Mateo 5
1 Sa dihang nakita ni Jesus ang panon sa mga katawhan, misaka siya ngadto sa bukid. Sa dihang siya naglingkod, ang iyang mga disipulo miduol kaniya.
BUT when Jeshu saw the multitudes, he ascended a mountain; and when he had sat down, his disciples drew near to him;
2 Iyang gibuka ang iyang baba ug nagtudlo kanila, nga nag-ingon,
and he opened his mouth and taught them, saying:
3 “Bulahan ang kabos sa espiritu, kay ila ang gingharian sa langit.
BLESSED (are) the poor in spirit, for theirs is the kingdom of heaven.
4 Bulahan kadtong nagbangutan, kay sila pagalipayon.
Blessed the mourners, for they shall be comforted.
5 Bulahan ang maaghop, kay sila makapanunod sa yuta.
Blessed the meek, for they shall inherit the earth.
6 Bulahan kadtong gigutom ug gi-uhaw sa pagkamatarong, kay sila pagabusgon.
Blessed they who hunger and thirst unto righteousness, for they shall be satisfied.
7 Bulahan kadtong maluloy-on, kay sila makabaton ug kalooy.
Blessed the merciful, for upon them shall be mercy.
8 Bulahan ang putli ug kasing-kasing, kay sila makakita sa Dios.
Blessed they who are pure in their hearts, for they shall see Aloha.
9 Bulahan ang mga tigpasiugda sa kalinaw, kay sila pagatawgong mga anak sa Dios.
Blessed the makers of peace, for the children of Aloha shall they be called.
10 Bulahan kadtong gipanglutos tungod sa pagkamatarong, kay ila ang gingharian sa langit.
Blessed they who are persecuted because of righteousness, for theirs is the kingdom of heaven.
11 Bulahan kamo sa dihang bugalbugalan kamo sa mga tawo ug pagalutuson kamo, o magsulti sa tanang klase sa mga daotang butang batok kaninyo nga bakak alang sa akong katuyoan.
Blessed are you when they treat you with reviling, and persecute you, and say concerning you every evil word, for my sake, in falsity.
12 Pagmaya ug paglipay pag-ayo, tungod kay dako ang inyong ganti sa langit. Sa ingon niini nga paagi gilutos sa mga tawo ang mga propeta nga nagpuyo kaniadto una kaninyo.
Then be glad and exult, for your reward is great in heaven; for so persecuted they the prophets who were before you.
13 Kamo mga asin sa yuta. Apan kung ang asin mawad-an sa iyang lami, unsaon man kini nga mahimong moparat pag-usab? Kini dili na gayod maayo alang sa bisan unsang butang, gawas nga ilabay ug pagatamaktamakan ilalom sa tiil sa mga tawo.
You are the salt of the earth: but if it happen that salt become tasteless, with what shall it be seasoned? It goeth for nothing but to be thrown without and trodden down by men.
14 Kamo ang kahayag sa kalibotan. Usa ka siyudad nga nahimutang sa usa ka bungtod nga dili matago.
You are the light of the world: It is not possible that a city which is built upon a hill can be hidden.
15 Walay tawo nga modagkot ug suga ug ibutang kini ilalom sa usa ka sudlanan, apan ngadto hinuon sa patunganan sa suga, ug kini modan-ag sa matag-usa sa panimalay.
Nor do they kindle a lamp and place it beneath a measure, but on a candlestick, and it enlighteneth all who are in the house.
16 Himoa ang inyong kahayag nga modan-ag atubangan sa mga tawo sa ingon niana nga paagi ilang makita ang inyong maayong mga binuhatan ug daygon ang inyong Amahan nga anaa sa langit.
So let your light shine before the sons of men, that they may see your good works, and glorify your Father who is in heaven.
17 Ayaw hunahunaa nga mianhi ako aron moguba sa balaod o sa mga propeta. Ako mianhi dili sa pagguba kanila, apan sa pagtuman kanila.
Think not that I came to loose the law or the prophets: not that I might loose, but that I might fulfill.
18 Sa pagkatinuod ako moingon kaninyo nga hangtod ang langit ug ang yuta mahanaw, walay bisan usa nga nahisulat o bisan usa ka kudlit sa bisan unsa nga paagi ang mawala gikan sa balaod, hangtod nga ang tanang mga butang matuman.
For, Amen I say unto you, that until heaven and earth shall pass away, one yod, or one point, shall not pass from the law, till all be done.
19 Busa bisan kinsa ang motuis sa usa nga labing ubos niining mga sugo ug nagtudlo sa uban sa pagbuhat niini mahimong tawgon nga labing ubos sa gingharian sa langit. Apan bisan kinsa nga nagtipig niini ug nagtudlo niini mahimong tawgong bantugan sa gingharian sa langit.
