Numerus 7

1 Sa adlaw nga nahuman ni Moises ang tabernakulo, gidihogan niya kini ug iya kining gigahin alang kang Yahweh, lakip ang tanan nga mga kasangkapan niini. Gibuhat usab niya ang sama niini alang sa halaran ug sa mga gamit niini. Gidihogan niya kini ug gigahin alang kang Yahweh.

موسی در روزی که بر پا سازی خیمهٔ عبادت را به پایان رسانید تمامی قسمتهای آن و نیز مذبح و لوازم آن را تدهین و تقدیس نمود.

2 Nianang adlawa, ang mga pangulo sa Israel, ang mga ulo sa pamilya sa ilang mga katigulangan, naghalad ug mga sakripisyo. Kining mga tawhana mao ang nangulo sa mga tribo. Sila ang nagdumala sa pag-ihap sa mga kalalakin-an.

آنگاه رهبران اسرائیل، یعنی سران قبایل که ترتیب سرشماری را داده بودند، هدایای خود را آوردند.

3 Sila ang nagdala sa ilang mga halad sa atubangan ni Yahweh. Nagdala sila ug unom ka karwahe nga adunay tabon ug napulo ug duha ka mga laking baka. Nagdala sila ug usa ka karwahe alang sa duha ka pangulo, ug ang matag pangulo nagdala ug usa ka laking baka. Gibutang nila kining mga butanga sa atubangan sa tabernakulo.

ایشان شش ارابهٔ سر پوشیده (یک ارابه برای دو رهبر) که هر ارابه را دو گاو می‌کشیدند آورده، در برابر خیمهٔ عبادت به خداوند تقدیم کردند.

4 Unya nakigsulti si Yahweh kang Moises. Miingon siya,

آنگاه خداوند به موسی فرمود:

5 “Dawata ang ilang mga halad ug gamita ang mga halad alang sa buluhaton sa tolda nga tagboanan. Ihatag ang mga halad ngadto sa mga Levita, ngadto sa matag usa sumala sa iyang gikinahanglan sa ilang buluhaton.”

«هدایای ایشان را قبول کن و از آنها برای کار خیمۀ ملاقات استفاده نما. آنها را به لاویان بده تا هر کس متناسب با خدمتش از آنها استفاده کند.»

6 Gikuha ni Moises ang mga karwahe ug ang mga laking baka, ug gihatag niya kini ngadto sa mga Levita.

پس موسی، ارابه‌ها و گاوها را در اختیار لاویان گذاشت.

7 Gihatag niya ang duha ka mga karwahe ug upat ka mga laking baka ngadto sa mga kaliwat ni Gerson, tungod sa gikinahanglan sa ilang buluhaton.

دو ارابه و چهار گاو به طایفهٔ جرشون داد تا برای کار خود از آنها استفاده کنند

8 Gihatag niya ang upat ka karwahe ug walo ka laking mga baka ngadto sa mga kaliwat ni Merari, ubos sa pag-atiman ni Itamar ang anak nga lalaki ni Aaron ang pari. Gibuhat niya kini tungod sa gikinahanglan sa ilang buluhaton.

و چهار ارابه و هشت گاو نیز به طایفهٔ مراری که تحت رهبری ایتامار پسر هارون بودند، داد تا برای کارشان از آنها استفاده کنند.

9 Apan wala niya gihatagan ug bisan usa niadtong mga butanga ang mga kaliwat ni Kohat, tungod kay ila man ang buluhaton nga may kalambigitan sa mga butang nga gipanag-iyahan ni Yahweh nga kinahanglan nilang pas-anon.

به قهاتیان گاو یا ارابه داده نشد، چون قرار بود ایشان سهم بار خود را از اسباب مقدّس خیمهٔ عبادت، روی دوش حمل کنند.

10 Gitugyan sa mga pangulo ang maayo nilang mga butang alang sa paghalad sa halaran sa adlaw nga gidihogan ni Moises ang halaran. Gihalad sa mga pangulo ang ilang mga sakripisyo atubangan sa halaran.

رهبران در روزی که مذبح تدهین شد هدایایی نیز برای تبرک آن تقدیم کردند و آنها را جلوی مذبح گذاشتند.

