Ndu Manzaniba 13
1 Zizan ni Ekklisiya wu Antioch, Anabawa baba bi tsro bari bana he. Bana ba BArnabas, Siman (wa ba yondi Niger), Lucius wu Cyrene, Manaen (vayi Herod wu retrarch wa bana kpa'u nji toh wu ngrji hi mba), mba Shawulu.
在安提阿教会中有几名先知和教师：巴拿巴、西门（尼结）、古利奈人路求、马念（君王希律儿时的伙伴）和扫罗。
2 Niwa basia bre ni kaa rhi kpe nda ni nzu Bachi hon, Ruhu Tsatsra a tre ndi, “Chuu ba Barnabas mba Shawulu zi tinkan nimu, ni duba ti ndu wa mi yoba duba ti.”
他们在膜拜主并进行禁食的时候，圣灵说：“让巴拿巴和扫罗为我做事。”
3 Hu bre ni kaarhibiri, mba yo woh ni tumba, ba tru ba yo ni duba hi.
教会成员禁食、祈祷并把手放在他们身上祝福之后，他们就送他们上路了。
4 Kima, Barnaba mba Shawulu, niwa Ruhu Tsatsra a ton ba rjuhi'a, ba grji hi Seleucia; rhiniki ba wu jrigi mma hini Cyprus.
巴拿巴和扫罗在圣灵的指引下去了西流基，从那里乘船去往塞浦路斯。
5 Niwa ba he ni gbu Salamis, ba d'bu bla lantre Irji nimi ko Synagogues wu Yahudawa. Yohana ngame a he niba toh wu zoba.
来到撒拉米后，他们就在犹太人的会堂中宣讲上帝之道，约翰担任他们的助手。
6 Niwa ba zren kaagon nclan meme gbungblu kima hi ni Paphos, ba ka tsra ni ndji wu katibrji ri ndi Yahudi wa ana anabi wu che, wa ndema ana Bar Yesu.
他们走遍整个岛屿，最终来到了帕弗，遇见一位自称巴·耶稣的犹太人术士，是个假先知。
7 Ndji wu katibrji ana ta zren zontu ni kikle ndji wu gaatre, Sergius Paulus, wa aheni mre toh kpe kpukpome. Igu yi a yoye ni kpama, ba Barnabas mba Shawulu, nitu a nison wo lantre Irji.
他与省长士求·保罗走的很近。这位省长非常睿智，特别邀请巴拿巴和扫罗来为他讲上帝之道。
8 Ama Elymas “Wu katibrji” (toki ba k'ma ndema sran) a lu kri sen nyu wu ka kpanyme niba; a ta son k'ma kikle Iguwu gaatre rju ni nkon kpanyme'a.
但这位术士（希腊名字叫做以吕马）不接受他们，试图让省长不要相信上帝。
9 Niki Shawulu, wandi bata yondi Bulus ngame, shuni Ruhu Tsatsra, a yo shishi yau gbahme
但被注满圣灵的扫罗（又名保罗）定睛看着他，
10 nda tre ndi, Iwu vren brji, wu shuni kpi kankan wu gyru mba meme dri. Wu kame ni ko ngye wa a he ni nkon tsatsra'a. Wuna don me ni k'ma sran nkon triime wu Bachi, ka ana naki na?
说：“你这满心欺诈、万恶满盈之人，魔鬼之子，正义的敌人！你总是在阻碍主的真理之路，为什么你不肯放弃呢？
11 Zizan ya, Iwoh Bachi a he ni tume, wu k'mati ndji wu mfyen. Wuna toh kpanrhi wu nton bari na.” Hihari niki, ikpe too iwru mba bwu a ku nitu Elymas; wa dusi zren ni kaagon siwa nji duba vu ni wo tsro nkon.
