Mateo 5
1 Sa dihang nakita ni Jesus ang panon sa mga katawhan, misaka siya ngadto sa bukid. Sa dihang siya naglingkod, ang iyang mga disipulo miduol kaniya.
And when Jesus saw the multitudes, he ascended a hill; and when he was seated, his disciples drew near him:
2 Iyang gibuka ang iyang baba ug nagtudlo kanila, nga nag-ingon,
and he opened his mouth, and taught them, and said:
3 “Bulahan ang kabos sa espiritu, kay ila ang gingharian sa langit.
Blessed are the poor in spirit for the kingdom of heaven is theirs!
4 Bulahan kadtong nagbangutan, kay sila pagalipayon.
Blessed are the mourners: for they shall be comforted!
5 Bulahan ang maaghop, kay sila makapanunod sa yuta.
Blessed are the meek: for they shall inherit the earth!
6 Bulahan kadtong gigutom ug gi-uhaw sa pagkamatarong, kay sila pagabusgon.
Blessed are they that hunger and thirst for righteousness: for they shall be satiated!
7 Bulahan kadtong maluloy-on, kay sila makabaton ug kalooy.
Blessed are the merciful: for on them shall be mercies!
8 Bulahan ang putli ug kasing-kasing, kay sila makakita sa Dios.
Blessed are the clean in heart: for they shall behold God!
9 Bulahan ang mga tigpasiugda sa kalinaw, kay sila pagatawgong mga anak sa Dios.
Blessed are the cultivators of peace: for they shall be called sons of God!
10 Bulahan kadtong gipanglutos tungod sa pagkamatarong, kay ila ang gingharian sa langit.
Blessed are they that are persecuted on account of righteousness: for the kingdom of heaven is theirs!
11 Bulahan kamo sa dihang bugalbugalan kamo sa mga tawo ug pagalutuson kamo, o magsulti sa tanang klase sa mga daotang butang batok kaninyo nga bakak alang sa akong katuyoan.
Blessed are ye, when they revile you and persecute you, and speak every evil thing against you, falsely, on my account.
12 Pagmaya ug paglipay pag-ayo, tungod kay dako ang inyong ganti sa langit. Sa ingon niini nga paagi gilutos sa mga tawo ang mga propeta nga nagpuyo kaniadto una kaninyo.
At that time, rejoice and be glad: for your reward in heaven is great. For so they persecuted the prophets that were before you.
13 Kamo mga asin sa yuta. Apan kung ang asin mawad-an sa iyang lami, unsaon man kini nga mahimong moparat pag-usab? Kini dili na gayod maayo alang sa bisan unsang butang, gawas nga ilabay ug pagatamaktamakan ilalom sa tiil sa mga tawo.
Ye are the salt of the earth! But if the salt become insipid, with what shall it be seasoned? It is fit for nothing; but to be thrown out, and be trodden under foot by men.
14 Kamo ang kahayag sa kalibotan. Usa ka siyudad nga nahimutang sa usa ka bungtod nga dili matago.
Ye are the light of the world! A city built upon a hill, not be concealed.
15 Walay tawo nga modagkot ug suga ug ibutang kini ilalom sa usa ka sudlanan, apan ngadto hinuon sa patunganan sa suga, ug kini modan-ag sa matag-usa sa panimalay.
And they do not light a lamp and place it under a bushel; but upon a lightstand, and it giveth light to all that are in the house.
16 Himoa ang inyong kahayag nga modan-ag atubangan sa mga tawo sa ingon niana nga paagi ilang makita ang inyong maayong mga binuhatan ug daygon ang inyong Amahan nga anaa sa langit.
Let your light shine before men, that they may see your good works, and may glorify your Father who is in heaven.
17 Ayaw hunahunaa nga mianhi ako aron moguba sa balaod o sa mga propeta. Ako mianhi dili sa pagguba kanila, apan sa pagtuman kanila.
Do not suppose that I have come to subvert the law or the prophets: I have come not to subvert, but to fulfill.
18 Sa pagkatinuod ako moingon kaninyo nga hangtod ang langit ug ang yuta mahanaw, walay bisan usa nga nahisulat o bisan usa ka kudlit sa bisan unsa nga paagi ang mawala gikan sa balaod, hangtod nga ang tanang mga butang matuman.
For verily I say to you, that until heaven and earth shall pass away, one iota or one letter shall not pass from the law, until all shall be fulfilled.
19 Busa bisan kinsa ang motuis sa usa nga labing ubos niining mga sugo ug nagtudlo sa uban sa pagbuhat niini mahimong tawgon nga labing ubos sa gingharian sa langit. Apan bisan kinsa nga nagtipig niini ug nagtudlo niini mahimong tawgong bantugan sa gingharian sa langit.
