Daniel 5
1 Ang hari nga si Belshazar nagpahigayon ug dakong bangkite alang sa liboan niya ka inilang mga tawo, ug nakig-inom siya ug bino atubangan sa liboan ka mga tawo.
Belshazzar, the king gave a great feast to his thousands lords, and drank wine before the thousand.
2 Samtang nag-inom si Belshazar ug bino, nagmando siya nga kuhaon ang mga sudlanan nga hinimo sa bulawan o sa plata nga gikuha sa iyang amahan nga si Nebucadnezar gikan sa templo sa Jerusalem, aron maimnan niya, sa iyang inilang mga tawo, sa iyang mga asawa ug mga puyopuyo.
Belshazzar, while he tasted the wine, commanded to bring the golden and silver vessels which his father Nebuchadnezzar had taken out of the temple at Jerusalem; that the king and his princes, his wives and his concubines, might drink therein.
3 Gidala sa mga sulugoon ang mga sudlanan nga bulawan nga gikuha gikan sa templo, ang balay sa Dios, didto sa Jerusalem. Gigamit kini nga imnanan sa hari, sa inilang mga tawo, sa iyang mga asawa ug sa iyang mga puyopuyo.
Then they brought the golden vessels that were taken out of the temple of the house of God at Jerusalem; and the king and his princes, his wives and his concubines, drank in them.
4 Nanginom sila ug bino ug nagdayeg sa ilang mga diosdios nga hinimo sa bulawan ug sa plata, sa bronse, sa puthaw, sa kahoy, ug sa bato.
They drank wine, and praised the gods of gold and of silver, of brass, of iron, of wood, and of stone.
5 Niadtong taknaa mitungha ang mga tudlo sa kamot sa tawo diha atbang sa tungtonganan sa lampara ug misulat sa bungbong sa palasyo sa hari. Gamay lamang nga bahin sa kamot ang nakita sa hari samtang nagsulat kini.
In the same hour came forth fingers of a man's hand, and wrote over against the chandelier upon the plaster of the wall of the king's palace; and the king saw the hand that wrote.
6 Unya nangluspad ang dagway sa hari ug nalisang siya sa iyang gihunahuna; nawad-an ug kusog ang iyang mga paa, ug nagapangurog ang iyang mga tuhod.
Then the king's countenance was changed, and his thoughts troubled him, so that the joints of his loins were loosened, and his knees smote one against the other.
7 Unya misinggit ang hari nga nagsugo sa pagdala niadtong nag-angkon nga makasulti sa mga patay, mga tawong maalamon, ug mga astrologo. Giingnan sa hari kadtong inila sa ilang pagkamaalamon sa Babilonia, “Si bisan kinsa ang makasaysay niining sinulat ug sa buot ipasabot niini pagasul-oban sa tapul nga bisti ug ipakwentas kaniya ang kwentas nga bulawan. Mabatonan niya ang katungod sa ikatulo nga labing taas nga magmamando sa gingharian.”
The king cried aloud to bring in the magicians, the Chaldaeans, and the astrologers. And the king spake and said to the wise men of Babylon, Whoever shall read this writing, and show me the interpretation thereof, shall be clothed with purple, and have a chain of gold about his neck, and shall rule as the third in the kingdom.
8 Unya misulod ang tanang tawo sa hari nga inila sa ilang pagkamaalamon, apan dili nila mabasa ang nakasulat o makasaysay sa kahulogan niini ngadto sa hari.
Then all the king's wise men came in; but they could not read the writing, nor make known to the king its signification.
9 Busa nabalaka pag-ayo si Haring Belshazar ug nangluspad ug samot ang iyang dagway. Nalibog pag-ayo ang mga inilang tawo sa hari.
Then was King Belshazzar in great consternation, and his countenance was changed, and his lords were amazed.
10 Karon misulod ang rayna sa balay nga gipahigayonan sa bangkite tungod sa gisulti sa hari ug sa mga inila nga mga tawo. Miingon ang rayna, “Mabuhi sa kanunay ang Hari! Ayaw tugoti nga masamok ang imong hunahuna. Ayaw tugoti nga mangluspad pa ang imong dagway.
Then the queen, on account of this affair of the king and his lords, came into the banquet-house; and the queen spake and said, O king, live forever! Let not thy thoughts terrify thee, nor let thy countenance be changed.
