1 Samuel 13
1 Si Saul nagpangidaron ug 30 anyos sa dihang nagsugod siya sa paghari; sa dihang naghari siya sa tibuok Israel sa 40 ka tuig,
Saul was no longer a young man when he became the king. He ruled Israel for 42 years.
2 nagpili siya ug 3, 000 ka mga lalaki sa Israel. 2, 000 ang uban kaniya sa Mikmas ug sa kabungtoran sa Betel, samtang 1, 000 ang uban kang Jonatan sa Gabaon sa Benjamin. Gipapauli niya ang ubang mga sundalo sa ilang mga tolda.
[Several years after he became king], he chose three thousand men from the Israeli army to go with him [to fight the Philistines]. Then he sent the other soldiers back home. Of the men he chose, 2,000 stayed with Saul at Micmash and in the hilly area near Bethel, and 1,000 stayed with [Saul’s son] Jonathan at Gibeah, in the area where the descendants of Benjamin lived.
3 Gibuntog ni Jonatan ang kampo sa mga Filistihanon nga didto sa Gabaa ug ang mga Filistihanon nakadungog niini. Unya gipatingog ni Saul ang trumpeta sa tibuok dapit, nga nag-ingon, “Tugoti nga makadungog ang mga Hebreohanon.”
Jonathan [and the men who were with him] attacked the Philistine soldiers who were camped at Geba. The [other] Philistines heard about that. [So Saul realized that the army of Philistia would probably come to fight the Israelis again]. So Saul [sent messengers to] blow trumpets throughout Israel [to gather the people together and] proclaim to them, “All you Hebrews need to hear [that now the Philistines will start a war with us]!”
4 Nadunggan sa tibuok Israel nga gibuntog ni Saul ang kampo sa mga Filistihanon, ug gidumtan ang Israel alang sa mga Filistihanon. Unya gipatawag ang tanang kasundalohan aron magtigom uban kang Saul didto sa Gilgal.
The messengers told the rest of the army to gather together with Saul at Gilgal. And all the people in Israel heard the news. People were saying, “Saul’s army has attacked the Philistine camp, with the result that now the Philistines hate us Israelis very much.”
5 Nagtigom ang tanang mga Filistihanon aron sa pagpakiggubat batok sa Israel: Adunay 3, 000 ka mga karwahe, ug 6, 000 ka mga tawo nga nagsakay niini, ug panon sa kasundalohan nga sama ka gidaghanon sa balas sa baybayon. Mitungas sila ug nagkampo sa Mikmas, sa sidlakang bahin sa Bet-aven.
The Philistines gathered together and were given equipment to fight the Israelis. The Philistines had 3,000 chariots, and 6,000 chariot-drivers. Their soldiers [seemed to be as many] as grains of sand on the seashore [HYP]. They went up and set up their tents at Micmash, to the east of Beth-Aven ([which means ‘house of wickedness’, and really referred to Bethel town]).
6 Sa dihang nakita sa mga tawo sa Israel nga anaa sila sa kasamok—tungod kay ang katawhan nahadlok naman, nanago sila sa mga langob, sa ilalom sa mga sagbot, sa mga bato, sa mga balon, ug sa mga bangag.
The Philistines attacked the Israelis very strongly, and the Israeli soldiers realized that they were in a very bad situation. So many of the Israeli soldiers hid in caves and holes in the ground, or among the rocks, or in pits, or in wells.
7 Ang uban sa mga Hebreohanon mitabok sa Jordan ngadto sa yuta sa Gad ug Galaad. Apan si Saul nagpabilin sa Gilgal, ug ang tanang mga tawo nga nagsunod kaniya nangurog sa kahadlok.
Some of them crossed the Jordan River at a place where it was very shallow. Then they went to the area where the descendants of Gad lived and to [the] Gilead [region]. But Saul stayed at Gilgal. All the soldiers who were with him were shaking [because they were so afraid].
8 Naghulat siya ug pito ka adlaw, ang panahon nga gitakda ni Samuel. Apan wala miabot si Samuel didto sa Gilgal, ug ang katawhan nagkatibulaag gikan kang Saul.
Saul waited seven days, which was the number of days that Samuel had told him to wait for him. But Samuel did not come to Gilgal [during that time], so many of the men in Saul’s army began to leave him and run away.
9 Miingon si Saul, “Dad-a kanako ang halad sinunog ug ang mga halad alang sa pakigdait.” Unya iyang gihalad ang halad sinunog.
So Saul said to the soldiers, “Bring to me an animal to be completely burned [on the altar] and one for the offering to enable us to maintain fellowship [with God].” [So the men did that].
10 Sa pagkahuman gayod niya ug halad sa halad sinunog miabot si Samuel. Migawas si Saul aron sa pagtagbo ug sa pag-abiabi kaniya.
And just as he was finished burning those offerings, Samuel arrived. Saul went to greet him.
11 Unya miingon si Samuel, “Unsa man kining imong gibuhat?” Mitubag si Saul, “Sa dihang nakita nako nga ang mga katawhan mibiya kanako, ug wala ka miabot sa gitakda nga panahon, ug ang mga Filistihanon nagtigom na sa Mikmas,
Samuel [saw what Saul had done, and he] said to Saul, “Why have you done this?” Saul replied, “I saw that my men were leaving me and running away, and that you did not come here during the time that you said that you would come, and that the Philistine army was gathering together at Micmash.