Therefore whoever shall break one of these small commands and shall so inculcate on the children of men, shall be called little in the kingdom of heaven: but every one that shall do and teach them, shall be called great in the kingdom of heaven.
20 Kay ako moingon kaninyo nga gawas kung ang inyong pagkamatarong molabaw sa pagkamatarong sa mga escriba ug sa mga Pariseo, kamo dili makasulod sa gingharian sa langit.
For I say to you, that unless your righteousness shall abound more than that of the Scribes and Pharisees, ye shall not enter into the kingdom of heaven.
21 Nakadungog kamo nga kini gisulti kanila sa karaang mga panahon, 'Ayaw pagpatay,' ug, 'bisan kinsa nga mopatay mahimong makuyaw sa paghukom.'
Ye have heard that it was said to the ancients, Thou shalt not kill: and every one that killeth, is obnoxious to judgment.
22 Apan ako moingon kaninyo nga ang matag-usa nga masuko sa iyang igsoon mahimong anaa sa makuyaw nga paghukom. Ug bisan kinsa nga moingon sa iyang igsoon nga lalaki, 'Wala kay pulos nga pagkatawo!' mahimong anaa sa kakuyaw sa konseho. Ug bisan kinsa nga moingon, 'Buang ka!' mahimong anaa sa kakuyaw sa kalayo sa impiyerno. (Geenna g1067)
But I say to you, That every one who is angry with his brother rashly, is obnoxious to judgment: and every one that saith to his brother, Raka! is obnoxious to the council: and every one that shall say, Fool is obnoxious to hell-fire. (Geenna g1067)
23 Busa kung kamo maghalad sa inyong gasa sa altar ug didto hinumdomi nga ang inyong igsoon adunay bisan unsang butang batok kaninyo,
If therefore thou shalt bring thy oblation to the altar, and shalt there remember that thy brother hath any offence against thee,
24 biyai ang inyong gasa didto sa atubangan sa altar, ug lakaw sa inyong dalan. Una pagpasig-uli sa inyong igsoon ug unya adto ug ihalad ang inyong gasa.
leave there thy oblation before the altar, and go first and be reconciled with thy brother; and then come and present thy oblation.
25 Pagpakig-uli sa inyong magsusumbong samtang kamo uban kaniya padulong sa korte, o ang inyong magsusumbong motugyan kaninyo ngadto sa maghuhukom, ug ang maghuhukom motugyan kaninyo ngadto sa opisyales, ug kamo igabanlod ngadto sa prisohan.
Be at agreement with thy prosecutor, forthwith, and while on the way with him; lest the prosecutor deliver thee up to the judge, and the Judge deliver thee over to the sheriff, and thou fall into the house of prisoners.
26 Sa pagkatinuod ako moingon kaninyo, dili gayod kamo makagawas gikan didto hangtod inyong mabayran ang kataposang gamay nga salapi nga inyong nautang.
Verily I say to thee, Thou wilt not come out from there until thou hast paid the last farthing.
27 Inyong nadungog nga kini gisulti, 'Ayaw panapaw.'
Ye have heard that it hath been said, Thou shalt not commit adultery.
28 Apan ako moingon kaninyo nga ang matag-usa nga motan-aw sa usa ka babaye uban ang kaibog diha kaniya nakabuhat na sa pagpanapaw uban kaniya diha sa iyang kasingkasing.
But I say to you, That whoever gazeth on a woman with concupiscence, at once committeth adultery with her in his heart.
29 Ug kung ang inyong tuong mata mahimong hinungdan nga kamo mapandol, lugita kini ug ilabay palayo gikan kaninyo. Kay mas maayo pa alang kaninyo nga ang usa ka bahin sa inyong lawas kinahanglang mawala kaysa tibuok ninyong lawas ilabay ngadto sa impiyerno. (Geenna g1067)
If therefore thy right eye make thee offend, pluck it out, and cast it from thee; because it is better for thee that thy one member perish, than that thy whole body fall into hell. (Geenna g1067)
30 Ug kung ang inyong tuong kamot mahimong hinungdan sa inyong pagkapandol, putla kini ug ilabay palayo gikan kaninyo. Kay mas maayo pa alang kaninyo nga ang usa ka bahin sa inyong lawas kinahanglang mawala kaysa tibuok ninyong lawas mahiadto sa impiyerno. (Geenna g1067)
And if thy right hand make thee offend, cut it off, and cast it from thee; because it is better for thee that one of thy members perish, than that thy whole body fall into hell. (Geenna g1067)
31 Kini usab ang gisulti, 'Bisan kinsa ang magpadala sa iyang asawa sa layo, pahataga siya ug kasulatan kaniya sa panagbulag.'
It hath been said, That if a man will put away his wife, he must give her a writing of divorcement.
