Genesis 41
1 Niabot ang higayon pagkahuman sa duha ka mga tuig ang Paraon nagdamgo. Tan-awa, nagbarog siya daplin sa Nilo.
Now it happened at the end of two full years that Pharaoh had a dream, and look, he was standing by the Nile.
2 Tan-awa, pito ka mga baka ang migula gikan sa Nilo, mga himsog ug tambok, ug misabsab sila sa kasagbotan.
And look, there came up out of the Nile seven cows, sleek and fat, and they grazed among the reeds.
3 Tan-awa, adunay pito ka mga baka nga misunod paggula gikan sa Nilo, mga maot ug niwang. Nagbarog sila duol sa ubang mga baka nga anaa daplin sa suba.
And look, seven other cows came up after them out of the Nile, miserable-looking and thin, and stood by the other cows at the edge of the Nile.
4 Unya gilamoy sa maot ug niwang nga mga baka ang pito ka mga baka nga himsog ug tambok. Unya nakamata ang Paraon.
The miserable-looking and thin cows ate up the seven sleek and fat cows. Then Pharaoh woke up.
5 Unya natulog siya ug nagdamgo sa ikaduha nga higayon. Tan-awa, pito ka mga uhay sa trigo ang mitubo sa usa ka punoan, timgas ug maayo.
And he slept and dreamed a second time. And look, seven heads of grain came up on one stalk, healthy and good.
6 Tan-awa, miturok sunod kanila ang pito ka mga uhay sa trigo, mga niwang ug nasawot tungod sa hangin sa sidlakan.
Then look, seven heads of grain, thin and blasted with the east wind, sprouted up after them.
7 Gilamoy sa pito ka niwang nga mga uhay sa trigo ang timgas ug bus-ok nga mga lugas. Unya nakamata ang Paraon, ug, tan-awa, damgo lamang kini.
The thin heads swallowed up the seven healthy and full heads. Then Pharaoh woke up, and look, it was a dream.
8 Niabot ang higayon sa kabuntagon nga ang iyang espiritu nasamok. Gipadala ug gipatawag niya ang tanang mga salamangkero ug maalamon nga mga tawo sa Ehipto. Gisaysay sa Paraon kanila ang iyang mga damgo, apan wala gayoy nakahubad niini ngadto sa Paraon.
It happened in the morning that his mind was troubled, so he summoned all of Egypt's magicians and wise men. And Pharaoh told them his dreams, but there was no one who could interpret them to Pharaoh.
9 Unya ang pangulo sa tigdala ug kupa nag-ingon sa Paraon, “Karong adlawa naghunahuna ako sa akong mga sayop.
Then the chief cupbearer spoke to Pharaoh, saying, "I remember my faults today.
10 Nasuko ang Paraon sa iyang mga sulugoon, ako ug ang pangulo sa tigbuhat ug tinapay gibutang sa bilanggoan sa balay sa kapitan sa guwardiya.
Pharaoh was angry with his servants and put me in prison in the house of the captain of the guard, me and the chief baker.
11 Nagdamgo kami sa sama nga gabii, siya ug ako. Nagdamgo kami ug ang matag-usa kanamo managlahi ang kahulogan sa mga damgo.
We had a dream on the same night, he and I, each having a dream with its own meaning.
12 Aduna kami kauban didto nga usa ka batan-ong lalaki nga Hebrohanon, sulugoon sa kapitan sa mga guwardiya. Gisugilon namo kaniya ug gihubad niya alang kanamo ang among mga damgo. Iyang gihubad sa matag-usa kanamo sumala sa nagkadaiyang damgo.
Now a young Hebrew was there with us, a servant of the captain of the guards, and we told him, and he interpreted our dreams to us, to each man he interpreted according to his own dream.
13 Niabot ang higayon nga nahitabo gayod ang iyang gihubad kanamo. Gipabalik ako sa Paraon sa akong katungdanan, apan ang laing usa iyang gipabitay.”
And it happened just the way he interpreted them to us, so it was: I was restored to my office, and he was hanged."
14 Unya nagsugo ang Paraon ug gipatawag si Jose. Gikuha dayon nila si Jose pagawas gikan sa bilanggoan. Namalbas siya ug nagpaopaw, nag-ilis sa iyang bisti, ug miadto siya sa Paraon.
Then Pharaoh summoned Joseph, and they brought him quickly out of the pit. And he shaved himself, changed his clothes, and came in to Pharaoh.
