Ester 2
1 Human niini nga mga butang, sa dihang nahupay na ang kasuko ni Haring Ahasuerus, naghunahuna siya mahitungod kang Vasti ug kung unsa ang iyang nabuhat. Naghunahuna usab siya mahitungod sa sugo nga iyang gihimo batok kaniya.
After a while, King Xerxes quit being so angry. He thought about Vashti, and he thought about the law he had made because of what she [had done, and he wanted another wife].
2 Unya miingon ang batan-ong mga lalaki sa hari nga nag-alagad kaniya, “Pagpangita ug maanyag nga mga batan-ong ulay nga babaye sa ngalan sa hari.
So his personal servants said to him, “[Your majesty, ] you should send some men to search throughout the empire for some beautiful young women/virgins for you.
3 Tugoti nga magpili ang hari ug mga opisyal sa tanang mga probinsya sa iyang gingharian, aron pagtigom sa tanang maanyag nga mga batan-ong ulay didto sa harem sa salipdanan sa Susa. Ibutang sila ilalom sa pag-atiman ni Hegay, ang opisyal sa hari, nga tinugyanan sa kababayen-an, ug ipahatag kaniya ngadto kanila ang ilang mga gamit pangpaanyag.
[After they find some, ] you can appoint some officials in each province to bring them to the place where you keep (your wives/the women you sleep with) here in Susa. Then Hegai, the man who is in charge of these women, can arrange for ointments to be put [on their bodies] to make them [more] beautiful.
4 Tugoti nga ang batan-ong babaye nga makapalipay sa hari mahimong rayna nga puli kang Vasti.” Nakapahimuot kini nga tambag sa hari, ug gibuhat niya kini.
Then the woman who pleases you most can become queen instead of Vashti.” The king liked what they suggested, so he did it.
5 Adunay usa ka Judio sa salipdanan sa Susa nga ginganlan ug Mordecai ang anak nga lalaki ni Jair nga anak nga lalaki ni Shimei nga anak nga lalaki ni Kis, nga taga-Benjamin.
At that time there was a Jew [living] in Susa, the capital, whose name was Mordecai, the son of Jair. Jair was a descendant of Shimei. Shimei was a descendant of [King Saul’s father] Kish. [They were all] from the tribe descended from Benjamin.
6 Gidala siya palayo gikan sa Jerusalem uban ang mga binihag niadtong gidala uban kang Jehoyakin, nga hari sa Juda, nga gidala ni Nebucadnezar nga hari sa Babilonia.
[Many years before that, ] King Nebuchadnezzar had taken (Mordecai/Mordecai’s family) [and brought them from Jerusalem] to Babylon, at the same time he brought King Jehoiachin of Judah and many other people to Babylon.
7 Nag-atiman siya kang Hadasa, nga mao si, Ester, anak nga babaye sa iyang uyoan, tungod kay wala na siyay amahan ug inahan. Adunay maanyag nga pamarog ug matahom nga panagway ang batan-ong babaye. Giatiman siya ni Mordecai ingon nga iyang kaugalingong anak nga babaye.
Mordecai had a cousin whose [Hebrew] name was Hadassah. She had a beautiful face and beautiful body/figure. Her [Persian] name was Esther. After her father and mother died, Mordecai took care of Esther as though she were his own daughter.
8 Sa dihang gimantala ang mando ug kasugoan sa hari, daghang batan-ong mga babaye ang gidala ngadto sa salipdanan sa Susa. Gibutang sila ubos sa pag-atiman ni Hegay. Gidala usab si Ester ngadto sa palasyo sa hari ug gibutang ilalom sa pag-atiman ni Hegay, ang tigbantay sa kababayen-an.
After the king commanded [that they search for some beautiful women], they brought Esther and many other young women to the king’s palace [in Susa], and (the king put Hegai/Hegai was put) in charge of them.
9 Nakapahimuot kaniya ang batan-ong babaye, ug nakaangkon siya ug pabor ngadto kaniya. Dihadiha dayon gihatagan niya siya ug mga gamit pangpaanyag ug bahin niya nga pagkaon. Nagpatagana siya ug pito niya ka sulugoon nga mga babaye gikan sa palasyo sa hari, ug gidala niya siya ug ang sulugoong mga babaye didto sa labing maayo nga dapit sa balay sa kababayen-an.
Hegai was very pleased with Esther, and he treated her well. He immediately arranged for her to be given ointments to make her [even more] beautiful, and [he ordered that] special food [would be given to her]. [He arranged that] seven maids from the king’s palace [would take care of her], and arranged that she/they would stay in the best rooms.
10 Wala misugilon si Ester kang bisan kinsa sa iyang katawhan o mga paryenti, kay gitudloan man siya ni Mordecai nga dili siya magsulti.
Esther did not tell anyone that she was a Jew, because Mordecai had told her not to tell anyone.
11 Matag adlaw nagalakaw paadto ug pabalik si Mordecai atubangan sa gawas sa hawanan sa balay sa kababayen-an, aron masayod mahitungod sa kahimtang ni Ester, ug mahitungod kung unsa ang nahitabo kaniya.
Every day Mordecai walked near the courtyard of the place where those women stayed. He asked [people who entered the courtyard] to find out [and tell him] what was happening to Esther.