32 Apan ako moingon kaninyo nga ang matag-usa nga makigbulag sa iyang asawa, gawas sa hinungdan sa makauulaw nga pagpakighilawas, nakapahimo kaniya nga babayeng mananapaw. Ug bisan kinsa nga makigminyo kaniya human siya nakigbulag nakabuhat ug pagpanapaw.
But I say to you, That whoever putteth away his wife, except for the offence of whoredom, causeth her to commit adultery: and he that taketh the divorced woman, committeth adultery.
33 Usab, nakadungog kamo nga kini gisulti niadtong karaang mga panahon, 'Ayaw pagsaad sa bakak nga panumpa, apan dalha ang imong mga panaad ngadto sa Ginoo.'
Again, ye have heard that it hath been said to the ancients, Thou shalt not be false in thy oaths; but thou shalt perform thine oaths to the Lord.
34 Apan ako moingon kaninyo, ayaw na gayod pagpanumpa, bisan sa langit, kay mao kini ang trono sa Dios;
But I say to you, Swear not at all: not by heaven, for it is the throne of God:
35 bisan sa yuta, kay mao kini ang tumbanan sa iyang tiil; bisan sa Jerusalem, kay mao kini ang siyudad sa bantogang Hari.
and not by the earth, for it is the footstool under his feet: and likewise not by Jerusalem, for it is the city of the great king.
36 Ayaw panumpa pinaagi sa inyong ulo, kay dili kamo makahimo sa usa ka buhok nga moputi o moitom.
Moreover, thou shalt not swear by thy head, for thou canst not make one hair in it either black or white.
37 Apan himoa ang inyong pulong nga, 'Oo,' o 'Dili.' Ang bisan unsa nga labaw pa niini gikan sa usa nga daotan.
But let your language be, Yes, yes; or No, no; for whatever is beyond these proceedeth from evil.
38 Inyong nadungog nga kini gisulti, 'Mata batok sa mata, ug ngipon batok sa ngipon.'
Ye have heard that it hath been said: An eye for an eye, and a tooth for a tooth.
39 Apan moingon ako kaninyo, ayaw pagsukol sa usa nga daotan. Hinuon, bisan kinsa nga mosagpa kaninyo sa inyong tuong aping, ipasagpa usab kaniya ang pikas.
But I say to you: Resist not evil; but if a person smite thee on thy right cheek, turn to him the other also.
40 Ug kung bisan kinsa ang mangandoy sa pag-adto sa korte uban kaninyo ug mokuha sa inyong pangsulod nga bisti, pasagdi usab kanang tawhana nga kuhaon ang inyong kupo.
And if one is disposed to sue thee and get away thy coat, relinquish to him also thy cloak.
41 Ug bisan kinsa nga motukmod kaninyo sa pag-adto sa usa ka milya, adto usab uban kaniya sa duha.
Whoever compelleth thee to go one mile, go with him two.
42 Paghatag ngadto kang bisan kinsa nga mangayo kaninyo, ug ayaw pagtalikod gikan niadtong bisan kinsa nga nangandoy sa pagpanghulam gikan kaninyo.
Whoever demandeth of thee, give to him: and whoever wisheth to borrow of thee, deny him not.
43 Kamo nakadungog nga kini gisulti, 'Higugmaon ninyo ang inyong silingan ug dumti ang inyong kaaway.'
Ye have heard that it hath been said: Thou shalt love thy neighbor, and hate thy enemy.
44 Apan ako moingon kaninyo, higugmaa ang inyong kaaway ug pag-ampo niadtong naglutos kaninyo,
But I say to you: Love your enemies; and bless him that curseth you; and do good to him that hateth you; and pray for them that lead you in bonds, and that persecute you:
45 aron nga kamo mahimong mga anak sa inyong Amahan nga anaa sa langit. Kay siya makapahimo sa iyang adlaw sa pagsubang sa daotan ug sa matarong, ug nagpadalag ulan sa matarong ug sa dili matarong.
that ye may be the children of your Father that is in heaven, who causeth his sun to rise upon the good and upon the bad, and sendeth his rain upon the righteous and upon the unrighteous.
46 Kay kung inyong higugmaon kadtong nahigugma kaninyo, unsang ganti ang inyong makuha? Dili ba nagabuhat man bisan ang tigkolekta ug buhis sa susamang butang?
For, if ye love them that love you, what reward have ye? Do not even the publicans do this?
47 Ug kung inyo lamang pangumustahon ang inyong mga igsoon, unsay inyong mabuhat nga labaw pa sa uban? Dili ba nagabuhat man bisan ang mga Gentil sa susamang butang?
And if ye salute your brethren only, what do ye that is not common? Do not even publicans do this?
48 Busa kamo kinahanglan mahingpit, sama kahingpit sa inyong langitnong Amahan.
Be ye therefore perfect; even as your Father who is in heaven is perfect.
