Lucas 12
1 Sa kasamtangan, sa dihang nagtigom ang liboan nga mga tawo, nagkatinumbanay sila sa usag-usa, nagsugod siya pagsulti ngadto sa iyang mga disipulo una sa tanan, “Pagbantay kamo sa mga patubo sa mga Pariseo, nga mao ang pagpaka-aron ingnon.
Meantime, while the crowd, in myriads flocked about him, so that they trod one upon another, he said, addressing himself to his disciples, Above all things, beware of the leaven of the Pharisees, which is hypocrisy.
2 Apan walay tinagoan nga dili mabutyag, ug walay gitagoan nga dili mahibaw-an.
For there is nothing covered that shall not be detected: nothing secret that shall not be made known.
3 Busa bisan unsay imong gisulti diha sa kangitngit madungog diha sa kahayag, ug bisan unsay imong gisulti diha sa igdulungog sa tago nga lawak, igamantala didto sa mga atop sa balay.
What you have spoken in the dark, shall be reported in the light; what you have whispered in the closet, shall be proclaimed from the housetop.
4 Sultihan ko kamo mga higala, ayaw kamo kahadlok niadtong makapatay sa lawas, human niana wala na silay laing mahimo.
But I charge you, my friends, fear not them who kill the body, and after that can do no more;
5 Apan pasidan-an ko kamo niadtong angay kahadlokan. Kahadloki siya, nga human makapatay, adunay katungod sa pagtambog kanimo didto sa impiyerno. Oo, sultihan ko ikaw, kahadloki siya. (Geenna g1067)
but I will show you whom you ought to fear; fear him, who, after he has killed, has power to cast into hell. I repeat it to you, Fear him. (Geenna g1067)
6 Dili ba ang lima ka langgam mabaligya sa duha ka gagmayng sinsilyo? Apan walay usa kanila nga gikalimtan sa atubangan sa Dios.
Are not five sparrows sold for two pence? Yet not one of them is forgotten by God:
7 Bisan pa ang mga buhok diha sa inyong ulo naihap man. Ayaw kahadlok. Mas bililhon pa kamo kaysa daghan nga langgam.
yes, the very hairs of your head are all numbered: fear not, therefore; you are much more valuable than sparrows.
8 Sultihan ko kamo, ang matag-usa nga moangkon kanako atubangan sa katawhan, pagaangkonon usab sa Anak sa Tawo atubangan sa mga anghel sa Dios,
Moreover, I say to you, whoever shall acknowledge me before me, him the Son of Man will acknowledge before the angels of God;
9 apan siya nga molimod kanako atubangan sa katawhan igalimod usab atubangan sa mga anghel sa Dios.
but whoever denies me before men, shall be disowned before the angels of God.
10 Ang matag-usa nga mosulti ug pulong batok sa Anak sa tawo, siya mapasaylo, apan kaniya nga nagapasipala sa Balaang Espiritu, dili gayod mapasaylo.
And whosoever shall inveigh against the Son of Man, may obtain remission; but to him who detracts from the Holy Spirit, there is no remission.
11 Sa dihang dad-on kamo nila sa mga sinagoga, sa mga magmamando, ug sa mga anaa sa panggamhanan, ayaw kamo kabalaka kung unsaon ninyo pagsulti sa inyong ipangatarungan, o unsay inyong itubag,
And when you are brought before synagogues, and magistrates, and rulers; be not solicitous how or what you shall answer, or what you shall say:
12 kay ang Balaang Espiritu magatudlo kaninyo niadtong taknaa kung unsay angay ninyong isulti.”
for the Holy Spirit will teach you in that moment, what ought to be said.
13 Unya dunay usa ka tawo nga gikan sa pundok nag-ingon kaniya, “Magtutudlo, sultihi ang akong igsoon nga bahinon ang among napanunod nga mga kabilin.”
Then one said to him out of the crowd, Rabbi, order my brother to divide the inheritance with me.
14 Giingnan siya ni Jesus, “Tawo, kinsa may naghimo kanako nga maghuhukom ug tigpataliwala kaninyo?”
He answered, Man, who constituted me your judge or arbiter?
15 Ug iyaha silang giingnan, “Pagbantay nga mahilikay ninyo ang inyong kaugalingon gikan sa tanang hinakog nga pangandoy, tungod kay ang kinabuhi sa tawo wala diha sa kadagaya sa iyang kabtangan.”