11 Miingon si Yahweh ngadto kang Moises, “Ang matag pangulo kinahanglan maghalad sa iyang sakripisyo sa iyang kaugalingong adlaw alang sa paghalad sa halaran.”

خداوند به موسی فرمود: «هر روز یکی از رهبران، هدیهٔ خود را جهت تبرک مذبح تقدیم کند.»

12 Sa unang adlaw, si Nason ang anak nga lalaki ni Aminadab, sa banay ni Juda, naghalad sa iyang sakripisyo.

پس رهبران، هدایای خود را به ترتیب زیر تقدیم نمودند: روز از قبیله اسم رهبر اول یهودا نحشون پسر عمیناداب دوم یساکار نتنائیل پسر صوغر سوم زبولون الیاب پسر حیلون چهارم رئوبین الیصور پسر شدی‌ئور پنجم شمعون شلومی‌ئیل پسر صوریشدای ششم جاد الیاساف پسر دعوئیل هفتم افرایم الیشمع پسر عمیهود هشتم منسی جملی‌ئیل پسر فدهصور نهم بنیامین ابیدان پسر جدعونی دهم دان اخیعزر پسر عمیشدای یازدهم اشیر فجعی‌ئیل پسر عکران دوازدهم نفتالی اخیرع پسر عینان هدایای تقدیمی هر یک از رهبران که کاملاً مشابه یکدیگر بود عبارت بودند از: یک سینی نقره‌ای به وزن ۱٫۵ کیلوگرم با یک کاسهٔ نقره‌ای به وزن هشتصد گرم (برحسب مثقال عبادتگاه)، که هر دو پر از آرد مرغوب مخلوط با روغن برای هدیهٔ آردی بودند؛ یک ظرف طلایی به وزن ۱۱۰ گرم پر از بخور خوشبو؛ یک گوسالۀ نر، یک قوچ و یک برهٔ نر یک ساله برای قربانی سوختنی؛ یک بز نر برای قربانی گناه؛ دو گاو نر، پنج قوچ، پنج بز نر و پنج برهٔ نر یک ساله برای قربانی سلامتی.

13 Naghalad siya ingon nga iyang sakripisyo ug usa ka bandihado nga plata nga adunay gibug-aton nga 130 ka sekels ug usa ka panaksan nga plata nga adunay gibug-aton nga 70 ka sekels, pinaagi sa timbangan ug sekel sa dapit nga balaan. Kining duha ka mga butang puno sa lunlon nga harina nga gisagolan ug lana alang sa halad nga trigo.

14 Naghatag siya ug usa ka bulawan nga plato nga adunay gibug-aton nga napulo ka sekels nga puno sa insenso.

15 Naghatag siya ug usa ka nati nga laking baka ingon nga halad sinunog, usa ka torong karnero, ug usa ka laking karnero nga nati nga usa ka tuig ang kagulangon.

16 Naghatag siya ug usa ka laking kanding ingon nga halad sa sala.

17 Naghatag siya ug duha ka laking baka, lima ka torong karnero, lima ka laking kanding, ug lima ka laking karnero nga usa ka tuig ang kagulangon, ingon nga sakripisyo alang sa halad sa pakigdait. Mao kini ang mga sakripisyo ni Nason ang anak nga lalaki ni Aminadab.

18 Sa ikaduhang adlaw, si Netanel ang anak nga lalaki ni Zuar, pangulo sa mga kaliwat ni Isacar, naghalad sa iyang sakripisyo.

19 Naghalad siya ingon nga iyang sakripisyo ug usa ka bandihado nga plata nga adunay gibug-aton nga 130 ka sekels ug usa ka panaksan nga plata nga adunay gibug-aton nga 70 ka sekels, pinaagi sa timbangan ug sekel sa dapit nga balaan. Kining duha ka mga butang puno sa lunlon nga harina nga gisagolan ug lana alang sa halad nga trigo.

20 Naghatag usab siya ug usa ka bulawang plato nga adunay gibug-aton nga napulo ka sekels, nga puno sa insenso.

21 Naghatag siya ug usa ka nati nga laking baka ingon nga halad sinunog, usa ka torong karnero, ug usa ka laking karnero nga nati nga usa ka tuig ang kagulangon.

