< Ndu Manzaniba 17 >
1 Zizan, niwa ba zren zu ni igbu bi Amphipolis mba Apoloniya, ba ye ri ni kikle gbu Tesalonika, bubu wa synagogue wu Yahudawa a he.
Depois que Paulo e Silas passaram pelas cidades de Anfípolis e Apolônia, eles chegaram à Tessalônica, onde havia uma sinagoga judaica.
2 Bulus, toh wa a ta tia, hi ni ba, nda ban vi Sati tra si vu mla ya ni mi nha tre BAchi niba.
Como de costume, Paulo entrou na sinagoga e, durante três sábados, conversou com as pessoas que estavam lá sobre as Sagradas Escrituras.
3 A sia bwu tre Bachi nda ni mla bla ndi a tsra kri ni du Kristi du ti ya nda la lu rhini kwu. A hla ndi “Yesu yi, wa mi d'bu bla ni yiwu a wawuyi hi Kristi.”
Ele explicou o que significam as Sagradas Escrituras, provando que o Messias precisava morrer e ressuscitar dos mortos. Ele disse para as pessoas: “Este Jesus, que eu lhes anuncio, é o Messias.”
4 Yahudawa bari ba kpanyme nda zontu ni Bulus mba Sila, baba gbugbu ndji bi Greek wa ba kri gbangban ni hu, mba imba bi ninkon, wa bana fii me ngame na.
Alguns deles se convenceram e se uniram a Paulo e Silas, juntamente com muitos seguidores que falavam grego, além de algumas mulheres importantes da cidade.
5 I Yahudawa wa bana kpanyime na, nitu ba shu ni ngu, ba vu ndji bari bi meme dri rji ni bubu-leni-kpi wu gbu'a, nda kplu kpaandji ye zontu nda chon gbu'a duba yra gro ni nfu. Ba ri ni nfu kima ni ko Jason, ndi ba wa vu Bulus mba Sila nu ndji ba.
Mas, os judeus ficaram com inveja e, junto com alguns agitadores que reuniram na praça do mercado, eles formaram um bando. Eles causaram confusão pela cidade e atacaram a casa de Jasão. Eles tentaram encontrar Paulo e Silas, para que pudessem levá-los para o meio da multidão.
6 Niwa bana to bana, ba gbi Jason baba mri vayi bari ye ni bi ninkon u gbu'a nda ni yii, “Ndji biyi wa ba k'ma gbungblu wawu sran hon grji ba ye ni wayi ngame.
Como não os encontraram, eles arrastaram Jasão e alguns outros seguidores de Jesus para apresentá-los aos líderes da cidade, gritando: “Estas pessoas são conhecidas por causar problemas, virando o mundo de cabeça para baixo. Agora, eles vieram para cá,
7 Ndji biyi wa Jason a kpa ba; a; zren mba ni hu nkon nkan ni gbren tre wa Siza a yo'a, ba bla ndi niko chu ri nkan he wa ba yondi Yesu.
e Jasão os recebeu em sua casa. Todos eles desobedecem às leis do imperador romano, cometendo traição ao dizerem que há outro rei, chamado Jesus.”
8 Ba kpa suron kpaa ndji ba baba bi ninkon gbu'a ti meme ni kpi biyi wa ba wo'a.
As pessoas e os líderes da cidade ficaram muito perturbados ao ouvirem isso.
9 Hu gon wa ba chu Jason baba mbru mba ru ni wo bi lo ba, ba chuba chuwo duba hi.
Então, fizeram Jasão e os outros pagarem fiança para serem soltos.
10 Ni chu kima, mri vayi ba ba tru Bulus mba Sila hi ni Beriya. Niwa ba ri niki, ba ri hi ni mi sinagog wu Yahudawa ba.
Os irmãos fizeram com que Paulo e Silas fossem para Bereia naquela mesma noite. Ao chegarem em Bereia, eles foram para a sinagoga judaica.
11 Zizan ndji biyi bana he nitu mla to zan bi wa ba he ni Tasalonika, ba kpa lan tre'a ni sron ndindi, nda bwu lan nha chachu nda shle si ya nitu duba to ka kpi ba ba tokii.