Every one, therefore, who shall set loose one from these least commandments, and shall so teach the children of men, the least shall he be called in the kingdom of heaven: but every one who shall do and teach, this shall be called great in the kingdom of heaven.
20 Kay ako moingon kaninyo nga gawas kung ang inyong pagkamatarong molabaw sa pagkamatarong sa mga escriba ug sa mga Pariseo, kamo dili makasulod sa gingharian sa langit.
For I say to you, that unless your righteousness shall abound more than that of the scribes and the Pharishee, you shall not enter into the kingdom of heaven.
21 Nakadungog kamo nga kini gisulti kanila sa karaang mga panahon, 'Ayaw pagpatay,' ug, 'bisan kinsa nga mopatay mahimong makuyaw sa paghukom.'
YOU have heard that it was said unto them who were before, Thou shalt not kill; and whosoever shall kill is obnoxious to the judgment.
22 Apan ako moingon kaninyo nga ang matag-usa nga masuko sa iyang igsoon mahimong anaa sa makuyaw nga paghukom. Ug bisan kinsa nga moingon sa iyang igsoon nga lalaki, 'Wala kay pulos nga pagkatawo!' mahimong anaa sa kakuyaw sa konseho. Ug bisan kinsa nga moingon, 'Buang ka!' mahimong anaa sa kakuyaw sa kalayo sa impiyerno. (Geenna g1067)
But I say unto you, that he who is angry against his brother rashly, is obnoxious to the judgment; and he who shall say to his brother, Thou empty one! is liable to the council; and every one who shall say, Thou fool! is liable to the gihano of fire. (Geenna g1067)
23 Busa kung kamo maghalad sa inyong gasa sa altar ug didto hinumdomi nga ang inyong igsoon adunay bisan unsang butang batok kaninyo,
If it occur, therefore, that thou bring thy oblation to the altar, and there rememberest that thy brother retaineth some enmity against thee;
24 biyai ang inyong gasa didto sa atubangan sa altar, ug lakaw sa inyong dalan. Una pagpasig-uli sa inyong igsoon ug unya adto ug ihalad ang inyong gasa.
leave there thy oblation at the altar, and go, first be reconciled with thy brother, and then come and offer thy oblation.
25 Pagpakig-uli sa inyong magsusumbong samtang kamo uban kaniya padulong sa korte, o ang inyong magsusumbong motugyan kaninyo ngadto sa maghuhukom, ug ang maghuhukom motugyan kaninyo ngadto sa opisyales, ug kamo igabanlod ngadto sa prisohan.
Be at one with thine adversary quickly, while thou art with him in the way; lest thy adversary deliver thee to the judge, and the judge deliver thee to the exactor, and thou fall into the house of the bound.
26 Sa pagkatinuod ako moingon kaninyo, dili gayod kamo makagawas gikan didto hangtod inyong mabayran ang kataposang gamay nga salapi nga inyong nautang.
And, Amen I say unto thee, that thou shalt not come forth from thence till thou hast rendered the last shamuna.
27 Inyong nadungog nga kini gisulti, 'Ayaw panapaw.'
You have heard that it hath been said, Thou shalt not commit adultery.
28 Apan ako moingon kaninyo nga ang matag-usa nga motan-aw sa usa ka babaye uban ang kaibog diha kaniya nakabuhat na sa pagpanapaw uban kaniya diha sa iyang kasingkasing.
But I say to you, that every one who beholdeth a woman so as that he shall desire her, already committeth adultery in his heart.
29 Ug kung ang inyong tuong mata mahimong hinungdan nga kamo mapandol, lugita kini ug ilabay palayo gikan kaninyo. Kay mas maayo pa alang kaninyo nga ang usa ka bahin sa inyong lawas kinahanglang mawala kaysa tibuok ninyong lawas ilabay ngadto sa impiyerno. (Geenna g1067)
But if thy right eye cause thee to offend, root it out and cast it from thee: it is better to thee that one of thy members should perish, than that thy whole body should fall into gihano. (Geenna g1067)
30 Ug kung ang inyong tuong kamot mahimong hinungdan sa inyong pagkapandol, putla kini ug ilabay palayo gikan kaninyo. Kay mas maayo pa alang kaninyo nga ang usa ka bahin sa inyong lawas kinahanglang mawala kaysa tibuok ninyong lawas mahiadto sa impiyerno. (Geenna g1067)
And if thy right hand cause thee to offend, cut it off and cast it from thee; for it is better to thee that one from thy members should perish, rather than thy whole body should fall into gihano. (Geenna g1067)
31 Kini usab ang gisulti, 'Bisan kinsa ang magpadala sa iyang asawa sa layo, pahataga siya ug kasulatan kaniya sa panagbulag.'
It hath been said, that he who looseth his wife should give her a writing of divorcement.
