Genesis 41
1 Niabot ang higayon pagkahuman sa duha ka mga tuig ang Paraon nagdamgo. Tan-awa, nagbarog siya daplin sa Nilo.
After two years Pharao had a dream. He thought he stood by the river,
2 Tan-awa, pito ka mga baka ang migula gikan sa Nilo, mga himsog ug tambok, ug misabsab sila sa kasagbotan.
Out of which came up seven kine, very beautiful and fat: and they fed in marshy places.
3 Tan-awa, adunay pito ka mga baka nga misunod paggula gikan sa Nilo, mga maot ug niwang. Nagbarog sila duol sa ubang mga baka nga anaa daplin sa suba.
Other seven also came up out of the river, ill favoured, and leanfleshed: and they fed on the very bank of the river, in green places:
4 Unya gilamoy sa maot ug niwang nga mga baka ang pito ka mga baka nga himsog ug tambok. Unya nakamata ang Paraon.
And they devoured them, whose bodies were very beautiful and well conditioned. So Pharao awoke.
5 Unya natulog siya ug nagdamgo sa ikaduha nga higayon. Tan-awa, pito ka mga uhay sa trigo ang mitubo sa usa ka punoan, timgas ug maayo.
He slept again, and dreamed another dream: Seven ears of corn came up upon one stalk full and fair:
6 Tan-awa, miturok sunod kanila ang pito ka mga uhay sa trigo, mga niwang ug nasawot tungod sa hangin sa sidlakan.
Then seven other ears sprung up thin and blasted,
7 Gilamoy sa pito ka niwang nga mga uhay sa trigo ang timgas ug bus-ok nga mga lugas. Unya nakamata ang Paraon, ug, tan-awa, damgo lamang kini.
And devoured all the beauty of the former. Pharao awaked after his rest:
8 Niabot ang higayon sa kabuntagon nga ang iyang espiritu nasamok. Gipadala ug gipatawag niya ang tanang mga salamangkero ug maalamon nga mga tawo sa Ehipto. Gisaysay sa Paraon kanila ang iyang mga damgo, apan wala gayoy nakahubad niini ngadto sa Paraon.
And when morning was come, being struck with fear, he sent to all the interpreters of Egypt, and to all the wise men: and they being called for, he told them his dream, and there was not any one that could interpret it.
9 Unya ang pangulo sa tigdala ug kupa nag-ingon sa Paraon, “Karong adlawa naghunahuna ako sa akong mga sayop.
Then at length the chief butler remembering, said: I confess my sin:
10 Nasuko ang Paraon sa iyang mga sulugoon, ako ug ang pangulo sa tigbuhat ug tinapay gibutang sa bilanggoan sa balay sa kapitan sa guwardiya.
The king being angry with his servants, commanded me and the chief baker to be cast into the prison of the captain of the soldiers:
11 Nagdamgo kami sa sama nga gabii, siya ug ako. Nagdamgo kami ug ang matag-usa kanamo managlahi ang kahulogan sa mga damgo.
Where in one night both of us dreamed a dream foreboding things to come.
12 Aduna kami kauban didto nga usa ka batan-ong lalaki nga Hebrohanon, sulugoon sa kapitan sa mga guwardiya. Gisugilon namo kaniya ug gihubad niya alang kanamo ang among mga damgo. Iyang gihubad sa matag-usa kanamo sumala sa nagkadaiyang damgo.
There was there a young man a Hebrew, servant to the same captain of the soldiers: to whom we told our dreams,
13 Niabot ang higayon nga nahitabo gayod ang iyang gihubad kanamo. Gipabalik ako sa Paraon sa akong katungdanan, apan ang laing usa iyang gipabitay.”
And we heard what afterwards the event of the thing proved to be so. For I was restored to my office: and he was hanged upon a gibbet.
14 Unya nagsugo ang Paraon ug gipatawag si Jose. Gikuha dayon nila si Jose pagawas gikan sa bilanggoan. Namalbas siya ug nagpaopaw, nag-ilis sa iyang bisti, ug miadto siya sa Paraon.
Forthwith at the king’s command, Joseph was brought out of the prison, and they shaved him, and changing his apparel, brought him in to him.
15 Miingon ang Paraon ngadto kang Jose, “Aduna akoy damgo, apan walay makahubad niini. Apan nadungog ko ang mahitungod kanimo, nga sa dihang madungog nimo ang damgo makahubad ka niini.”
