Mateo 13
1 Niadtong adlawa si Jesus migawas sa balay ug milingkod daplin sa dagat.
On that day Jesus went out of the house, and sat by the sea.
2 Ang labihan kadaghan nga panon sa katawhan miduol palibot kaniya, busa misakay siya sa sakayan ug milingkod niini. Ang tanan nga panon sa katawhan nagtindog sa baybayon.
And many multitudes came together to him, so that he went into a ship and sat; and the whole multitude stood on the shore.
3 Unya miingon si Jesus sa daghang mga butang ngadto kanila diha sa mga sambingay. Miingon siya, “Tan-awa, ang usa ka magpupugas milakaw aron magpugas.
And he spoke many things to them in parables, saying: Behold, the sower went out to sow.
4 Samtang siya nagpugas, ang pipila ka mga binhi nahulog daplin sa dalan, ug ang mga langgam miabot ug nituka kanila.
And as he sowed, some seeds fell by the way: and the birds came and ate them up.
5 Ang uban nga mga binhi nahulog sa batoon nga yuta, diin wala silay igong yuta. Dihadiha dayon nanurok sila, tungod kay ang yuta dili lalom.
Others fell on stony places, where they had not much earth; and they immediately sprung up, because they had no depth of earth.
6 Apan sa dihang misubang na ang adlaw, nasunog sila tungod kay wala sila makagamot, ug nalawos sila.
But when the sun was up, they were scorched; and because they had no root, they withered away.
7 Ang uban nga mga binhi nahulog taliwala sa tunokon nga mga tanom. Mitubo ang tunokon nga mga tanom ug mituok kanila.
Others fell among thorns, and the thorns sprung up and choked them.
8 Ang uban nga mga binhi nahulog sa maayo nga yuta ug namunga ug lugas, ang pipila 100 kapilo ang gidaghanon, ang pipila 60, ug ang pipila 30.
Others fell upon good ground, and brought forth fruit, some a hundred, some fifty, some thirty.
9 Siya nga adunay mga dalunggan, papaminawa siya.”
He that has ears to hear, let him hear.
10 Miabot ang mga disipulo ug miingon kang Jesus, “Nganong nakigsulti ka man sa panon sa katawhan diha sa mga sambingay?”
And the disciples came and said to him: Why dost thou speak to them in parables?
11 Si Jesus mitubag ug miingon kanila, “Gihatagan na kamo sa kahigayonan sa pagsabot sa mga tinago sa gingharian sa langit, apan wala kini gihatag kanila.
He answered, and said to them: Because it is given to you to know the mysteries of the kingdom of heaven; but to them it is not given.
12 Tungod kay si bisan kinsa kadtong aduna, pagahatagan pa siya sa makadaghan, ug aduna siyay dakong pagsabot. Apan si bisan kinsa kadtong anaa, pagakuhaon gikan kaniya ang bisan unsa nga anaa kaniya.
For whoever has, to him shall be given, and he shall have abundance; but whoever has not, even that which he has shall be taken from him.
13 Busa nakigsulti ako kanila diha sa mga sambingay, tungod kay bisan sila nagtan-aw, wala gayod sila makakita. Ug bisan tuod nakadungog sila, wala gayod sila nagpatalinghog, ni makasabot sila.
For this reason I speak to them in parables; because when they see, they see not; and when they hear, they hear not, nor do they understand.
14 Natuman ngadto kanila ang panagna ni Isaias, nga nag-ingon, 'Samtang maminaw makadungog kamo, apan sa bisan unsa nga pamaagi dili kamo makasabot; samtang magtan-aw makakita kamo, apan dili kamo makaila.
And in them is fulfilled the prophesy of Isaiah, which says: You shall surely hear, and you will not understand; and you shall surely see, and you will not perceive.
15 Kay kining kasingkasing sa mga tawo nagmagahi, ug naglisod na sila sa pagpaminaw, ug gisirado na nila ang ilang mga mata, aron wala na gayod silay makita uban sa ilang mga mata, o madungog uban sa ilang mga dalunggan, o makasabot uban ang ilang mga kasingkasing, aron mobalik sila pag-usab, ug ako magaayo kanila.”
For the heart of this people has become fat; and with their ears they hear heavily; and their eyes they have closed; lest they should see with their eyes, and hear with their ears, and understand with their heart, and should turn to me, and I should give them health.