22 Naghatag siya ug usa ka laking kanding ingon nga halad sa sala.

23 Naghatag siya ug duha ka mga laking baka, lima ka mga torong karnero, lima ka mga laking kanding, ug lima ka mga laking karnero nga usa ka tuig ang kagulangon, ingon nga sakripisyo alang sa halad sa pakigdait. Mao kini ang sakripisyo ni Netanel ang anak nga lalaki ni Zuar.

24 Sa ikatulong adlaw, si Eliab ang anak nga lalaki ni Helon, pangulo sa mga kaliwat ni Zebulun, naghalad sa iyang sakripisyo.

25 Ang iyang sakripisyo mao ang usa ka bandihado nga plata nga adunay gibug-aton nga 130 ka sekels ug usa ka panaksan nga plata nga adunay gibug-aton nga 70 ka sekels, pinaagi sa timbangan ug sekel sa dapit nga balaan. Kining duha ka mga butang puno sa lunlon nga harina nga gisagolan ug lana alang sa halad nga trigo.

26 Naghatag usab siya ug usa ka plato nga bulawan nga adunay gibug-aton nga napulo ka sekels, nga puno sa insenso.

27 Naghatag siya ug usa ka nati nga laking baka ingon nga halad sinunog, usa ka torong karnero ug usa ka laking karnero nga nati nga usa ka tuig ang kagulangon.

28 Naghatag siya ug usa ka laking kanding ingon nga halad sa sala.

29 Naghatag siya ug duha ka mga laking baka, lima ka mga torong karnero, lima ka mga laking kanding, ug lima ka mga laking karnero nga usa ka tuig ang kagulangon, ingon nga sakripisyo alang sa halad sa pakigdait. Mao kini ang sakripisyo ni Eliab ang anak nga lalaki ni Helon.

30 Sa ika-upat nga adlaw, si Elizur ang anak nga lalaki ni Sedeur, pangulo sa kaliwat ni Reuben, naghalad sa iyang sakripisyo.

31 Ang iyang sakripisyo mao ang usa ka bandihado nga plata nga adunay gibug-aton nga 130 ka sekels, ug ang usa ka panaksan nga plata nga adunay gibug-aton nga 70 ka sekels, pinaagi sa timbangan ug sekel sa dapit nga balaan. Kining duha ka mga butang puno sa lunlon nga harina nga gisagolan ug lana alang sa halad nga trigo.

32 Naghatag usab siya ug usa ka plato nga bulawan nga adunay gibug-aton nga napulo ka sekels, nga puno sa insenso.

33 Naghatag siya ug usa ka nati nga laking baka ingon nga halad sinunog, usa ka torong karnero, ug laking karnero nga nati nga usa ka tuig ang kagulangon.

34 Naghatag siya ug usa ka laking kanding ingon nga halad sa sala.

35 Naghatag siya ug duha ka laking baka, lima ka torong karnero, lima ka laking kanding, ug lima ka laking karnero nga usa ka tuig ang kagulangon, ingon nga sakripisyo alang sa halad sa pakigdait. Mao kini ang sakripisyo ni Elizur ang anak nga lalaki ni Sedeur.

36 Sa ikalimang adlaw, si Selumiel ang anak nga lalaki ni Zurisadai, pangulo sa mga kaliwat ni Simeon, naghalad sa iyang sakripisyo.

37 Ang iyang sakripisyo mao ang usa ka plata nga bandihado nga adunay gibug-aton nga 130 ka sekels ug usa ka panaksan nga plata nga adunay gibug-aton nga 70 ka sekels, pinaagi sa timbangan ug sekel sa dapit nga balaan. Kining duha ka mga butang puno sa lunlon nga harina nga gisagolan ug lana alang sa halad nga trigo.

38 Naghatag usab siya ug usa ka plato nga bulawan nga adunay napulo ka sekels ang gibug-aton, nga puno sa insenso.

39 Naghatag siya ug usa ka nati nga laking baka, usa ka torong karnero, ug laking karnero nga nati nga usa ka tuig ang kagulangon ingon nga halad sinunog.

40 Naghatag siya ug usa ka laking kanding ingon nga halad sa sala.

41 Naghatag siya ug duha ka laking baka, lima ka torong karnero, lima ka laking kanding, ug lima ka laking karnero nga usa ka tuig ang kagulangon, ingon nga sakripisyo alang sa halad sa pakigdait. Mao kini ang sakripisyo ni Selumiel ang anak nga lalaki ni Zurisadai.