And he said to him: I have dreamed dreams, and there is no one that can expound them: Now I have heard that thou art very wise at interpreting them.
16 Mitubag si Jose sa Paraon, nga nag-ingon, “Dili kini gikan kanako. Motubag ang Dios sa Paraon nga adunay pabor.”
Joseph answered: Without me, God shall give Pharao a prosperous answer.
17 Gisuginlan sa Paraon si Jose, “Tan-awa, sa akong damgo, nagbarog ako daplin sa suba sa Nilo.
So Pharao told what he had dreamed: Methought I stood upon the bank of the river,
18 Tan-awa, pito ka mga baka ang migula gikan sa Nilo, mga tambok ug himsog, ug nagsabsab sila sa kasagbotan.
And seven kine came up out of the river exceeding beautiful and full of flesh: and they grazed on green places in a marshy pasture.
19 Tan-awa, adunay laing pito ka mga baka ang misunod paggula, mga luyahon, maot kaayo, ug niwang. Wala pa ako makakita sa tibuok yuta sa Ehipto nga sama nila ka maot.
And behold, there followed these, other seven kine, so very ill favoured and lean, that I never saw the like in the land of Egypt:
20 Gikaon sa mga niwang ug maot nga mga baka ang nahaunang pito ka tambok nga mga baka.
And they devoured and consumed the former,
21 Sa dihang nakaon na nila sila, dili masayran nga ila nang nakaon sila, sanglit mga niwang gihapon sila sama kaniadto. Unya nakamata ako.
And yet gave no mark of their being full: but were as lean and ill favoured as before. I awoke, and then fell asleep again,
22 Nakita ko sa akong damgo, ug, tan-awa, adunay pito ka mga uhay ang mitubo gikan sa usa ka punoan, bus-ok ug timgas.
And dreamed a dream: Seven ears of corn grew upon one stalk, full and very fair.
23 Tan-awa, adunay laing pito ka mga uhay ang mitubo sunod kanila, nga nalawos, niwang ug nasawot tungod sa hangin sa sidlakan.
Other seven also thin and blasted, sprung of the stock:
24 Gilamoy sa pito ka niwang nga mga uhay ang pito ka timgas nga mga uhay. Gisaysay nako kining mga damgo ngadto sa mga salamangkero, apan walay usa nga nakapasabot kanako niini.”
And they devoured the beauty of the former: I told this dream to the conjecturers, and there is no man that can expound it.
25 Miingon si Jose sa Paraon, “Ang mga damgo sa Paraon managsama lang. Kung unsa man ang pagabuhaton sa Dios, iyang gipadayag ngadto sa Paraon.
Joseph answered: The king’s dream is one: God hath shewn to Pharao what he is about to do.
26 Ang pito ka maayong mga baka mao ang pito ka mga katuigan, ug ang pito ka maayong mga uhay mao ang pito ka mga katuigan. Managsama lang ang mga damgo.
The seven beautiful kine, and the seven full ears, are seven years of plenty: and both contain the same meaning of the dream.
27 Ug ang laing pito ka niwang ug maot nga mga baka nga mitungha sunod kanila mao ang pito ka mga katuigan, ug ang pito usab ka niwang nga mga uhay nga nasawot sa hangin gikan sa sidlakan mao ang pito ka mga katuigan sa kagutom.
And the seven lean and thin kine that came up after them, and the seven thin ears that were blasted with the burning wind, are seven years of famine to come:
28 Mao kanang mga butanga ang akong masaysay ngadto sa Paraon. Kung unsa man ang pagabuhaton sa Dios gipadayag niya kini ngadto sa Paraon.
Which shall be fulfilled in this order:
29 Tan-awa, pito ka mga katuigan sa kadagaya ang moabot sa tibuok yuta sa Ehipto.
Behold, there shall come seven years of great plenty in the whole land of Egypt:
30 Pito usab ka mga katuigan sa kagutom ang moabot sunod niana, ug ang tanang kadagaya mahikalimtan sa yuta sa Ehipto, ug ang hulaw modaot sa tibuok yuta.