As pessoas de lá eram mais bem educadas do que as de Tessalônica e, com isso, elas aceitaram a palavra de Deus com muito interesse. Todos os dias, liam as Sagradas Escrituras, para garantir que o que ouviam era o certo.
12 Nitu kima, gbugbu mba ba kpanyime, hu ni mba Greek bari wa ba yaba ni nfutu, baba gbugbu lilon bari.
Assim, muitas delas se tornaram irmãos de fé, juntamente com algumas mulheres e homens gregos de elevada posição social.
13 Niwa Yahudawa bi Tasalonika ba wo ndi Bulus a sia d'bu ni bla lan tre Irji ni Bariya, ba hi niki nda ka chon kpaa ndji ba hwu dri.
Mas, quando os judeus em Tessalônica ouviram dizer que Paulo também estava anunciando a palavra de Deus em Bereia, eles foram para lá e incitaram o povo contra eles.
14 Mle, mri vayi ba ba tru Bulus du hi hu nkon wu tu kpaa ma, i Sila mba Timoti ba ki niki.
Imediatamente, os seguidores enviaram Paulo para o litoral, enquanto Silas e Timóteo ficaram em Bereia.
15 Biwa ba sia tsro Bulus nkon a ba njiwu aren gbron ka tsra ni kikle gbu wu Athens. Niwa ba don Bulus niki, ba kpa tre nitu kpe wuti rji niwu hi ni ba Sila mba Timoti, ndi duba sima ye niwu.
Os que estavam acompanhando Paulo levaram-no para Atenas. Depois, retornaram para Bereia, com orientações de Paulo para Silas e Timóteo se unirem a ele o mais depressa possível.
16 Zizan wa Bulus a sia gben ye mba ni Athens, langbiri sron ma a si chon niwa a to gunki ba shu ni kikle gbu'a.
Enquanto Paulo estava esperando pelos seus companheiros em Atenas, ele ficou muito perturbado por ver tantos ídolos serem adorados na cidade.
17 Niki a si bla ndani k'ma sran ya chachu ni mi sinagog baba Yahudawa baba bari wa babi hu nkon Irji, mba nimi bubu wu leni kpi baba biwa ba heni ki.
Ele falou na sinagoga com os judeus e com não-judeus que louvavam a Deus, assim como na praça do mercado com as pessoas que ele encontrava diariamente.
18 Niki ngame bari bi to rhimren gban, wa babi Epikurean mba Stoic, ba zontu wu sen nyu niwu. Bari ba tre ndi, “A ngye wa ndi wu gbla nyu treyi si son hla?” Bari ba tre “A rju ndji biwa ba yo ndi du ba ye hu mri Irji wa bana to tumana,” nitu a sia dbu bla tre ndindi nitu Yesu mba ta sh'me ni kwu ma.
Alguns filósofos epicureus e estoicos também discutiam com ele. Eles perguntavam: “Sobre o que ele está falando?” Outros concluíam: “Ele parece estar ensinando sobre alguns deuses estrangeiros.” Diziam isso porque Paulo estava falando sobre Jesus e sobre a ressurreição.
19 Ba ban Bulus hi ni Areopagus, nda ni bla ndi, “Wu la mla bla nitu tsro isa yi wa wu sia bla?”
Então, eles o levaram ao Areópago e lhe disseram: “Por favor, diga para nós sobre estes novos ensinamentos que você está promovendo.
20 Nitu wu nji kpi wa kina to tuma na ye ni ton mbu. Nikima, kisonb mla to tumba.”
Nós ouvimos você falar a respeito de coisas que não conhecemos. Então, gostaríamos de tentar entendê-las.”
21 (Zizan bi Athens ba wawumba baba bi tsri wa ba kru nha niba'a, ba sia wu nton mba ni kpe na, hama ni ndu bla mba srenton nitu ikpi isa wa ba rini gbu).
(Todos os atenienses, incluindo os estrangeiros que moravam lá, gostavam de passar o tempo contando e ouvindo as últimas novidades.)
22 Niki Bulus a lu kri ni tsutsu Ariopagus nda tre ndi, “Biyi ndji Athens, mi to ndi bi bi hu nkon bre irji ni za nkankan.