16 Apan bulahan ang inyong mga mata, kay sila makakita; ug ang inyong mga dalunggan, kay sila makadungog.
But blessed are your eyes, for they see; and your ears, for they hear.
17 Sa pagkatinuod sultihan ko kamo nga daghang mga propeta ug matarong nga mga tawo ang nagtinguha nga makakita sa mga butang nga inyong nakita, ug wala nakakita kanila. Nagtinguha sila nga makadungog sa mga butang nga inyong nadunggan, ug wala nakadungog kanila.
For verily I say to you, Many prophets and righteous men desired to see what you see, and did not see; and to hear what you hear, and did not hear.
18 Unya paminawa ang sambingay sa magpupugas.
Hear you, therefore, the parable of the sower.
19 Sa dihang madungog ni bisan kinsa ang pulong sa gingharian apan dili makasabot niini, unya moabot ang daotan ug mosakmit kung unsa na ang napugas sa iyang kasingkasing. Kini ang binhi nga napugas daplin sa dalan.
When any one hears the word of the kingdom, and understands it not, the wicked one comes and catches away that which was sown in his heart. This is he that received seed by the wayside.
20 Siya nga napugas sa batoon nga yuta mao siya ang nakadungog sa pulong ug dihadiha midawat niini uban ang kalipay.
He that received seed on the stony places is he that hears the word, and immediately receives it with joy.
21 Apan wala siya makagamot sa iyang kaugalingon ug milahutay sa makadiyot lamang. Sa dihang miabot ang kasakit o paglutos tungod sa pulong, dihadiha napandol siya.
Yet he has no root in himself, but endures for a while; and when affliction or persecution arises on account of the word, he immediately takes offense.
22 Siya nga napugas taliwala sa tunokon nga mga tanom, mao kini siya ang nakadungog sa pulong, apan ang mga kabalaka sa kalibotan ug ang pagkamalimbongon sa mga bahandi mituok sa pulong, ug nahimo siyang dili mabungahon. (aiōn g165)
He that received seed among the thorns, is he that hears the word; and the cares of this age, and the deceitfulness of riches choke the word, and it becomes unfruitful. (aiōn g165)
23 Siya nga napugas sa maayong yuta, mao kini siya ang nakadungog sa pulong ug nakasabot niini. Mao kini siya nga naghatag gayod sa bunga ug nag-ugmad niini; ang pipila 100 ka-pilo kadaghan, ang pipila 60, ug ang pipila 30.”
But he that received seed on the good ground, is he that hears the word and understands it; who also produces fruit, and yields, one a hundred; another, sixty; another, thirty.
24 Nagpadayag si Jesus ug laing sambingay ngadto kanila. Miingon siya, “Ang gingharian sa langit sama sa usa ka tawo nga nagpugas sa maayong binhi didto sa iyang uma.
Another parable he laid before them, saying: The kingdom of heaven is likened to a man that sowed good seed in his field.
25 Apan samtang natulog ang mga tawo, miabot ang iyang kaaway ug nagpugas usab sa mga sagbot taliwala sa mga trigo ug unya mihawa.
But while men slept, his enemy came and sowed tares among the wheat, and went away.
26 Sa dihang nanurok ang mga uhay ug unya naghatag sa ilang ani, mitungha usab ang mga sagbot.”
But when the blade sprung up, and produced fruit, then appeared the tares also.
27 Miabot ang mga sulugoon sa tag-iya sa yuta ug miingon kaniya, 'Sir, dili ba nagpugas ka man ug maayong binhi sa imong uma? Sa unsang paagiha nga karon aduna na may mga sagbot niini?'
And the servants of the master of the house came, and said to him, Sir, did you not sow good seed in your field? Whence, then, has it tares?
28 Siya miingon kanila, 'Ang kaaway ang nagbuhat niini.' Miingon ang mga sulugoon kaniya, 'Busa buot mo ba nga moadto kami ug pang-ibton sila?'
He said to them, An enemy has done this. The servants said to him, Is it your will, then, that we go and gather them up?
29 Miingon ang tag-iya sa yuta, 'Ayaw, o basin sa dihang inyong ibton ang mga sagbot, tingali maibot ninyo ang trigo kauban nila.
But he said, No; lest while you are gathering the tares, you root up the wheat with them.
30 Tugoti nga magdungan sa pagtubo ang duha hangtod sa ting-ani. Sa panahon sa ting-ani moingon ako sa mga mag-aani, “Unaha sa pag-ibot ang mga sagbot ug bugkosa sila aron sunogon sila, apan tigoma ang trigo ngadto sa akong kamalig.”'”