42 Sa ika-unom nga adlaw, si Eliasaf ang anak nga lalaki ni Deuel, pangulo sa kaliwat ni Gad, naghalad sa iyang sakripisyo.

43 Ang iyang sakripisyo mao ang usa ka bandihado nga plata nga adunay gibug-aton nga 130 ka sekels ug usa ka panaksan nga plata nga adunay gibug-aton nga 70 ka sekels, pinaagi sa timbangan ug sekel sa dapit nga balaan. Kining duha ka mga butang puno sa lunlon nga harina nga gisagolan ug lana alang sa halad nga trigo.

44 Naghatag usab siya ug usa ka plato nga bulawan nga adunay gibug-aton nga napulo ka sekels, nga puno sa insenso.

45 Naghatag siya ug usa ka nati nga laking baka, usa ka torong karnero, ug usa ka laking karnero nga nati nga usa ka tuig ang kagulangon ingon nga halad sinunog.

46 Naghatag siya ug usa ka laking kanding ingon nga halad sa sala.

47 Naghatag siya ug duha ka laking baka, lima ka torong karnero, lima ka laking kanding, ug lima ka laking karnero nga usa ka tuig ang kagulangon, ingon nga sakripisyo alang sa halad sa pakigdait. Mao kini ang sakripisyo ni Eliasaf ang anak nga lalaki ni Deuel.

48 Sa ikapitong adlaw, si Elisama ang anak nga lalaki ni Amihud, pangulo sa mga kaliwat ni Efraim, naghalad sa iyang sakripisyo.

49 Ang iyang sakripisyo mao ang usa ka bandihado nga plata nga adunay gibug-aton nga 130 ka sekels ug usa ka panaksan nga plata nga adunay gibug-aton nga 70 ka sekels, pinaagi sa timbangan ug sekel sa dapit nga balaan. Kining duha ka mga butang puno sa lunlon nga harina nga gisagolan ug lana alang sa halad nga trigo.

50 Naghatag usab siya ug usa ka plato nga bulawan nga adunay gibug-aton nga napulo ka sekels, nga puno sa insenso.

51 Naghatag siya ug usa ka nati nga laking baka, usa ka torong karnero, ug usa ka laking karnero nga nati nga usa ka tuig ang kagulangon ingon nga halad sinunog.

52 Naghatag siya ug usa ka laking kanding ingon nga halad sa sala.

53 Naghatag siya ug duha ka laking baka, lima ka torong karnero, lima ka laking kanding, ug lima ka laking karnero nga usa ka tuig ang kagulangon, ingon nga sakripisyo alang sa halad sa pakigdait. Mao kini ang sakripisyo ni Elisama ang anak nga lalaki ni Amihud.

54 Sa ikawalo nga adlaw, si Gamaliel ang anak nga lalaki ni Pedazur, pangulo sa kaliwat ni Manases, naghalad sa iyang sakripisyo.

55 Ang iyang sakripisyo mao ang usa ka bandihado nga plata nga adunay gibug-aton nga 130 ka sekels ug usa ka panaksan nga plata nga adunay gibug-aton nga 70 ka sekels, pinaagi sa timbangan ug sekel sa dapit nga balaan. Kining duha ka mga butang puno sa lunlon nga harina nga gisagolan ug lana alang sa halad nga trigo.

56 Naghatag usab siya ug usa ka plato nga bulawan nga adunay gibug-aton nga napulo ka sekels, nga puno sa insenso.

57 Naghatag siya ug usa ka nati nga laking baka, usa ka torong karnero, ug usa ka laking karnero nga nati nga usa ka tuig ang kagulangon ingon nga halad sinunog.

58 Naghatag siya ug usa ka laking kanding ingon nga halad sa sala.

59 Naghatag siya ug duha ka laking baka, lima ka torong karnero, lima ka laking kanding, ug lima ka laking karnero nga usa ka tuig ang kagulangon, ingon nga sakripisyo alang sa halad sa pakigdait. Mao kini ang sakripisyo ni Gamaliel ang anak nga lalaki ni Pedazur.

60 Sa ikasiyam nga adlaw, si Abidan ang anak nga lalaki ni Gideoni, pangulo sa kaliwat ni Benjamin, naghalad sa iyang sakripisyo.