15 Miingon ang Paraon ngadto kang Jose, “Aduna akoy damgo, apan walay makahubad niini. Apan nadungog ko ang mahitungod kanimo, nga sa dihang madungog nimo ang damgo makahubad ka niini.”
And Pharaoh said to Joseph, "I had a dream, but there is no one who can interpret it. I have heard it said about you that when you hear a dream you can interpret it."
16 Mitubag si Jose sa Paraon, nga nag-ingon, “Dili kini gikan kanako. Motubag ang Dios sa Paraon nga adunay pabor.”
And Joseph answered Pharaoh, saying, "Apart from God, the welfare of Pharaoh will receive no answer. "
17 Gisuginlan sa Paraon si Jose, “Tan-awa, sa akong damgo, nagbarog ako daplin sa suba sa Nilo.
Then Pharaoh said to Joseph, "In my dream, look, I stood on the edge of the Nile.
18 Tan-awa, pito ka mga baka ang migula gikan sa Nilo, mga tambok ug himsog, ug nagsabsab sila sa kasagbotan.
And look, there came up out of the river seven cows, fat and sleek, and they grazed among the reeds.
19 Tan-awa, adunay laing pito ka mga baka ang misunod paggula, mga luyahon, maot kaayo, ug niwang. Wala pa ako makakita sa tibuok yuta sa Ehipto nga sama nila ka maot.
And look, seven other cows came up after them, scrawny and very miserable-looking and thin. I had never seen such bad-looking cows in all the land of Egypt.
20 Gikaon sa mga niwang ug maot nga mga baka ang nahaunang pito ka tambok nga mga baka.
The thin and miserable-looking cows ate up the first seven fat cows.
21 Sa dihang nakaon na nila sila, dili masayran nga ila nang nakaon sila, sanglit mga niwang gihapon sila sama kaniadto. Unya nakamata ako.
But when they had eaten them up, no one would have known that they had eaten them, for they were still as miserable-looking as at the beginning. Then I woke up.
22 Nakita ko sa akong damgo, ug, tan-awa, adunay pito ka mga uhay ang mitubo gikan sa usa ka punoan, bus-ok ug timgas.
And I fell asleep, and I saw in my dream, and look, seven heads of grain growing on one stalk, full and good.
23 Tan-awa, adunay laing pito ka mga uhay ang mitubo sunod kanila, nga nalawos, niwang ug nasawot tungod sa hangin sa sidlakan.
And look, seven heads of grain, withered, thin, and blasted with the east wind, sprouted up after them.
24 Gilamoy sa pito ka niwang nga mga uhay ang pito ka timgas nga mga uhay. Gisaysay nako kining mga damgo ngadto sa mga salamangkero, apan walay usa nga nakapasabot kanako niini.”
And the seven thin heads of grain swallowed up the seven good heads of grain. And I told it to the magicians, but no one could tell me its meaning."
25 Miingon si Jose sa Paraon, “Ang mga damgo sa Paraon managsama lang. Kung unsa man ang pagabuhaton sa Dios, iyang gipadayag ngadto sa Paraon.
Then Joseph said to Pharaoh, "The dreams of Pharaoh are one. God has told Pharaoh what he is about to do.
26 Ang pito ka maayong mga baka mao ang pito ka mga katuigan, ug ang pito ka maayong mga uhay mao ang pito ka mga katuigan. Managsama lang ang mga damgo.
The seven good cows represent seven years, and the seven good heads of grain represent seven years. The dreams are the same.
27 Ug ang laing pito ka niwang ug maot nga mga baka nga mitungha sunod kanila mao ang pito ka mga katuigan, ug ang pito usab ka niwang nga mga uhay nga nasawot sa hangin gikan sa sidlakan mao ang pito ka mga katuigan sa kagutom.
And the seven thin and miserable-looking cows that came up after them represent seven years, and also the seven empty heads of grain blasted with the east wind. They are seven years of famine.
28 Mao kanang mga butanga ang akong masaysay ngadto sa Paraon. Kung unsa man ang pagabuhaton sa Dios gipadayag niya kini ngadto sa Paraon.
It is just as I said to Pharaoh: God has shown Pharaoh what he is about to do.
29 Tan-awa, pito ka mga katuigan sa kadagaya ang moabot sa tibuok yuta sa Ehipto.
Look, seven years of great abundance will come throughout all the land of Egypt.
30 Pito usab ka mga katuigan sa kagutom ang moabot sunod niana, ug ang tanang kadagaya mahikalimtan sa yuta sa Ehipto, ug ang hulaw modaot sa tibuok yuta.