12 Sa dihang moatubang na ang matag babaye ngadto kang Haring Ahasuerus— sa pagtuman sa mga patakaran alang sa kababayen-an, matag babaye adunay napulog duha ka bulan aron sa pagpaanyag sa hingpit, unom ka bulan uban sa lana sa mira, ug unom ka bulan uban sa mga pahumot ug mga gamit pangpaanyag—
Before these women were taken to the king, they put ointments on [the bodies of] these women for one year to make them more beautiful. For six months they [rubbed olive] oil mixed with myrrh [on their bodies each day]. For [the next] six months they rubbed ointments and perfumes on their bodies.
13 sa dihang miadto ang batan-ong babaye sa hari, ang bisan unsa nga iyang gitinguha gihatag ngadto kaniya gikan sa balay sa kababayen-an, aron pagadad-on niya didto sa palasyo.
Then, when one of these women [was summoned to] go to the king, she was allowed to wear whatever clothes and jewelry she chose.
14 Sa gabii moadto siya sa palasyo ug sa pagkabuntag mobalik siya didto sa ikaduhang balay sa kababayen-an, ug didto sa pagbantay ni Shaashgaz, ang opisyal sa hari, nga nagbantay sa mga kabit. Dili siya mobalik pag-usab ngadto sa hari gawas kung gikahimut-an siya pag-ayo sa hari ug tawgon siya pag-usab.
In the evening, they would take her [to the king’s own room]. The next morning, they would take her to another place where the women [who had slept with the king] stayed. There another official whose name was Shaashgaz was in charge [of those women]. [Those women would live there for the rest of their lives, and] one of those women would go back to the king again only if the king very much wanted her to come again, and only if he told Shaashgaz the name of the woman.
15 Karon sa dihang miabot na ang panahon alang kang Ester (anak nga babaye ni Abihail, ang uyoan ni Mordecai, nga nag-atiman kaniya ingon nga iyang kaugalingong anak nga babaye) aron moadto sa hari, wala siya nangayo alang sa bisan unsa nga mga butang apan kung unsa ang gitudlo ni Hegay ang opisyal sa hari, nga tig-atiman sa kababayen-an. Karon nadawat ni Ester ang pabor sa tanang nakakita kaniya.
Everyone who saw Esther liked her. After King Xerxes had been ruling for seven years, it was Esther’s turn to go to him. When they took her to the king, it was during the middle part of the winter. She wore only the things that Hegai suggested.
16 Gidala si Ester ngadto kang Haring Ahasuerus didto sa harianong puloy-anan sa ikanapulo nga bulan, nga bulan sa Tebet, sa ikapito nga tuig sa iyang paghari.
17 Gihigugma si Ester sa hari labaw sa tanang mga babaye ug nakapahimuot siya pag-ayo sa hari ug nadawat ang pabor sa iyang atubangan, labaw sa tanang mga ulay. Busa gikoronahan niya siya ug harianong korona ug gihimo siya nga rayna puli kang Vasti.
The king liked Esther more than he liked any of the other women [that they brought to him]. He liked her so much that he put on her head the queen’s crown, and he declared that Esther would be the queen instead of Vashti.
18 Naghimo ang hari ug dakong kombira alang sa tanang mga opisyal ug sa iyang mga sulugoon, “Kombira ni Ester”, ug wala niya gipabuhis ang mga probinsya. Naghatag usab siya ug mga gasa uban sa harianong pagkamanggihatagon.
To celebrate her [becoming the queen], he had a big banquet/feast prepared for all his administrators and [other] officials. He generously gave [expensive] gifts to everyone, and he declared that in all the provinces there would be a holiday, [a time when people did not have to pay taxes].
19 Karon sa dihang nagkatigom ang mga ulay sa ikaduha nga higayon, naglingkod si Mordecai didto sa ganghaan sa hari.
Later all those women who had spent a night with the king were gathered together again. By that time Mordecai had become an official at the palace.
20 Wala pay tawo nga gisultihan ni Ester mahitungod sa iyang mga paryenti o iyang katawhan, sumala sa gitudlo ni Mordecai kaniya. Nagpadayon siya sa pagtuman sa mga tambag ni Mordecai, sama sa iyang pagtuman sa dihang gipadako siya niini.
But Esther still did not tell anyone that she was a Jew. She continued to do what Mordecai had told her to do.
21 Niadtong mga adlawa, samtang naglingkod si Mordecai didto sa ganghaan sa hari, duha ka mga opisyal sa hari, si Bigtan ug si Teres, nga tigbantay sa pultahan, nasuko ug nagtinguha sa pagbuhat ug daotan ngadto kang Haring Ahasuerus.
One day when Mordecai was doing his work in the palace, two of the king’s officials were there. Their names were Bigthana and Teresh. They were the guards who stood outside the king’s own rooms. They became angry [with the king], and they were planning how they could assassinate/kill him.
22 Sa dihang nasayran kini ni Mordecai, gisultihan niya si Rayna Ester, ug unya misulti si Ester ngadto sa hari sa ngalan ni Mordecai.
But Mordecai heard about what they were planning, and he told that to Queen Esther. Then she told the king what Mordecai had found out.
23 Gisusi ang sumbong ug napamatud-an gayod, ug gibitay ang duha ka lalaki sa mga bitayanan. Kini nga panghitabo nahisulat sa Ang Libro sa mga Cronicas atubangan sa hari.
The king investigated and found out that Mordecai’s report was true. So the king ordered that those two men be hanged. When that was done, (an official wrote a report/a report was written) about it in a book called ‘The book that records what happened while Xerxes was king’.