61 Ang iyang sakripisyo mao ang usa ka bandihado nga plata nga adunay gibug-aton nga 130 ka sekels ug usa ka panaksan nga plata nga adunay gibug-aton nga 70 ka sekels, pinaagi sa timbangan ug sekel sa dapit nga balaan. Kining duha ka mga butang puno sa lunlon nga harina nga gisagolan ug lana alang sa halad nga trigo.

62 Naghatag usab siya ug usa ka plato nga bulawan nga adunay gibug-aton nga napulo ka sekels, nga puno sa insenso.

63 Naghatag siya ug usa ka nati nga laking baka, usa ka torong karnero, ug usa ka laking karnero nga nati nga usa ka tuig ang kagulangon ingon nga halad sinunog.

64 Naghatag siya ug usa ka laking kanding ingon nga halad sa sala.

65 Naghatag siya ug duha ka laking baka, lima ka torong karnero, lima ka laking kanding, ug lima ka laking karnero nga usa ka tuig ang kagulangon, ingon nga sakripisyo alang sa halad sa pakigdait. Mao kini ang sakripisyo ni Abidan ang anak nga lalaki ni Gideoni.

66 Sa ikanapulo nga adlaw, si Ahiezer ang anak nga lalaki ni Amisadai, pangulo sa mga kaliwat ni Dan, naghalad sa iyang sakripisyo.

67 Ang iyang sakripisyo mao ang usa ka bandihado nga plata nga adunay gibug-aton nga 130 ka sekels ug usa ka panaksan nga plata nga adunay gibug-aton nga 70 ka sekels, pinaagi sa timbangan ug sekel sa dapit nga balaan. Kining duha ka mga butang puno sa lunlon nga harina nga gisagolan ug lana alang sa halad nga trigo.

68 Naghatag usab siya ug usa ka plato nga bulawan nga adunay gibug-aton nga napulo ka sekels, nga puno sa insenso.

69 Naghatag siya ug usa ka nati nga laking baka, usa ka torong karnero, ug usa ka laking karnero nga nati nga usa ka tuig ang kagulangon ingon nga halad sinunog.

70 Naghatag siya ug usa ka laking kanding ingon nga halad sa sala.

71 Naghatag siya ug duha ka laking baka, lima ka torong karnero, lima ka laking kanding, ug lima ka laking karnero nga usa ka tuig ang kagulangon, ingon nga sakripisyo alang sa halad sa pakigdait. Mao kini ang sakripisyo ni Ahiezer ang anak nga lalaki ni Amisadai.

72 Sa ikanapulo ug usa nga adlaw, si Pagiel ang anak nga lalaki ni Ocran, pangulo sa kaliwat ni Aser, naghalad sa iyang sakripisyo.

73 Ang iyang sakripisyo mao ang usa ka bandihado nga plata nga adunay gibug-aton nga 130 ka sekels ug usa ka panaksan nga plata nga adunay gibug-aton nga 70 ka sekels, pinaagi sa timbangan ug sekel sa dapit nga balaan. Kining duha ka mga butang puno sa lunlon nga harina nga gisagolan ug lana alang sa halad nga trigo.

74 Naghatag usab siya ug usa ka plato nga bulawan nga adunay gibug-aton nga napulo ka sekels, nga puno sa insenso.

75 Naghatag siya ug usa ka nati nga laking baka, usa ka torong karnero, ug usa ka laking karnero nga nati nga usa ka tuig ang kagulangon ingon nga halad sinunog.

76 Naghatag siya ug usa ka laking kanding ingon nga halad sa sala.

77 Naghatag siya ug duha ka laking baka, lima ka torong karnero, lima ka laking kanding, ug lima ka laking karnero nga usa ka tuig ang kagulangon, ingon nga sakripisyo alang sa halad sa pakigdait. Mao kini ang sakripisyo ni Pagiel ang anak nga lalaki ni Ocran.

78 Sa ikanapulo ug duha nga adlaw, si Ahira ang anak nga lalaki ni Enan, pangulo sa kaliwat ni Naftali, naghalad sa iyang sakripisyo.

79 Ang iyang sakripisyo mao ang usa ka bandihado nga plata nga adunay gibug-aton nga 130 ka sekels ug usa ka panaksan nga plata nga adunay gibug-aton nga 70 ka sekels, pinaagi sa timbangan ug sekel sa dapit nga balaan. Kining duha ka butang puno sa lunlon nga harina nga gisagolan ug lana alang sa halad nga trigo.