But after them seven years of famine will come, and all the abundance will be forgotten in the land of Egypt. The famine will devastate the land,
31 Ang kadagaya dili mahinumdoman sa yuta, tungod sa mosunod nga kagutom nga hilabihan kaayo.
and the abundance will not be remembered in the land because of the famine that follows it, for it will be very severe.
32 Gibalik pag-usab ang damgo ngadto sa Paraon tungod kay kining mga butanga namugna na sa Dios, ug sa dili madugay buhaton kini sa Dios.
Now the dream was repeated to Pharaoh twice because the matter has been fixed by God, and God will carry it out soon.
33 Karon kinahanglan nga mangita ang Paraon ug tawong adunay pagsabot, ug maalamon, ug tugyanan siya sa tibuok kayutaan sa Ehipto.
Now therefore Pharaoh should look for a discerning and wise man, and give him authority over the land of Egypt.
34 Tugoti nga buhaton kini sa Paraon: tugoti nga mopili siya ug tigdumala sa tibuok kayutaan. Tugoti sila nga kuhaon ang ikalima nga bahin sa abot sa Ehipto sulod sa pito ka mga katuigan sa kadagaya.
Pharaoh should do this, and should appoint overseers over the land, and they should take a fifth of all the produce of the land of Egypt during the seven years of abundance.
35 Ipatigom kanila ang tanang pagkaon sa umaabot nga maayong mga katuigan. Tugoti sila nga tipigan ang trigo ilalom sa pagbuot sa Paraon alang sa pagkaon sa mga siyudad. Pabantayi kini kanila.
They should gather all the food during these good years that are coming and store the grain under the authority of Pharaoh for food in the cities, and they should preserve it.
36 Ang pagkaon maoy mosangkap alang sa yuta sulod sa pito ka mga katuigan sa kagutom nga modangat sa yuta sa Ehipto. Niini nga paagi ang yuta dili madaot sa kagutom.”
That food will be a reserve for the land during the seven years of famine that will come on the land of Egypt, so that the land will survive the famine."
37 Kini nga tambag maayo sa mga mata sa Paraon ug sa mga mata sa tanan niyang mga sulugoon.
The proposal was good in the eyes of Pharaoh, and in the eyes of all his servants.
38 Miingon ang Paraon sa iyang mga sulugoon, “Makakaplag pa ba kita ug tawo nga sama niini, kansang adunay Espiritu sa Dios?”
Pharaoh said to his servants, "Can we find such a one as this, a man in whom is the Spirit of God?"
39 Unya miingon ang Paraon ngadto kang Jose, “Tungod kay kining tanan gipakita man sa Dios kanimo, wala nay laing adunay pagsabot ug maalamon sama kanimo.
So Pharaoh said to Joseph, "Because God has shown you all of this, there is no one as discerning and wise as you.
40 Himuon ko ikaw nga piniyalan sa akong panimalay, ug sumala sa imong pulong madumalahan nimo ang tanan nakong katawhan. Diha lamang sa trono ako ang mas labaw kaysa kanimo.”
You will be in charge of my house, and according to your word will all my people be ruled. Only with regard to the throne will I be greater than you."
41 Miingon ang Paraon ngadto kang Jose, “Tan-awa, piyalan ko ikaw sa tibuok kayutaan sa Ehipto.”
Pharaoh said to Joseph, "Look, I have put you in charge over all the land of Egypt."
42 Gikuha sa Paraon ang pangsilyo nga singsing sa iyang tudlo ug gibutang niya kini sa tudlo ni Jose. Gisul-oban niya siya ug bisti, hinimo sa nindot nga panapton nga lino, ug gibutangan niya siya ug bulawang kwentas.
Then Pharaoh took off his signet ring from his hand and put it on Joseph's hand, and clothed him in robes of fine linen, and put a gold chain around his neck.
43 Gipasakay niya siya sa ikaduha nga karwahe nga iyang gipanag-iya. Misinggit ang mga tawo nga nag-una kaniya, “Pangluhod kamo.” Gipiyalan siya sa Paraon sa tibuok yuta sa Ehipto.
And he had him ride in the second chariot which he had, and they called out before him, "Bow the knee. " So he put him in charge over the entire land of Egypt.
44 Nag-ingon ang Paraon ngadto kang Jose, “Ako ang Paraon, ug gawas kanimo, wala nay lain pang tawo ang makataas sa iyang kamot o sa iyang tiil sa tibuok yuta sa Ehipto.”