Let both grow together till the harvest, and in time of harvest I will say to the reapers, Collect first the tares, and bind them into bundles to burn them; but gather the wheat into my granary.
31 Unya nagpadayag si Jesus ug laing sambingay ngadto kanila. Miingon siya, “Ang gingharian sa langit sama sa usa ka liso sa mustasa nga gikuha sa usa ka tawo ug gipugas sa iyang uma.
Another parable he laid before them, saying: The kingdom of heaven is like a grain of mustard, that a man took and sowed in his field.
32 Kini nga liso mao gayod ang kinagamyan sa tanang matang sa mga liso. Apan sa dihang motubo na kini, mas dako pa kini sa mga tanom sa tanaman. Mahimo kining usa ka kahoy, aron ang mga langgam sa kahanginan moabot ug magsalag sa mga sanga niini.”
It is, indeed, the least of all seeds; but when it is grown it is the largest of garden-plants, and becomes a tree, so that the birds of the air come and roost in its branches.
33 Unya si Jesus nagsugilon kanila ug laing sambingay. “Ang gingharian sa langit sama sa patubo nga gikuha sa usa ka babaye ug gisagol uban sa tulo ka sukod nga harina hangtod nga mitubo kini.”
He spoke another parable to them: The kingdom of heaven is like leaven which a woman took and hid in three measures of flour, till the whole was leavened.
34 Ang tanan niining mga butanga nga giingon ni Jesus ngadto sa mga panon sa katawhan diha sa mga sambingay. Ug kung walay mga sambingay dili siya makigsulti kanila.
All these things Jesus spoke to the multitudes in parables, and without a parable he did not speak to them;
35 Aron nga kung unsa ang giingon pinaagi sa propeta matinuod gayod, sa dihang miingon siya, “Pagaablihan ko ang akong baba sa mga sambingay. Mosulti ako sa tinagong mga butang gikan sa patukoranan sa kalibotan.”
that the word might be fulfilled which was spoken by the prophet, saying: I will open my mouth in parables; I will utter things that have been kept secret from the foundation of the world.
36 Unya mibiya si Jesus sa panon sa katawhan ug misulod sa balay. Miduol ang iyang mga disipulo kaniya ug miingon, “Ipasabot kanamo ang sambingay sa mga sagbot sa uma.”
Then Jesus left the multitudes, and went into the house. And his disciples came to him and said: Explain to us the parable of the tares of the field.
37 Mitubag si Jesus ug miingon, “Siya nga nagpugas sa maayong binhi mao ang Anak sa Tawo.
He answered and said to them: He that sows the good seed is the Son of man;
38 Ang uma mao ang kalibotan; ug ang maayong binhi, mao kini ang mga anak sa gingharian. Ang mga sagbot mao ang mga anak sa daotan,
the field is the world; the good seed are the sons of the kingdom; the tares are the sons of the Wicked One;
39 ug ang kaaway nga nagpugas kanila mao ang yawa. Ang ting-ani mao ang kataposan sa kalibotan, ug ang mga mag-aani mao ang mga anghel. (aiōn g165)
the enemy that sowed them is the devil; the harvest is the end of the age; and the reapers are angels. (aiōn g165)
40 Busa, ingon nga ang mga sagbot gitigom ug gisunog uban sa kalayo, mao na kini ang kataposan sa kalibotan. (aiōn g165)
As, therefore, the tares are collected and burned in fire, so shall it be in the end of this age. (aiōn g165)
41 Magapadala ang Anak sa Tawo sa iyang mga anghel, ug tigomon nila sa gawas sa iyang gingharian ang tanang mga butang nga mao ang hinungdan sa sala ug kadtong nagbuhat ug kasaypanan.
The Son of man will send forth his angels, and collect out of his kingdom all things that offend, and those who work iniquity,
42 Ilabay nila sila ngadto sa hudno sa kalayo, diin didto adunay panaghilak ug panagkagot sa mga ngipon.
and cast them into the furnace of fire; there shall be weeping and gnashing of teeth.
43 Unya magasidlak ang matarong nga mga tawo sama sa adlaw diha sa gingharian sa ilang Amahan. Siya nga adunay mga dalunggan, tugoti nga maminaw siya.
Then shall the righteous shine forth as the sun, in the kingdom of their Father. He that has ears to hear, let him hear.