80 Naghatag usab siya ug usa ka plato nga bulawan nga adunay gibug-aton nga napulo ka sekels, nga puno sa insenso.

81 Naghatag siya ug usa ka nati nga laking baka, usa ka torong karnero, ug usa ka laking karnero nga nati nga usa ka tuig ang kagulangon ingon nga halad sinunog.

82 Naghatag siya ug usa ka laking kanding ingon nga halad sa sala.

83 Naghatag siya ug duha ka laking baka, lima ka torong karnero, lima ka laking kanding, ug lima ka laking karnero nga nati nga usa ka tuig ang kagulangon, ingon nga sakripisyo alang sa halad sa pakigdait. Mao kini ang sakripisyo ni Ahira ang anak nga lalaki ni Enan.

84 Gigahin kining tanan sa mga pangulo sa Israel sa adlaw nga gidihogan ni Moises ang halaran. Gigahin nila ang napulo ug duha ka bandihado nga plata, napulo ug duha ka mga panaksan nga plata, ug napulo ug duha ka plato nga bulawan.

بنابراین، در روزی که مذبح تدهین شد آن را به‌وسیلۀ هدایایی که سران قبایل اسرائیل آورده بودند تبرک کردند. این هدایا عبارت بودند از: دوازده سینی نقره‌ای هر کدام به وزن تقریبی ۱٫۵ کیلوگرم؛ دوازده کاسهٔ نقره‌ای، هر کدام به وزن تقریبی ۸۰۰ گرم برحسب مثقال عبادتگاه (پس وزن تمام نقرهٔ اهدایی حدود ۲۸ کیلوگرم بود)؛ دوازده ظرف طلایی، هر یک به وزن تقریبی ۱۱۰ گرم که وزن کل آنها حدود ۱٫۳ کیلوگرم بود؛ دوازده گاو نر، دوازده قوچ، دوازده بز نر یک ساله (با هدایای آردی همراه آنها) برای قربانی سوختنی، دوازده بز نر برای قربانی گناه؛ بیست و چهار گاو نر جوان، شصت قوچ، شصت بز نر و شصت برهٔ نر یک ساله برای قربانی سلامتی.

85 Ang matag bandihado nga plata adunay gibug-aton nga 130 ka sekels ug ang matag panaksan adunay gibug-aton nga 70 ka sekels. Ang tanang sudlanan nga plata adunay gibug-aton nga 2, 400 ka sekels, pinaagi sa timbangan ug sekel sa dapit nga balaan.

86 Ang matag usa sa napulo ug duha ka plato nga bulawan, puno sa insenso, nga adunay napulo ka sekels ang gibug-aton. Ang tanang plato nga bulawan adunay gibug-aton nga 120 ka sekels.

87 Gigahin niya ang tanan nga mga mananap alang sa halad sinunog, napulo ug duha ka mga laking baka, napulo ug duha ka mga torong karnero, ug napulo ug duha ka mga nating karnero nga laki nga usa ka tuig ang kagulangon. Gihatag nila ang ilang halad nga trigo. Naghatag sila ug napulo ug duha ka laking kanding ingon nga halad sa sala.

88 Gikan sa tanan nilang kabakahan, mihatag sila ug 24 ka torong baka, 60 ka mga torong karnero, 60 ka mga laking kanding, ug 60 ka mga nating karnero nga laki nga usa ka tuig ang kagulangon, ingon nga sakripisyo alang sa halad sa pakigdait. Alang kini sa paghalad sa halaran human kini nadihogan.

89 Sa dihang misulod si Moises sa tolda nga tagboanan aron makigsulti kang Yahweh, nadungog niya ang tingog ni Yahweh nga nakigsulti kaniya. Nakigsulti si Yahweh kaniya gikan sa ibabaw sa tabon sa sudlanan sa kasabotan, gikan sa taliwala sa duha ka kerubin. Nagsulti siya ngadto kaniya.

وقتی که موسی وارد خیمهٔ ملاقات شد تا با خدا گفتگو کند، از بالای تخت رحمت که روی صندوق عهد قرار داشت یعنی از میان دو کروبی، صدای خدا را که با او سخن می‌گفت شنید.