Paulo ficou em pé no meio do Areópago e disse: “Povo de Atenas! Observei que vocês são muito religiosos.
23 Niwa mi zren zu si hi, mi mla ya nito kpe wa bi nzu hon ni bre mbi. Mi to iko bre ri wa bi nha “Ni Irji wa bina to na,” Ikpe wa bi nzu hon ni bre nina too na, wawuyi mi bwu bla ni yiwu.
Andando pela cidade, observando os seus santuários, encontrei um altar em que está escrito: ‘Ao Deus Desconhecido.’ Este Deus desconhecido, a quem vocês adoram sem conhecer, é aquele que estou anunciando a vocês.
24 Irji wa a ti gbungblu wawu mba kpi wa ba he nimi ma, nitu wawuyi hi Bachi wu shulu mba meme, ana son ni ko bre wa ba me ni wo na.
O Deus que criou o mundo e tudo que há nele; o Senhor do céu e da terra, que não vive em templos feitos por mãos de seres humanos.
25 Ana wo ndji mba ni tindu niwu na, ana ndi ani wa kpe ni wo ndji na, nitu a hi wawu kima mba ni nu ndji vrison sisren mba gbron vri ni kpi wawu.
Ele não precisa ser servido por nós, como se precisasse de algo, pois ele é a fonte de toda a vida para cada ser vivo.
26 Rhi ni ndji ri, a ti gbungblu ndi ni duba ki ni tu gbungblu meme, nda tsra nton mba nyu dren bubu ki mba,
A partir de um só homem, ele criou todos os povos que vivem na terra e decidiu previamente quando e onde eles deveriam viver.
27 nitu duba wa Irji ka ba ma nk'mo nkon hi nda hi to wu. Kima me, ana gbangban ni ko nha mbu na.
O propósito de Deus era que todos o buscassem e, talvez, conseguissem encontrá-lo, embora ele não esteja longe de qualquer um de nós.
28 Ni wawuyi ki son nda zren nda he ni kpa ndi too wa ndi mbi ri wu to tre a hla ndi 'kita ngame ki hpu ma.'
Nele nós vivemos, nos movemos e existimos. Exatamente como um dos seus poetas escreveu: ‘Nós somos seus filhos.’
29 Nikima, nituwa ki hpu Irji, kina ba ndi nkon wubi wu irji ana to zinariya ko azurfa ko tita iwa kpiwa mren ndi mba ba la ba rhu na.
E, já que somos seus filhos, nós não deveríamos pensar que Deus é como ídolos de ouro, de prata ou de pedra, que são moldados pelo talento e pela imaginação do ser humano.
30 Nitu ki, Irji wruhle kpi wa kiti ni bwu tu, nda mha yo zi ndi du ndji kagon duba k'ma sron sran.
Deus não levou em conta a ignorância humana no passado, mas agora ele ordena que todos, em qualquer lugar, se arrependam dos seus pecados.
31 A he toki nitu a yo vi wa ani gaatre ni gbungblu wawu ni nkon tsatsra zu ni wo ndji wa a chu zi ye. Irji guchi nu kpe wu tsro to nitu ndji yi ni ko nha wa a nzu lu ri ni kwu'a.
Pois ele determinou um dia em que irá julgar o mundo com justiça, por meio do homem que ele escolheu. E ele provou para todos quem é o escolhido, ao ressuscitá-lo dos mortos.”
32 Niwa ndji bi Athens ba wo nitu tsame ri ni kwu, bari mba ban za Bulus, e bari ba tre ndi, “Ki la sreton ngari ni wo nitu kpeyi.”
Alguns deles riram ao ouvirem sobre a ressurreição dos mortos, enquanto outros disseram: “Por favor, volte mais tarde para que possamos ouvir mais a respeito disso.”
33 Hu gon ki, Bulus rju donba.
Então, Paulo os deixou.
34 E ndi bari ba hu ka zontu niwu nda kpanyime, nimi mba Dionysius wu Areopagus, wari wa ndema hi Damaris, baba bari wa ba he ni ba.
Alguns poucos homens se juntaram a ele e creram em Deus, incluindo Dionísio, um membro do Areópago, e também uma mulher, chamada Dâmaris, e algumas outras pessoas.