44 Ang gingharian sa langit sama sa tinagong bahandi sa usa ka uma. Ang usa ka tawo nakakaplag niini ug nagtago niini. Sa iyang kalipay milakaw siya, gipamaligya ang tanan niyang gipanag-iyahan, ug mipalit niadtong umaha.
Again, the kingdom of heaven is like a treasure hid in a field, which, when a man finds it, he hides; and for the joy it gives, he goes and sells all that he has, and buys that field.
45 Usab, ang gingharian sa langit sama sa usa ka tawo nga tigpatigayon nga nangita alang sa bililhong mga perlas.
Again, the kingdom of heaven is like a merchant seeking goodly pearls.
46 Sa dihang nakaplagan niya ang usa ka perlas sa dako kaayong kantidad, milakaw siya ug gibaligya ang tanang butang nga iyang gipanag-iyahan ug gipalit kini.
When he finds one pearl of great value, he goes and sells all that he has, and buys it.
47 Ug usab, ang gingharian sa langit sama sa usa ka pukot nga gilabay ngadto sa dagat, ug nagtigom sa matag matang sa mga binuhat.
Again, the kingdom of heaven is like a net that is cast into the sea, and that gathers of every kind:
48 Sa dihang napuno na kini, ang mga mananagat nagbira niini padulong sa baybayon. Unya nanglingkod sila ug gitapok ang maayong mga butang ngadto sa mga sudlanan, apan ang walay bili nga mga butang gilabay nila.
when it is full, they draw it to the shore; and sitting down, they collect the good into vessels, but throw the bad away.
49 Mao kini ang pamaagi sa kataposan sa kalibotan. Moabot ang mga anghel ug ilain ang daotan gikan niadtong mga matarong. (aiōn g165)
So shall it be in the end of the age: the angels shall come forth and separate the wicked from among the just, (aiōn g165)
50 Ilabay nila sila didto sa hudno sa kalayo, diin adunay panaghilak ug panagkagot sa mga ngipon.
and cast them into the furnace of fire: there shall be weeping and gnashing of teeth.
51 Nakasabot ba kamo niining tanan nga mga butang?” Ang mga disipulo miingon kaniya, “Oo.”
Jesus said to them: Have you understood all these things? They said to him: Yes, Lord.
52 Unya si Jesus miingon kanila, “Busa ang matag eskriba nga nahimong disipulo didto sa gingharian sa langit sama sa usa ka tawo nga tag-iya sa balay, nga mikuha sa daan ug bag-ong mga butang gikan sa iyang kabtangan.”
He said to them: Therefore, every scribe that is trained for the kingdom of heaven, is like the master of a house, who brings out of his treasury things new and old.
53 Unya miabot nga sa dihang nahuman na si Jesus niining mga sambingaya, mibiya na siya niadtong dapita.
And it came to pass, when Jesus had finished these parables, he departed from that place.
54 Unya misulod si Jesus sa iyang kaugalingong rehiyon ug nagtudlo sa mga tawo sa ilang sinagoga. Ang sangpotanan niini mao nga nahibulong sila ug nag-ingon, “Diin man gikuha niining tawhana ang iyang kaalam ug diin gikan kining mga milagro?
And he came into his own country, and taught them in their synagogue, so that they were astonished, and said: Whence has this man this wisdom, and these mighty works?
55 Dili ba kining tawhana mao man ang anak sa panday? Dili ba ang iyang inahan mao man si Maria? Ug ang iyang mga igsoon, dili ba sila si Santiago, Jose, Simon, ug Judas man?
Is not this the son of the carpenter? Is not his mother called Mary? and his brothers, James and Joses and Simon and Judas?
56 Ug ang iyang mga igsoon nga babaye, kauban man kanato? Busa diin man gikan kining tawhana sa tanang mga butang?”
And his sisters, are they not all with us? Whence, then, has this man all these things?
57 Nakapasuko siya kanila. Apan miingon si Jesus ngadto kanila, “Ang usa ka propeta gipasidunggan gawas diha sa iyang kaugalingong nasod ug sa iyang kaugalingong pamilya.”
And they found in him occasion for offense. But Jesus said to them: A prophet is not without honor, unless it be in his own country and in his own house.
58 Ug wala siya nagbuhat sa daghang mga milagro didto tungod sa ilang pagkadili-matinoohon.
And he did not many mighty works there, on account of their unbelief.