11 Adunay usa ka tawo dinhi sa imong gingharian nga may espiritu sa balaang mga dios. Sa panahon sa imong amahan, ang kahayag, ug ang panabot, ug ang kaalam sama sa kaalam sa mga dios makaplagan kaniya. Si Haring Nebucadnezar, ang imong amahan, naghimo kaniya nga labaw sa mga salamangkero, maingon man nga labaw niadtong makasulti sa mga patay, sa mga tawong maalamon, ug sa mga astrologo.
There is a man in thy kingdom in whom is the spirit of the holy gods; and in the days of thy father, light and understanding and wisdom, like the wisdom of the gods, were found in him; and the king Nebuchadnezzar, thy father, made him chief of the scribes, the magicians, the Chaldeans, and the astrologers, thy father, O king!
12 Usa ka talagsaong espiritu, kahibalo, panabot, paghubad sa mga damgo, pagpahayag sa mga tigmo ug pagsulbad sa mga problema—kini nga mga katakos makaplagan niining tawo nga si Daniel, nga ginganlan sa hari ug Belteshazar. Karon ipatawag si Daniel ug sultihan ka niya sa kahulogan sa nahisulat.”
forasmuch as an excellent spirit and knowledge and understanding to interpret dreams, and to explain hard sentences, and solve difficult questions were found in him, in Daniel, whom the king named Belteshazzar; now let Daniel be called, and he will show the interpretation.
13 Unya gidala si Daniel sa atubangan sa hari. Miingon ang hari kaniya, “Ikaw si Daniel, usa sa mga tawo nga binihag gikan sa Juda, nga gikuha sa akong amahan nga hari gikan sa Juda.
Then was Daniel brought in before the king. And the king spake and said to Daniel, Art thou that Daniel, of the captives of Judah, whom the king, my father, brought out of Judaea?
14 Nadungog ko ang mahitungod kanimo, nga anaa kanimo ang espiritu sa mga dios, ug ang kahayag ug ang panabot ug ang talagsaong kaalam makaplagan diha kanimo.
I have heard concerning thee, that the spirit of the gods is in thee, and that light and understanding and excellent wisdom are found in thee.
15 Karon gidala dinhi sa akong atubangan ang mga tawo nga giila nga maalamon ug kadtong nag-angkon nga makasulti sa patay aron basahon kining sinulat ug itug-an kanako ang hubad niini, apan dili sila makatug-an kanako sa buot ipasabot niini.
And now the wise men and the magicians have been brought in before me, that they might read this writing, and make known to me its signification; but they could not show the signification of the thing.
16 Nadungog ko nga makahubad ka ug makasulbad sa mga problema. Karon kung mabasa nimo ang sinulat ug masaysay ang buot ipasabot niini, pagasul-oban ka sa bisti nga tapul ug pakwentasan ug bulawan, ug mabatonan mo ang katungod sa ikatulo sa labing taas nga magmamando sa gingharian.”
But I have heard of thee that thou canst give interpretations, and solve difficult questions. Now if thou canst read the writing and make known to me its signification, thou shalt be clothed with purple, and have a chain of gold about thy neck, and shalt rule as the third in the kingdom.
17 Unya mitubag si Daniel sa atubangan sa hari, “Imoha na lamang kanang imong mga gasa, ug ihatag ang imong mga ganti ngadto sa laing tawo. Apan, basahon ko gihapon ang sinulat alang kanimo, O hari, ug isaysay ko kanimo ang buot ipasabot niini.
Then answered Daniel and said before the king, Let thy gifts be to thyself, and give thy rewards to another: yet I will read the writing to the king, and make known to him the signification.
18 Alang kanimo, O hari, gihatag sa Labing Gamhanang Dios ngadto kang Nebucadnezar nga imong amahan ang gingharian, ang pagkabantogan, ang kadungganan, ug ang pagkagamhanan.
O king, the Most High God gave to Nebuchadnezzar, thy father, a kingdom, and majesty, and glory, and honor.
19 Tungod sa pagkabantogan nga gihatag sa Dios kaniya, ang tanang katawhan, kanasoran, ug ang tanang pinulongan nagapangurog ug nahadlok kaniya. Gipatay niya kadtong gusto niya nga patyon, ug gipabiling buhi kadtong iyang gusto nga buhion. Gipataas niya kadtong iyang nahimot-an, ug iyang gipaubos kadtong iyang gingbut-an.