Then Pharaoh said to Joseph, "I am Pharaoh, but without your permission no one will do anything or go anywhere in all the land of Egypt."
45 Ginganlan sa Paraon si Jose ug “Zaphenath Paneah.” Gihatag kaniya si Asenat ingon nga iyang asawa, ang anak nga babaye ni Potifera nga pari sa On. Ang katungod ni Jose lukop sa tibuok Ehipto.
Pharaoh called Joseph's name Zaphenath-Paneah. And he gave him Asenath the daughter of Potiphera, priest of On, as a wife. So Joseph went out through the land of Egypt.
46 Nagpanuigon ug 30 si Jose sa dihang nag-alagad siya sa Paraon. Milakaw si Jose gikan sa presensya sa Paraon, ug miadto sa tanang yuta sa Ehipto.
Joseph was thirty years old when he began to serve Pharaoh king of Egypt. Joseph left the presence of Pharaoh and went throughout all the land of Egypt.
47 Sa pito ka madagayaon nga mga katuigan ang yuta mihatag sa madagayaon nga abot.
During the seven years of abundance the land produced large harvests.
48 Gipatigom niya ang tanan nga mga pagkaon sulod sa pito ka mga katuigan nga anaa sa yuta sa Ehipto, ug gibutang ang mga pagkaon sa mga siyudad. Gibutang niya sa kada siyudad ang pagkaon gikan sa mga uma nga nakapalibot niini.
And he collected all the food during the seven years when there was abundance in the land of Egypt, and put the food in the cities. He placed in every city the food from the fields surrounding it.
49 Gitipigan ni Jose ang mga trigo nga sama kadaghan sa balas sa dagat, nga mihunong na sila sa pag-ihap, tungod kay dili na nila kini maihap.
Joseph stored up grain in great abundance, like the sand of the sea, until he stopped measuring it, because it could not be measured.
50 Adunay duha ka mga anak nga lalaki si Jose sa wala pa miabot ang mga tuig sa kagutom, kansang gimabnos ni Asenat, ang anak nga babaye ni Potifera nga pari sa On.
To Joseph were born two sons before the year of famine came, whom Asenath, the daughter of Potiphera priest of On, bore to him.
51 Ginganlan ni Jose ug Manases, ang kamagulangan niyang anak, kay siya nag-ingon, “Gibuhat sa Dios nga ako makalimot sa tanan nakong mga kalisod ug sa tibuok pamilya sa akong amahan.”
Joseph called the name of the firstborn Manasseh: "For God has made me forget all my trouble and all my father's household."
52 Ginganlan niya ug Efraim ang ikaduha niyang anak nga lalaki, kay siya nag-ingon, “Gihimo akong magmabungahon sa yuta sa akong kasakitan.”
And the name of the second he called Ephraim: "For God has made me fruitful in the land of my suffering."
53 Nahuman ang pito ka mga katuigan sa kadagaya nga anaa sa yuta sa Ehipto.
And the seven years of abundance that occurred in the land of Egypt came to an end.
54 Ug nagsugod na ang pito ka mga katuigan sa kagutom, sumala sa gisaysay ni Jose. Adunay kagutom sa tanang kayutaan, apan adunay pagkaon sa tibuok yuta sa Ehipto.
Then the seven years of famine began to come, just as Joseph had said. There was famine in all lands, but in all the land of Egypt there was food.
55 Sa dihang ang tanang yuta sa Ehipto nakasinati ug kagutom, ang katawhan nagtawag sa makusog sa Paraon alang sa pagkaon. Ang Paraon nag-ingon sa tanang Ehiptohanon, “Adto kamo kang Jose ug buhata ninyo ang iyang isulti.”
When all the land of Egypt experienced the famine, the people cried to Pharaoh for food. Then Pharaoh said to all Egypt, "Go to Joseph. Whatever he says to you, do."
56 Ang kagutom mikoyanap sa tibuok yuta. Gipaablihan ni Jose ang tanang balay tipiganan ug gibaligya ngadto sa mga Ehiptohanon. Ang kagutom hilabihan na kaayo sa yuta sa Ehipto.
So the famine was over all the surface of the land. Then Joseph opened all the storehouses of grain and sold to the Egyptians. And the famine was severe in the land of Egypt.
57 Ang tanan sa kalibotan miabot sa Ehipto aron sa pagpalit ug trigo gikan kang Jose, tungod kay ang kagutom hilabihan na man kaayo sa tibuok kalibotan.
And all the countries came to Egypt to Joseph to buy grain, because the famine was severe in all the earth.