After which shall follow other seven years of so great scarcity, that all the abundance before shall be forgotten: for the famine shall consume all the land,
31 Ang kadagaya dili mahinumdoman sa yuta, tungod sa mosunod nga kagutom nga hilabihan kaayo.
And the greatness of the scarcity shall destroy the greatness of the plenty.
32 Gibalik pag-usab ang damgo ngadto sa Paraon tungod kay kining mga butanga namugna na sa Dios, ug sa dili madugay buhaton kini sa Dios.
And for that thou didst see the second time a dream pertaining to the same thing: it is a token of the certainty, and that the word of God cometh to pass, and is fulfilled speedily.
33 Karon kinahanglan nga mangita ang Paraon ug tawong adunay pagsabot, ug maalamon, ug tugyanan siya sa tibuok kayutaan sa Ehipto.
Now therefore let the king provide a wise and industrious man, and make him ruler over the land of Egypt:
34 Tugoti nga buhaton kini sa Paraon: tugoti nga mopili siya ug tigdumala sa tibuok kayutaan. Tugoti sila nga kuhaon ang ikalima nga bahin sa abot sa Ehipto sulod sa pito ka mga katuigan sa kadagaya.
That he may appoint overseers over all the countries: and gather into barns the fifth part of the fruits, during the seven fruitful years,
35 Ipatigom kanila ang tanang pagkaon sa umaabot nga maayong mga katuigan. Tugoti sila nga tipigan ang trigo ilalom sa pagbuot sa Paraon alang sa pagkaon sa mga siyudad. Pabantayi kini kanila.
That shall now presently ensue: and let all the corn be laid up under Pharao’s hands and be reserved in the cities.
36 Ang pagkaon maoy mosangkap alang sa yuta sulod sa pito ka mga katuigan sa kagutom nga modangat sa yuta sa Ehipto. Niini nga paagi ang yuta dili madaot sa kagutom.”
And let it be in readiness, against the famine of seven years to come, which shall oppress Egypt, and the land shall not be consumed with scarcity.
37 Kini nga tambag maayo sa mga mata sa Paraon ug sa mga mata sa tanan niyang mga sulugoon.
The counsel pleased Pharao and all his servants.
38 Miingon ang Paraon sa iyang mga sulugoon, “Makakaplag pa ba kita ug tawo nga sama niini, kansang adunay Espiritu sa Dios?”
And he said to them: Can we find such another man, that is full of the spirit of God?
39 Unya miingon ang Paraon ngadto kang Jose, “Tungod kay kining tanan gipakita man sa Dios kanimo, wala nay laing adunay pagsabot ug maalamon sama kanimo.
He said therefore to Joseph: Seeing God hath shewn thee all that thou hast said, can I find one wiser and one like unto thee?
40 Himuon ko ikaw nga piniyalan sa akong panimalay, ug sumala sa imong pulong madumalahan nimo ang tanan nakong katawhan. Diha lamang sa trono ako ang mas labaw kaysa kanimo.”
Thou shalt be over my house, and at the commandment of thy mouth all the people shall obey: only in the kingly throne will I be above thee.
41 Miingon ang Paraon ngadto kang Jose, “Tan-awa, piyalan ko ikaw sa tibuok kayutaan sa Ehipto.”
And again Pharao said to Joseph: Behold, I have appointed thee over the whole land of Egypt.
42 Gikuha sa Paraon ang pangsilyo nga singsing sa iyang tudlo ug gibutang niya kini sa tudlo ni Jose. Gisul-oban niya siya ug bisti, hinimo sa nindot nga panapton nga lino, ug gibutangan niya siya ug bulawang kwentas.
And he took his ring from his own hand, and gave it into his hand: and he put upon him a robe of silk, and put a chain of gold about his neck.
43 Gipasakay niya siya sa ikaduha nga karwahe nga iyang gipanag-iya. Misinggit ang mga tawo nga nag-una kaniya, “Pangluhod kamo.” Gipiyalan siya sa Paraon sa tibuok yuta sa Ehipto.
And he made him go up into his second chariot, the crier proclaiming that all should bow their knee before him, and that they should know he was made governor over the whole land of Egypt.
44 Nag-ingon ang Paraon ngadto kang Jose, “Ako ang Paraon, ug gawas kanimo, wala nay lain pang tawo ang makataas sa iyang kamot o sa iyang tiil sa tibuok yuta sa Ehipto.”
And the king said to Joseph: I am Pharao; without thy commandment no man shall move hand or foot in all the land of Egypt.