And by reason of the majesty which he gave him, all people, nations, and languages trembled and feared before him; whom he would he slew, and whom he would he kept alive; whom he would he set up, and whom he would he put down.
20 Apan sa dihang nagmagarbohon na ang iyang kasingkasing ug nagmagahi ang iyang espiritu nga mapalabilabihon na, gipakanaog siya gikan sa iyang harianong trono, ug gikuha nila gikan kaniya ang kagahom. Gipapahawa siya gikan sa katawhan, ug may pangisip siya sama sa usa ka mananap, ug nagpuyo siya tipon sa ihalas nga mga asno.
But when his heart was lifted up, and his spirit hardened in pride, he was thrust down from his kingly throne, and his glory was taken from him.
21 Mikaon siya ug sagbot sama sa baka. Nahumod ang iyang lawas sa yamog nga gikan sa langit hangtod nga nakaamgo siya nga ang Labing Gamhanang Dios mao ang nagamando sa tanang gingharian sa katawhan ug magbuot kung si kinsa ang gusto nga magmando kanila.
And he was driven from the sons of men; and his heart became like the beasts, and his dwelling was with wild asses; he was fed with grass like oxen, and his body was wet with the dew of heaven; till he knew that the Most High God ruled in the kingdoms of men, and set up over them whomsoever he would.
22 Ikaw Belshazar nga iyang anak, wala magpaubos sa imong kasingkasing, bisan nasayod ka na niining tanan.
And thou, his son, O Belshazzar, hast not humbled thy heart, though thou knewest all this;
23 Nagpasigarbo ka sa imong kaugalingon batok sa Ginoo sa langit. Gipakuha mo kanila ang mga sudlanan nga gikan sa iyang templo nga giimnan mo ug bino, sa inila nga mga tawo, sa imong mga asawa ug sa mga puyopuyo, ug gidayeg ninyo ang mga diosdios nga hinimo sa plata ug sa bulawan, sa bronse, sa puthaw, sa kahoy, ug sa bato—mga diosdios nga dili makakita, dili makadungog, o wala masayod sa tanan. Wala ninyo pasidunggi ang Dios nga nagkupot sa inyong gininhawa diha sa iyang kamot ug nasayod sa tanan ninyong mga dalan.
but hast lifted thyself up against the Lord of heaven; and the vessels of his house have been brought before thee, and thou, and thy lords, thy wives, and thy concubines have drunk wine in them; and thou hast praised the gods of silver and gold, of brass, iron, wood, and stone, which see not, nor hear, nor know; and the God in whose hand is thy breath, and whose are all thy ways, thou hast not honored.
24 Busa gipakita sa Dios ang iyang kamot gikan sa iyang presensya ug nahitabo kining sinulat.
Then was sent from him the hand, and this writing was written.
25 Mao kini ang gisulat, “Mene, Mene, Tekel ug Pharsin.'
And this is the writing which was written: Numbered, Numbered, Weighed, and To be Divided.
26 Mao kini ang buot ipasabot: Ang 'Mene', nagpasabot nga giihap na sa Dios ang imong paghari sa gingharian ug natapos na kini.
And this is the interpretation of it. Numbered: God hath numbered thy kingdom, and made an end of it.
27 Ang 'Tekel', 'nagpasabot nga gitimbang ka sa timbangan ug nahibaloan nga kulang ka sa timbang.'
Weighed: Thou art weighed in the balances, and found wanting.
28 Ang 'Peres', 'kini nagpasabot nga nabahin ang imong gingharian ug gihatag ngadto sa mga taga-Media ug sa mga taga-Persia.”'
Divided: Thy kingdom is divided, and given to the Medes and Persians.
29 Unya nagmando si Belshazar, ug gibistihan nila ug tapul si Daniel. Gikwentasan siyag bulawang kwentas, ug gipahibalo sa hari ang mahitungod kaniya nga aduna siyay katungod sa ikatulo nga labing taas nga magmamando sa gingharian.
Then Belshazzar commanded, and they clothed Daniel with purple, and put a chain of gold about his neck, and made a proclamation concerning him that he should be third ruler in the kingdom.
30 Niadtong gabhiona, gipatay si Belshazar, ang hari sa Babilonia,
In the same night was Belshazzar, the king of the Chaldaeans, slain;
31 ug si Darius nga taga-Media maoy mipuli sa gingharian sa dihang 62 na ang iyang pangidaron.
and Darius the Mede took the kingdom, being about sixty-two years old.