And he said to them, Be upon your guard against covetousness; for in whatever affluence a man be, his life depends not on his possessions.
16 Unya gisuginlan sila ni Jesus sa usa ka sambingay,
He also used this example, A certain rich man had lands which brought forth plentifully.
17 nga nag-ingon, “Ang uma sa usa ka tawong dato mihatag ug daghang abot, ug miingon siya sa iyang kaugalingon, 'Unsa naman ang akong buhaton, nga wala naman akoy kabutangan sa akong mga abot?'
And he reasoned thus with himself, What shall I do? for I have not where to store my crop.
18 Ug miingon siya, 'Kini ang akong buhaton. Bungkagon nako ang akong kamalig ug magbuhat ako ug mas dako niini, ug didto nako ibutang ang akong mga abot ug akong mga kabtangan.
I will do this, added he; I will pull down my storehouses, and build larger, and there I will store all my produce, and my goods.
19 Ug ingnon nako ang akong kalag, “Kalag, daghan na kaayo ka ug kabtangan nga natigom alang sa daghan nga katuigan. Busa pahayahay na, pagkaon, pag-inom, ug paglipay.'”
And I will say to my soul, Soul, thou hast plenty of goods laid up for many years; take thin ease, eat, drink, enjoy thyself.
20 Apan ang Dios miingon kaniya, 'Tawong buang, karong gabhiona ang imong kalag pagakuhaon gikan kanimo, ug ang tanang butang nga imong giandam, kinsa naman ang manag-iya?'
But God said to him, Fool! this very night your soul is required of you. Whose, then, shall those things be, which you have provided?
21 Mahisama niana ang dangatan sa usa ka tawo nga nagtigom ug bahandi para sa iyang kaugalingon apan dili dato sa Dios.”
So it fares with him who amasses treasure for himself, but is not rich toward God.
22 Giingnan ni Jesus ang iyang mga disipulo, “Busa sultihan ko kamo, ayaw kamo kabalaka sa inyong kinabuhi-kung unsay inyong kan-on, ug mahitungod sa inyong lawas-kung unsay inyong isuot.
Then he said to his disciples, For this reason I charge you, be not anxious about your life, what you shall eat; nor about your body, what you shall wear.
23 Kay ang kinabuhi mas ahinungdanon kaysa pagkaon, ug ang lawas mahinungdanon kaysa mga bisti.
Life is a greater gift than food, and the body than clothing.
24 Hunahunaa ang mga uwak, nga wala sila nagtanum o nag-ani. Wala silay lawak tipiganan o kamalig, apan ang Dios nagpakaon kanila. Mas mahinungdanon pa kamo kaysa mga langgam!
Consider the ravens: they neither sow nor reap; have neither cellar nor barn; but God feeds them. How much more valuable are you than fowls?
25 Ug kinsa ba kaninyo nga pinaagi sa pagkabalaka nakadugang ug gitas-on sa iyang kinabuhi?
Besides, which of you can, by his anxiety, prolong his life one hour?
26 Ug kung dili kamo makahimo bisan niining diyutay nga butang, nganong mabalaka man kamo sa uban?
If, therefore, you can not thus effect even the smallest thing, why are you anxious about the rest?
27 Hunahunaa ang mga kabulakan-giunsa nila pagtubo. Wala sila naghago, o nagtahi. Apan sultihan ko kamo, nga bisan si Solomon sa tanan niyang himaya wala gayud makabisti sa sama niini.
Consider the lilies. How do they grow? They toil not; they spin not; yet I affirm, that even Solomon, in all his glory, was not equally adorned with one of these.
28 Kung ang Dios nagapabisti sa mga sagbot sa kaumahan, nga anaa karon, ug sa pagkaugma igalabay didto sa hudno, kamo pa ba ang dili niya bistihan. Pagkadiyutay sa inyong pagtuo!
If, then, God so array the herbage, which to-day is in the field, and to-morrow is cast into the oven; how much more will he array you, O you distrustful!
29 Ayaw paghunahuna kung unsay inyong kaonon o imnon, ug ayaw kamo ug kabalaka.
Do not ask, therefore, what you shall eat, or what you shall drink; live not in anxious suspense.