12 Miingon ako, 'Karon ang Filistihanon molugsong batok kanako sa Gilgal, ug wala ko nakita ang pagdapig ni Yahweh.' Busa gipugos ko ang akong kaugalingon sa paghalad sa halad sinunog.”
“So I thought, ‘The Philistine army is going to attack us here at Gilgal, and I have not yet asked Yahweh to bless/help us.’ So I felt it was necessary to offer the burnt offerings [to seek God’s blessings].”
13 Unya miingon si Samuel kang Saul, “Binuang kining imong gibuhat. Wala nimo tumana ang sugo nga gihatag ni Yahweh nga imong Dios. Kay gitukod na unta ni Yahweh ang imong pagmando sa Israel sa walay kataposan.
Samuel replied, “What you did was very foolish! You have not obeyed what Yahweh, your God, commanded [about sacrifices]. If you had obeyed him, God would have allowed you and your descendants to rule [Israel] for a long time.
14 Apan karon dili ka na magpadayon sa pagmando. Kay nakaplagan na ni Yahweh ang tawo nga duol sa iyang kasingkasing, ug gipili siya ni Yahweh nga mahimong prinisipe sa iyang katawhan, tungod kay wala mo man tumana kung unsa ang iyang gisugo kanimo.”
But now [because of what you have done, you will die, and after you die, ] none of your descendants will rule. Yahweh is seeking for a man [to be king] who will be just the kind of person that he wants him to be, so that he can appoint him to be the leader of his people. Yahweh will do this because you have not obeyed what he commanded.”
15 Unya mitindog ug mitungas si Samuel gikan sa Gilgal ngadto sa Gabaon sa Benjamin. Ug giihap ni Saul ang katawhan nga uban kaniya, mga 600 ka mga kalalakihan.
Then Samuel left Gilgal and went up to Gibeah. Saul stayed at Gilgal with his soldiers. There were only about 600 of them left [who had not run away].
16 Si Saul, ug ang iyang anak nga lalaki nga si Jonatan, ug ang katawhan nga uban kanila, nagpabilin sa Gabaa sa Benjamin. Apan ang mga Filistihanon nagkampo sa Mikmas.
Saul and his son Jonathan and the soldiers who were with them went to Geba [city] in the area of the tribe of Benjamin [and set up their tents there]. The Philistine army set up their tents at Micmash.
17 Ang mga nagkabayo nga nagkampo sa mga Filistihanon miabot sa tulo ka pundok. Ang usa ka pundok nagpadulong ngadto sa Ofra, ngadto sa dapit sa Sual.
Three groups of Philistia men soon left the place where their army was staying, and went and (raided the Israeli towns/attacked the Israelis and took their possessions). One group went [north] toward Ophrah [city] in [the] Shual [region].
18 Ang laing panon nagpadulong ngadto sa Bethoron, ug ang laing pundok nagpadulong ngadto sa utlanan nga madungaw ang walog sa Zeboyim ngadto sa kamingawan.
One group went [west] to Beth-Horon [city]. The third group went toward the [Israeli] border, above Zeboim Valley, near the desert.
19 Walay magpapanday sa espada nga makita sa tibuok dapit sa Israel, tungod kay nag-ingon ang mga Filistihanon, “Tingali ang mga Hebrohanon maghimo ug mga espada o mga bangkaw alang sa ilang kaugalingon.”
At that time, there were no men in Israel who (were blacksmiths/could make things from iron). [The people of Philistia would not permit the Israelis to do that, because they were afraid that] they would make iron swords and spears for the Hebrews to fight with.
20 Apan ang tanang kalalakihan sa Israel kanunay molugsong ngadto sa Filistihanon, ang tagsatagsa magpabaid sa mga lipya sa iyang daro, sa iyang piko, sa iyang atsa, ug sa iyang sanggot.
So [whenever the Israelis needed] to sharpen the blades of their plows, or picks, or axes, or sickles, they were forced to take those things to a Philistia man who could sharpen those things.
21 Ang bayad tag-2/3 ka shekel alang sa lipya sa mga daro, ug sa mga piko, ug 1/3 ka shekel alang sa pagpabaid sa mga atsa ug sa pagpatul-id sa mga garab.
They needed to pay (one fourth of an ounce/8 grams) of silver for sharpening a plow, and (an eighth of an ounce/4 grams) of silver to sharpen an axe, or a sickle, or (an ox goad/a pointed rod to jab an ox to make it walk).
22 Busa sa adlaw sa gubat walay mga espada o mga bangkaw nga makita sa mga kamot kang bisan kinsa sa mga kasundalohan nga uban kang Saul ug kang Jonatan; si Saul lamang ug Jonatan ang aduna niini.
So [because the Israelis could not make weapons from iron], on the day that the Israelis fought [against the men of Philistia], Saul and Jonathan were the only Israeli men who had swords. None of the others had a sword; [they had only bows and arrows].
23 Ang mga magbabantay nga kasundalohan sa Filistihanon nanggula ngadto sa unahan sa Mikmas.
Before the battle started, some Philistia men went to (the pass/a narrow place between two cliffs) outside Micmash to guard it.