看，主的惩罚已经到来，你将成为盲人，暂时看不见阳光。”黑暗和迷雾立刻笼罩着这位术士，他不得不找人牵他的手，给他领路。
12 Huwa kikle wu gaatre a toh kpewa a zren'a, a kpanyme, nitu tre wu Bachi wa a wo'a, a nuu rhimre ni sissri.
省长看见眼前的一切，便信了上帝，主的教导让他惊讶不已。
13 Zizan Bulus baba kpukpan ma ba ba wru zren hu ni nokn maa rjini Paphos nda ka rini Perga wu Pamphylia. Ama Yohana a kaba don nda k'ma hi ni Urushelima.
然后保罗和同伴从帕弗乘船来到旁非利亚的别加，约翰则离开他们返回耶路撒冷去了。
14 Bulus baba kpukpan ma ba zren rhi ni Perga nda ka rini Antioch wu Pisidia. Niki bahi ka rini Synagogue chachu Sati nda ka kuson.
他们一路前行，经过别加后抵达彼西底的安提阿，在安息日这天进入会堂，然后坐下来。
15 Hu, vu bla nha wu doka mba wu ba anabawa ba, bi ninkon wu Synagogue ba ton ba ni tre ndi, “Mri vayi, bita he ni tre wu nron ni ndji biyi, bika hla.”
他们朗读了律法和先知的书籍，会堂首领派人传来口信，说：“兄弟们，如果你们有什么鼓励之语，就说说吧！”
16 Niki Bulus a lu kri nda nzuwo tibawu nda tre ndi, “Ndji bi Israila baba biyi wa bi klu Irji, woo yi.
保罗站起来，伸手示意大家看过来，然后开始说：“以色列人和所有敬畏上帝之人，听我说。
17 Irji wu ndji bi Israila yi a chu ba bachimbu nda du ndji ba bran ti gbu, niwa bana ki meme Egypt, mba ni woma waa nzu hon, a nji ba rju nikima.
我们的祖先寄居在埃及的土地时，以色列人民的上帝选中了他们，凭其伟大力量带领他们走出埃及，
18 Ni nton mla ise tso-tra-don-nza a tiya nji ba nimi gbungblu tsutsu miji. / Vunvu nha bi sen bari ba yo ndi / Wu ise mla tso-tra-don-nza asi mlabaya nji ni gbungblu tsutsu miji. /
然后他在旷野耐心地照顾他们四十年。
19 Hu gon wa a yra gbungblu ndji tangban wa bana he ni meme Canaan'a, a ban meme mba nu ndji mbu ni du k'ma ti umba.
上帝在消灭了迦南七国后，就把那片土地分给以色列人的祖先，让他们代代继承，这样又过了 450 年。
20 Ikpe biyi ba rhuhe toki zan se 450 wa baka hi ye. Hu gon kpi biyi, Irji a nuba bi gaatre ka tsra ni nton anabi Samuel.
后来上帝又为他们派来首领，一直持续到撒母耳先知的时刻。
21 Mle ndji ba ba mye ndi du nuba chu, u Irji a nuba Shawulu vren Kish, ndji wu grijhi Benjamin, ni du hon ti chu nitumba wu se tso-tra-don-nza.
人们请求上帝为他们送来国王，上帝就把便雅悯部落中一个人派来为王，他是基士的儿子扫罗，统治了四十年。
22 Hu kima, Irji a churhu ni tuchu'a, nda nzu Dauda hon ni du k'ma he chumba. Ana Dauda yi wa Irji a hla tre ni tuma ndi, “Ngye mi ye toh Dauda vren Jesse a hi ndji wa ani hu sron mu, wa ani ti wawu kpiwa Mison ni du ti.
之后上帝又废去扫罗，选择大卫为王。在为大卫作证时，上帝说：‘我找到耶西的儿子大卫，他符合我的心意，将遵行我的一切旨意。’
23 Rhini h'pu iguhi Irji njiye ni Israila ndji wu kpachuwo, Yesu wa ana shirji ni tu a ni ti toki.
耶稣是大卫的后裔，是上帝之前承诺带给以色列的救世主。
24 Niwa Yesu a rhihe ye, Yohana a d'bu batisma wu k'ma sron sran ni ndji bi Israila wawu.
耶稣来临之前，约翰便昭告所有以色列人应该进行忏悔洗礼。
25 Niwa a ta kle ndu ma, a tre ndi 'Bi rhimre ndi me mi nha?' Me, Mina wawuyi na. Ama srenton, iri ni ye hu gon mu, lagban za ma me mina mlakri wa mi siwuna.