45 Ginganlan sa Paraon si Jose ug “Zaphenath Paneah.” Gihatag kaniya si Asenat ingon nga iyang asawa, ang anak nga babaye ni Potifera nga pari sa On. Ang katungod ni Jose lukop sa tibuok Ehipto.
And he turned his name, and called him in the Egyptian tongue, The saviour of the world. And he gave him to wife Aseneth the daughter of Putiphare priest of Heliopolis. Then Joseph went out to the land of Egypt:
46 Nagpanuigon ug 30 si Jose sa dihang nag-alagad siya sa Paraon. Milakaw si Jose gikan sa presensya sa Paraon, ug miadto sa tanang yuta sa Ehipto.
(Now he was thirty years old when he stood before king Pharao) and he went round all the countries of Egypt.
47 Sa pito ka madagayaon nga mga katuigan ang yuta mihatag sa madagayaon nga abot.
And the fruitfulness of the seven years came: and the corn being bound up into sheaves was gathered together into the barns of Egypt.
48 Gipatigom niya ang tanan nga mga pagkaon sulod sa pito ka mga katuigan nga anaa sa yuta sa Ehipto, ug gibutang ang mga pagkaon sa mga siyudad. Gibutang niya sa kada siyudad ang pagkaon gikan sa mga uma nga nakapalibot niini.
And all the abundance of grain was laid up in every city.
49 Gitipigan ni Jose ang mga trigo nga sama kadaghan sa balas sa dagat, nga mihunong na sila sa pag-ihap, tungod kay dili na nila kini maihap.
And there was so great abundance of wheat, that it was equal to the sand of the sea, and the plenty exceeded measure.
50 Adunay duha ka mga anak nga lalaki si Jose sa wala pa miabot ang mga tuig sa kagutom, kansang gimabnos ni Asenat, ang anak nga babaye ni Potifera nga pari sa On.
And before the famine came, Joseph had two sons born: whom Aseneth the daughter of Putiphare priest of Heliopolis bore unto him.
51 Ginganlan ni Jose ug Manases, ang kamagulangan niyang anak, kay siya nag-ingon, “Gibuhat sa Dios nga ako makalimot sa tanan nakong mga kalisod ug sa tibuok pamilya sa akong amahan.”
And he called the name of the firstborn Manasses, saying: God hath made me to forget all my labours, and my father’s house.
52 Ginganlan niya ug Efraim ang ikaduha niyang anak nga lalaki, kay siya nag-ingon, “Gihimo akong magmabungahon sa yuta sa akong kasakitan.”
And he named the second Ephraim, saying: God hath made me to grow in the land of my poverty.
53 Nahuman ang pito ka mga katuigan sa kadagaya nga anaa sa yuta sa Ehipto.
Now when the seven years of the plenty that had been in Egypt were past:
54 Ug nagsugod na ang pito ka mga katuigan sa kagutom, sumala sa gisaysay ni Jose. Adunay kagutom sa tanang kayutaan, apan adunay pagkaon sa tibuok yuta sa Ehipto.
The seven years of scarcity, which Joseph had foretold, began to come: and the famine prevailed in the whole world, but there was bread in all the land of Egypt.
55 Sa dihang ang tanang yuta sa Ehipto nakasinati ug kagutom, ang katawhan nagtawag sa makusog sa Paraon alang sa pagkaon. Ang Paraon nag-ingon sa tanang Ehiptohanon, “Adto kamo kang Jose ug buhata ninyo ang iyang isulti.”
And when there also they began to be famished, the people cried to Pharao for food. And he said to them: Go to Joseph: and do all that he shall say to you.
56 Ang kagutom mikoyanap sa tibuok yuta. Gipaablihan ni Jose ang tanang balay tipiganan ug gibaligya ngadto sa mga Ehiptohanon. Ang kagutom hilabihan na kaayo sa yuta sa Ehipto.
And the famine increased daily in all the land: and Joseph opened all the barns, and sold to the Egyptians: for the famine had oppressed them also.
57 Ang tanan sa kalibotan miabot sa Ehipto aron sa pagpalit ug trigo gikan kang Jose, tungod kay ang kagutom hilabihan na man kaayo sa tibuok kalibotan.
And all provinces came into Egypt, to buy food, and to seek some relief of their want.