32 Apan ako moingon kaninyo nga ang matag-usa nga makigbulag sa iyang asawa, gawas sa hinungdan sa makauulaw nga pagpakighilawas, nakapahimo kaniya nga babayeng mananapaw. Ug bisan kinsa nga makigminyo kaniya human siya nakigbulag nakabuhat ug pagpanapaw.
But I say unto you, that whosoever looseth his wife, except on account of fornication, maketh her to commit adultery; and whosoever taketh her who is sent away, committeth adultery.
33 Usab, nakadungog kamo nga kini gisulti niadtong karaang mga panahon, 'Ayaw pagsaad sa bakak nga panumpa, apan dalha ang imong mga panaad ngadto sa Ginoo.'
Again, you have heard it was said to those beforetime, Thou shalt not lie in thine oaths, but shalt fulfil thine oaths unto the Lord.
34 Apan ako moingon kaninyo, ayaw na gayod pagpanumpa, bisan sa langit, kay mao kini ang trono sa Dios;
But I say unto you, Swear not at all: not by heaven, for it is the throne of Aloha;
35 bisan sa yuta, kay mao kini ang tumbanan sa iyang tiil; bisan sa Jerusalem, kay mao kini ang siyudad sa bantogang Hari.
nor by earth, for it is the foot-stool beneath his feet; neither by Urishlem, for it is the city of the great king.
36 Ayaw panumpa pinaagi sa inyong ulo, kay dili kamo makahimo sa usa ka buhok nga moputi o moitom.
Neither shalt thou swear by thy head, for thou canst not make a single hair in it either black or white.
37 Apan himoa ang inyong pulong nga, 'Oo,' o 'Dili.' Ang bisan unsa nga labaw pa niini gikan sa usa nga daotan.
But let your discourse be, Yea, yea; Nay, nay; for whatsoever is more than these is from the evil.
38 Inyong nadungog nga kini gisulti, 'Mata batok sa mata, ug ngipon batok sa ngipon.'
You have heard that it hath been said, An eye for an eye, and a tooth for a tooth.
39 Apan moingon ako kaninyo, ayaw pagsukol sa usa nga daotan. Hinuon, bisan kinsa nga mosagpa kaninyo sa inyong tuong aping, ipasagpa usab kaniya ang pikas.
But I say unto you, that you shall not rise up against evil: but if any one strike thee on the right cheek, turn to him the other also.
40 Ug kung bisan kinsa ang mangandoy sa pag-adto sa korte uban kaninyo ug mokuha sa inyong pangsulod nga bisti, pasagdi usab kanang tawhana nga kuhaon ang inyong kupo.
And if any one will contend with thee to take away thy tunic, leave him thy mantle also;
41 Ug bisan kinsa nga motukmod kaninyo sa pag-adto sa usa ka milya, adto usab uban kaniya sa duha.
and if a man compel thee one mile, go with him twain.
42 Paghatag ngadto kang bisan kinsa nga mangayo kaninyo, ug ayaw pagtalikod gikan niadtong bisan kinsa nga nangandoy sa pagpanghulam gikan kaninyo.
Give to him who asketh from thee, and him who would borrow from thee refuse not.
43 Kamo nakadungog nga kini gisulti, 'Higugmaon ninyo ang inyong silingan ug dumti ang inyong kaaway.'
You have heard that it hath been said, Thou shalt love thy neighbour, and hate thine enemy.
44 Apan ako moingon kaninyo, higugmaa ang inyong kaaway ug pag-ampo niadtong naglutos kaninyo,
But I say unto you, Love your enemies; bless them who execrate you; do that which is good to him who hateth you; and pray for them who lead you with a chain, and persecute you.
45 aron nga kamo mahimong mga anak sa inyong Amahan nga anaa sa langit. Kay siya makapahimo sa iyang adlaw sa pagsubang sa daotan ug sa matarong, ug nagpadalag ulan sa matarong ug sa dili matarong.
That you may be the children of your Father who is in heaven, who causeth his sun to arise on the good and on the evil, and who sendeth showers on the just and on the unjust.
46 Kay kung inyong higugmaon kadtong nahigugma kaninyo, unsang ganti ang inyong makuha? Dili ba nagabuhat man bisan ang tigkolekta ug buhis sa susamang butang?
For if you love those (only) who love you, what reward have you? do not even the tribute-gatherers this?
47 Ug kung inyo lamang pangumustahon ang inyong mga igsoon, unsay inyong mabuhat nga labaw pa sa uban? Dili ba nagabuhat man bisan ang mga Gentil sa susamang butang?
And if you wish peace to your brethren only, what more do you than they? do not also the tribute-gatherers this?
48 Busa kamo kinahanglan mahingpit, sama kahingpit sa inyong langitnong Amahan.
Be ye therefore perfect, as your Father who is in heaven is perfect!