约翰即将完成他的使命时说：‘你们以为我是谁？我不是你们所寻找的那个人。但在我之后来的那个人，我就是给他解鞋带都不配。’
26 Mri vayi, mri wu iyi Ibrahim, baba biwa ba he nimi mbi wa ba klu Irji, ahi ni tawuyi mba ba ton tre wu kpachuwu yi ye.
兄弟们、亚伯拉罕的子孙以及敬畏上帝的众人，这救赎之道已传授给我们。
27 Ni ndji biwa ba ki ni Urushelima, baba bi tuchu mba, bana mla too na nda du lantre ba anabawa wa ba ta bla chachu ni vi wu Sati'a, a hon tumba niwa ba kaamba niwu.
住在耶路撒冷的众人和他们的长官，他们不认识基督，也不理解安息日所读的先知之语。事实上，他们为耶稣定罪恰好应验了先知的预言。
28 Niwa ba wa ndana toh kpe wu lowu wu qu na, ba yo Pilate ndi du wuu.
尽管他们无法找到宣判他死刑的罪状，但还是要求彼拉多杀害他。
29 Niwa ba kle wawu kpi wa bana nha nituma'a, ba banwu grji rhini kunkron'a nda kawu yo kru nimi ibe.
预言中关于他们会对耶稣所做的一切，都应验了。然后他们把耶稣从十字架上取下并埋葬在坟墓中。
30 Ama Irji a nzuulu rjini qu.
但上帝却使他死而复活。
31 Wu vi gbugbuwu ndji waba hu rji ni Galili ye Urushelima basi too. Ahi ndji biyi yi basi bla kpi wa bato nituma ni ndji ba.
多日后，他显现在那些从加利利到耶路撒冷一路跟随他的人面前，那些人现在就成了他在民众面前的见证者。
32 Niki ki hla yiwu tre ndindi, shirji wa a ye niba bachimbu
我们来此是向你们传递福音，通过耶稣的复活，上帝向我们祖先的承诺
33 a du ba ye he toki nitawu, mri mba, nitu wa a nzu Yesu lu. Na wa ba nha ni Zabura wu ha: “Wu hi wu vren mu, luwa mi k'ma ti time, /
都已向我们这些子孙应验了。就如《诗篇》第二篇所记：‘你是我子，今日我成为你父。’
34 Nituwa a nzuu lu rji ni qu nitu du na la ka k'ma ye na, Irji a tre toyi: / Mie nu tsatsra mbalulu wa mi shirji ni Dauda.
上帝使他死而复生，不会再死去。他曾这样说：‘正如我向大卫所做的承诺，我所赐予你们的，神圣而值得相信。’
35 Nitu ki ala tre ni Zabura ri ngari ndi “Wuna du tsatsra me du toh gla na.'
《诗篇》 还说：‘你不会允许圣者见到腐朽。’
36 Niwa Dauda a kle ndu wa Irji a son niwu'a ni k'ba bi ngrjima, a ku kruna, e ba karhuu baba ba bachima, e k'ma ma a toh gla.
但大卫在自己的世界中完成了上帝派给他的使命后，就死去了，与他的祖先葬在一起，躯体也腐朽了。
37 Ama wawu wa Irji a nzu lu'a ana toh gla na.
唯独上帝令其复活这一人，没有看到腐朽。
38 Niki bika toh, mri vayi, ndi, zu ni wo guyi, ba d'bu nihiwu, kpawruhle lahtre.
兄弟们，我希望你们理解我们正在讲述的一切，通过这个人，罪已经得到了宽恕。
39 Zuni wu, ko nha wa a kpanyme ani kpa yandindi nitu wawu kpi wa doka Musa ana toh ya ndindi niwu na.
通过这个人，所有信他之人都会远离错误，实现道德正义， 但凭着摩西的律法，你永远都无法达到这种正义。
40 Nikima, mla zren nitu kpi wa anabawa ba tre nituma duna hon nitu mbi na:
务必不能让先知在书上所说降临在你们身上：
41 Mla ya, biyi bi kpa wruhle, ni ya ni nyu ni w'ho, mle ni qu kado; Toh, mi nji ndu niye nimi vi mbi biyi, Ndu wa bina kpanyme niwu na, ko ndrjo ri nita d'bu bla yiwu.'”