30 Kay ang tanang katawhan sa tibuok kalibotan nagapangita niining mga butanga, ug ang inyong Amahan nasayod nga nagkinahanglan kamo niining mga butanga.
For all these things the Pagans seeks; whereas, your Father knows that you need them.
31 Apan pangitaa ang iyang gingharian, ug kining mga butanga igadugang nganha kaninyo.
But seek you the kingdom of God, and all these things shall be superadded to you.
32 Ayaw kahadlok, diyutay'ng panon, kay ang inyong Amahan mahimuot kaayo nga mohatag kaninyo sa gingharian.
Fear not, my little flock, for it has pleased your Father to give you the kingdom.
33 Ibaligya ang inyong mga kabtangan ug ipanghatag sa mga kabos. Paghimo kamog mga puntil nga dili magisi- bahandi sa langit nga dili mahurot, diin walay kawatan nga makapaduol, ug walay bokbok nga makaguba.
Sell your goods and give alms; provide yourselves purses which wear not out; treasure inexhaustible in heaven, where no thieves approach, where nothing is spoiled by worms.
34 Kay kung hain gani ang inyong mga bahandi, atua usab didto ang inyong kasingkasing.
For where your treasure is, your heart will likewise be.
35 Bakosi ang inyong tag-as nga mga bisti diha sa inyong hawak, ug pasigaha kanunay ang inyong mga suga,
Let your loins be girt, and your lamps burning;
36 ug pakasama kamo sa mga tawo nga naghulat sa ilang agalon nga gikan sa kombira sa kasal, aron sa pag-abot ug pagpanuktok niya, pagaablihan dayon nila ang pultahan alang kaniya.
and yourselves, like those who wait their master's return from the wedding; that when he comes and knocks, they may immediately let him in.
37 Bulahan kadtong mga sulugoon, diin nakaplagan sa ilang agalon nga nagbantay sa iyang pagbalik. Sa pagkatinuod sultihan ko kamo nga bakosan niya ang iyang taas nga bisti diha sa iyang hawak, palingkuron niya sila sa kan-anan, ug silbihan sila.
Happy those servants whom their master, at his return, shall find watching. Indeed, I say to you, that he will gird himself, and having placed them at table, will attend and serve them.
38 Kung ang agalon muabot sa tungang gabii, o bisan sa kaadlawon, ug makaplagan sila nga andam, bulahan kadto nga mga suluguon.
And whether he comes in the second watch, or in the third, if he finds things thus, happy are those servants.
39 Timan-i kini, nga kung ang agalon sa panimalay nasayod sa takna sa pag-abot sa kawatan, dili gayod niya pasagdan ang iyang balay nga masulod.
You are certain that if the master of the house knew at what hour the thief would come, he would watch, and not allow him to break into his house.
40 Pag-andam usab kamo, tungod kay wala kamo masayod sa takna nga muabot ang Anak sa Tawo.”
Be you, then, always prepared; because the Son of Man will come at an hour when you are not expecting him.
41 Si Pedro miingon, “Ginoo, imoha bang gisulti kining sambingay alang kanamo lamang o sa matag-usa usab?”
Then Peter said to him, Master, is this parable directed to us alone, or to all?
42 Ang Ginoo nag-ingon, “Kinsa man ang matinud-anon ug maalamon nga tagadumala sa panimalay sa iyang agalon aron maoy magbahinbahin ug pagkaon ngadto sa tanang suluguon sa hustong panahon?
The Lord said, Who, now, is the discreet and faithful steward, whom the master will set over his household, to dispense regularly the allowance of corn!
43 Bulahan kadto nga suluguon, diin nakaplagan sa iyang agalon nga dunay gibuhat sa iyang pag-abot.
Happy that servant, if his master, at his arrival, shall find him so employed.
44 Sultihan ko kamo nga ipiyal gayod kaniya ang tanan niyang katigayonan.
I tell you truly, he will intrust him with the management of all his estate.
45 Apan kung ang maong sulugoon magaingon sa iyang kasingkasing, 'Ang akong agalon naglangan sa iyang pagbalik,' ug mosugod pagpamunal sa mga lalaki ug mga babaye nga mga sulugoon, ug magsige ug kaon ug inom, ug mahimong hubog,
But as to the servant who shall say within himself, My master delays his return, and shall beat the men-servants and the maids, and shall feast, and carouse, and be drunken;
46 ang agalon niadto nga sulugoon moabot sa adlaw nga wala niya gidahom, ug sa takna nga wala niya mahibaloi, ug pagatagudtaguron siya ug magtakda ug dapit alang kaniya uban sa dili mga matinud-anon.
the master of that servant will come on a day when he is not expecting him, and at an hour of which he is not apprised, and having discarded him, will assign him his portion with the faithless.
