugbaw niya ang iyang tingog sa dapit nga daghang mga tawo;
Wisdom crieth aloud in the street; She uttereth her voice in the broad places;
21 diha sa ulohan sa masaba nga kadalanan, misinggit siya, diha sa agianan sa ganghaan sa siyudad misulti siya.
She crieth in the chief place of concourse; At the entrance of the gates, In the city, she uttereth her words:
22 “Hangtod kanus-a, kamong walay alamag nga mga tawo, buot ba kamo nga magpakawalay alamag? Hangtod kanus-a ba, kamong mga mabugalbugalon, mahimuot ba kamo sa pagkamabugalbugalon, ug hangtod kanus-a ba kamo, kamong mga buangbuang, magdumot sa kahibalo?
How long, ye simple ones, will ye love simplicity? And scoffers delight them in scoffing, And fools hate knowledge?
23 Patalinghogi ang akong pagbadlong; akong ibubo ang akong mga gihinahuna alang kaninyo; akong ipahibalo kaninyo ang akong mga pulong.
Turn you at my reproof: Behold, I will pour out my spirit upon you; I will make known my words unto you.
24 Nagtawag ako, ug nagdumili kamo sa pagpaminaw; gitunol ko ang akong kamot, apan walay usa nga nanumbaling.
Because I have called, and ye have refused; I have stretched out my hand, and no man hath regarded;
25 Apan wala kamo nagpakabana sa tanan kong pagbadlong kaninyo ug wala nagpanumbaling sa akong mga pagpaglong.
But ye have set at nought all my counsel, And would none of my reproof:
26 Kataw-an ko ang inyong kalisdanan, bugalbugalan ko kamo kung moabot ang mga makalilisang—
I also will laugh in [the day of] your calamity; I will mock when your fear cometh;
27 sa dihang mohasmag kaninyo ang inyong gikahadlokan nga sama sa unos ug ang katalagman mobanlas kaninyo sama sa alimpulos, sa diha nga ang kalisod ug ang kasakit modangat kaninyo.
When your fear cometh as a storm, And your calamity cometh on as a whirlwind; When distress and anguish come upon you.
28 Unya mosangpit sila kanako, ug dili ko sila pagatubagon; magtinguha gayod sila sa pagtawag kanako, apan dili nila ako mahikaplagan.
Then will they call upon me, but I will not answer; They will seek me diligently, but they shall not find me:
29 Tungod kay nagdumot sila sa kahibalo ug wala pilia ang pagkahadlok kang Yahweh,
For that they hated knowledge, And did not choose the fear of Jehovah,
30 wala sila magtuman sa akong mga gitudlo, ug gisalikway nila ang tanan kung mga pagbadlong.
They would none of my counsel, They despised all my reproof.
31 Magakaon sila sa bunga sa ilang mga paagi, ug uban sa bunga sa ilang mga laraw mapuno sila.
Therefore shall they eat of the fruit of their own way, And be filled with their own devices.
32 Kay ang yano mangamatay sa dihang motalikod sila, ug ang kawalay pagpakabana sa mga buangbuang mopukan kanila.
For the backsliding of the simple shall slay them, And the careless ease of fools shall destroy them.
33 Apan si bisan kinsa kadtong maminaw kanako magauyo nga luwas ug makapahulay nga walay kahadlok sa katalagman.”
But whoso hearkeneth unto me shall dwell securely, And shall be quiet without fear of evil.