‘傲慢的人呐！你们会惊奇地看到，然后死去！因为我在你们生命中所做的事情，即使有人向你讲述，你也永远都无法相信！’”
42 Niwa Bulus mba BArnaba ba lusi hi, ndji ba ba breba ni duba la tre lan tre ba ngari ni chachu Sati wu hu kima.
保罗和巴拿巴打算离开，众人请他们在下一个安息日再来讲述更多。
43 Niwa ku son mba wu Synagogue a ye kle'a, yahudawa gbugbumba baba biwa ba kpanyme nda k'ma ni hu Irji mba ba hu Bulus mba Barnaba, e ba tre niba nda nron ba ndi duba kri gbangban ni nkon ndindi wu Irji.
这次会堂的聚会结束后，许多犹太人和归信犹太教的虔诚教徒，都跟随了保罗和巴拿巴。两人和他们交流，鼓励他们始终紧随上帝的恩典。
44 Nivi Sati wa aka hu kima, igbua wawu ba ye zontu ki nitu duba wo lantre wu Bachi.
到了下一个安息日，几乎全城的人都赶来，希望聆听上帝之道。
45 Niwa Yahudawa ba ba toh kpaandi ba, ngu a shu ni sron mba, nda duba tre meme nitu kpi wa Bulus a tre'a, nda si mren'u.
犹太人看见这攒动人群，感到异常嫉妒，于是开始驳斥保罗所讲之道，诅咒他。
46 Ama Bulus mba Barnaba ba tre rju ni gbengble sron ndi “Abi wa du yi guchi wo bla lantre Irji. Ni toyi bi tru hle rjuni kpa mbi, ni ban kpambi ti wa bina mla wu kpa vri wa ana kle na, tooyi, ki k'ma hi nibi wa ba bi kora. (aiōnios g166)
保罗和巴拿巴却强有力地回应：“我们必须先向你们讲述上帝之道。既然你们拒绝这道，就代表你们觉得自己不配获得永生，所以我们现在要去异教徒那里去了。 (aiōnios g166)
47 Toki Bachi a mmhata gbangban ni tre ndi, 'Mi yoyi nji kpachuwo hi ni gbungblu nkankan wu meme wawuu.'”
主吩咐过我们说：‘我让你们成为异教徒的光，你们将把拯救带到世界的尽头。’”
48 Niwa bi kora'a ba wo tre yi, ba ngyiri nda nzu hon lantre wu Bachi. Wawu biwa a yoba yo ni duba kpa ivri wa ana kle na, ba kpanyme niwu. (aiōnios g166)
异教徒听见这个消息分外欢喜，赞美主之道，所有被选为永生之人都相信了上帝。 (aiōnios g166)
49 Lantre Bachi a zren hi ni ngbran kima wawu.
上帝之道就这样传遍那个地区。
50 Ama Yahudawa ba ba chon mmba bi ninkon ndani kri gbangban ni hu'a, baba lilon bi tsro nkon wu hu ni gbu'a. Ba chon iya yo nitu Bulus mba BArnaba nda duba zuba vrarju ni ngbran kima.
但犹太人教唆虔诚的尊贵女性和城中的首领，煽动大家迫害保罗和巴拿巴，把他们驱逐出境。
51 Ama Bulus mba Barnaba ba kpon meme zamba rju du hon tumba. Mle ba hi ni gbu Iconium.
于是两人当众跺掉脚上的尘土以示抗议，向以哥念走去。
52 E mri ko bi hu ba ba shuni ngyiri mba ni Ruhu Tsatsra.
而信徒们继续满心欢喜并被圣灵充满。