47 Kadto nga sulugoon, nga nahibalo sa kabubut-on sa iyang agalon, ug unya wala nangandam o nagbuhat sumala sa iyang kabubut-on, pagakastigohon sa makadaghan.
And that servant who knew his master's will, yet did not make himself ready, nor execute his orders, shall receive many stripes;
48 Apan kaniya nga wala mahibalo, ug nakabuhat ug sayop nga angay sa silot, pagakastigohan siya apan diyutay lamang. Ang matag-usa nga gihatagan ug daghan, mas labi pa ang paninglon kaniya, ug si bisan kinsa nga gipiyalan ug daghan, mangayo sila ug mas labaw pa kaniya.
whereas, he who knew not, but did things deserving chastisement, shall receive few: for much will be required of every one to whom much is given; and the more a man is intrusted, the more will be exacted from him.
49 Mianhi ako sa pagsunog sa kalibotan, ug nanghinaot ako nga kini misilaob na.
I came to throw fire upon the earth; and what would I but that it were kindled?
50 Apan aduna akoy bawtismo nga ibawtismo pa kanako, ug dili ako mahimutang hangtod matapos kini!
I have an immersion to undergo; and how am I pained till it be accomplished?
51 Nagahunahuna ba kamo nga mianhi ako sa kalibotan aron sa paghatag ug kalinaw? Sultihan ko kamo, dili, apan sa pagkabahinbahin.
Do you imagine that I am come to give peace to the earth? I tell you, No; but division.
52 Kay sugod karon adunay lima ka tawo sa usa ka balay nga magkabahinbahin, ang tulo batok sa duha, o duha batok sa tulo.
For hereafter, five in one family will be divided; three against two, and two against three:
53 Magkabahinbahin sila, ang amahan batok sa anak nga lalaki, ug anak nga lalaki batok sa amahan; inahan batok sa iyang anak nga babaye, ug anak nga babaye batok sa iyang inahan; ugangang babaye batok sa iyang binalaye, ug binalaye batok sa ugangang babaye.”
father against son, and son against father; mother against daughter, and daughter against mother; mother-in-law against daughter-in-law, and daughter-in-law against mother-in-law.
54 Si Jesus nagsulti usab ngadto sa mga katawhan, “Kung makita ninyo ang dag-om nga magagikan sa kasadpan magaingon dayon kamo nga, 'Moabot ang ulan,' ug unya mahitabo kini.
He said also to the people, When you see a cloud rising in the west, you say, It will rain immediately, and so it happens;
55 Ug kung mohuros ang hangin sa habagat, magaingon kamo nga, 'Maglagiti ang kainit karon,' ug unya mahitabo kini.
and when the south wind blows, you say, It will be hot, and it happens accordingly.
56 Mga tigpakaaron-ingnon, makabalo kamong mohubad sa dagan sa kalibotan ug sa kalangitan, apan naunsa nga dili kamo makabalo unsaon paghubad sa panahon karon?
Hypocrites, you can judge of what appears in the sky, and on the earth; how is it that you can not judge of the present time?
57 Nganong dili man kamo makahukom kung unsay maayo alang sa inyong kaugalingon?
and why do you not, even of yourselves, discern what is just?
58 Sa dihang magkuyog kamo sa inyong kaaway paingon sa mahistrado, paningkamoti ang pagpakighusay kaniya diha sa dalan aron nga dili ka niya guyuron didto sa maghuhukom, ug ang maghuhukom dili magtugyan kanimo didto sa opisyal, ug ang opisyal dili magbalhog kanimo sa bilanggoan.
When you go with your creditor to the magistrate, endeavor, on the road, to satisfy him, lest he drag you before the judge, and the judge consign you to the sergeant, and the sergeant commit you to prison:
59 Sultihan ko kamo, nga dili gayud kamo makalingkawas gikan didto hangtod nga kabayran ninyo ang katapusang bahin nga salapi.”
I assure you, you will not be released until you have paid the last mite.
