< Luc 1 >
1 Kalz o vezañ kemeret ar garg da skrivañ istor an traoù c'hoarvezet, hag anavezet mat evit bezañ gwir en hon touez,
Since many have undertaken to compose a history of the things that are fully believed among us,
2 hervez m'o deus degaset deomp ar re o deus o gwelet adalek ar penn-kentañ, hag a zo bet ministred ar Ger,
even as they were delivered to us by those who were, from the beginning, eye-witnesses and ministers of the word;
3 kredet em eus ivez, Teofil mat-meurbet, e tleen o skrivañ dit dre urzh, goude bezañ graet un enklask pizh warno holl, gant evezh,
it seemed good to me also, having obtained exact information of all things from the very first, to write them in order for you, most excellent Theophilus,
4 evit ma'c'h anavezi ar wirionez diwar-benn ar pezh a zo bet desket dit.
that you might know the certainty of the things in which you have been instructed.
5 En amzer Herodez, roue Judea, e oa ur beleg anvet Zakaria, eus lignez Abia; e wreg a oa eus lignez Aaron, hag en em c'halve Elizabed.
There was, in the days of Herod the king of Judea, a certain priest, named Zachariah, of the class of Abijah; and his wife was of the daughters of Aaron, and her name was Elizabeth.
6 Reizh e oant o-daou dirak an Aotrou, hag e heulient holl gourc'hemennoù hag urzhioù an Aotrou, en un doare divlam.
They were both righteous before God, walking in all the commandments and ordinances of the Lord, blameless.
7 N'o devoa ket a vugale, rak Elizabed a oa gaonac'h, hag o-daou, e oant aet war an oad.
And they had no child, because Elizabeth was barren, and they were both advanced in years.
8 Erruout a reas, evel ma rae Zakaria e garg a veleg dirak Doue, hervez urzh e dro,
It came to pass, while he was officiating as priest before God, in the order of his class, that,
9 ma voe galvet dre ar sord, hervez giz ar velegiezh, da vont e-barzh templ an Aotrou, evit deviñ an ezañs.
according to the custom of the priest’s office, his lot was to burn incense, when he went into the temple of the Lord.
10 An holl bobl a oa er-maez o pediñ, d'an eur ma teved an ezañs.
And all the multitude of the people were praying without, at the time of incense.
11 Neuze un ael eus an Aotrou en em ziskouezas dezhañ en e sav, en tu dehou da aoter an ezañs.
And there appeared to him an angel of the Lord, standing at the right side of the altar of incense.
12 Zakaria, o welout anezhañ, a voe trubuilhet, hag ar spont a grogas ennañ.
And Zachariah was troubled at the sight, and fear fell upon him.
13 Met an ael a lavaras dezhañ: Zakaria, na'z pez ket aon, rak da bedenn a zo bet selaouet, Elizabed a c'hano dit ur mab, hag e roi dezhañ an anv a Yann.
But the angel said to him: Fear not, Zachariah; for your prayer is heard, and your wife Elizabeth shall bear you a son, and you shall call his name John.
14 Bez' e vo evidout un abeg a joa hag a laouenidigezh, ha kalz en em laouenaio eus e c'hanedigezh.
And you shall have joy and gladness, and many shall rejoice at his birth.
15 Rak bras e vo dirak an Aotrou; n'evo na gwin, nag evaj kreñv ebet, ha leuniet e vo eus ar Spered-Santel adalek kof e vamm;
For he shall be great before the Lord; and he shall drink neither wine nor strong drink; and he shall be filled with the Holy Spirit even from his mother’s womb.
16 distreiñ a raio kalz eus bugale Israel d'an Aotrou o Doue,
And many of the sons of Israel shall he turn to the Lord their God.
17 hag e valeo dirazañ e spered hag e nerzh Elia, evit treiñ kalonoù an tadoù ouzh ar vugale, hag ar re disentus ouzh furnez ar re reizh, evit aozañ d'an Aotrou ur bobl tuet mat.
And he shall go before him in the spirit and power of Elijah to turn the hearts of the fathers to the children, and the disobedient, by the wisdom of the just, in order to make ready for the Lord a prepared people.
18 Zakaria a lavaras d'an ael: A betra ec'h anavezin kement-se? Rak me a zo kozh, ha va gwreg a zo aet war an oad?
And Zachariah said to the angel: By what sign shall I know this? for I am old, and my wife is advanced in years.
19 An ael a respontas dezhañ: Me eo Gabriel, an hini a chom dirak Doue; degaset on bet evit komz ouzhit ha disklêriañ dit ar c'heloù mat-mañ.
And the angel answered and said to him: I am Gabriel, who stands in the presence of God; and I am sent to speak to you, and to announce to you this good news.
20 Ha setu, te a ya da vezañ mut, ha ne c'helli ken komz, betek an deiz ma c'hoarvezo an traoù-mañ, abalamour ne'c'h eus ket kredet da'm c'homzoù, hag a erruo en o amzer.
And behold, you shall be dumb and not able to speak, till the day in which these things shall take place, because you did not believe my words, which shall be fulfilled in their proper time.
21 Koulskoude, ar bobl a c'hortoze Zakaria, hag a oa souezhet ma talee en templ.
And the people were waiting for Zachariah, and they wondered that he stayed so long in the temple.
22 Pa voe deuet er-maez, ne c'helle ket komz outo, hag ec'h anavezjont en devoa bet ur welidigezh en templ, rak dre sinoù en roe da gompren dezho; hag e chomas mut.
But when he came out, he was not able to speak to them; and they perceived that he had seen a vision in the temple; and he made signs to them, and remained speechless.
23 Pa voe echuet deizioù e garg, ez eas d'e di.
And it came to pass, when the days of his service were completed, that he departed to his own house.
24 Un nebeut amzer goude, Elizabed, e wreg, en em gavas dougerez, hag en em guzhas e-pad pemp miz, o lavarout:
And after those days, his wife Elizabeth conceived, and kept herself retired for five months, saying:
25 Evel-se eo, en deus graet an Aotrou em c'heñver en deizioù-mañ, m'en deus sellet ouzhin, evit lemel an dismegañs a oa warnon dirak an dud.
Thus has the Lord dealt with me in the days in which he has looked with regard upon me, to take away my reproach among men.
26 Er c'hwec'hvet miz, Doue a gasas an ael Gabriel en ur gêr a C'halilea galvet Nazared,
And in the sixth month, the angel Gabriel was sent from God into a city of Galilee, named Nazareth,
27 d'ur werc'hez a zlee dimeziñ d'un den anvet Jozef, eus tiegezh David; ar werc'hez-se a oa anvet Mari.
to a virgin betrothed to a man whose name was Joseph, of the house of David; and the name of the virgin was Mary.
28 An ael, o vezañ aet el lec'h ma oa, a lavaras dezhi: Da saludiñ a ran, te a zo bet resevet en gras, an Aotrou a zo ganit. [Benniget out e-touez ar gwragez.]
And the angel came into her presence, and said: Hail, graciously accepted: the Lord is with you; blessed are you among women.
29 O vezañ gwelet an ael, e voe trubuilhet gant e gomzoù, hag e soñje enni ec'h-unan petra a c'helle ar salud-se bezañ.
And she was perplexed at his words, and reasoned, what this salutation could mean.
30 Neuze an ael a lavaras dezhi: Mari, na'z pez ket aon, rak kavet ec'h eus gras dirak Doue.
And the angel said to her: Fear not, Mary; for you have found favor with God.
31 Setu, te a vo dougerez, hag e c'hani ur mab, hag e c'halvi e anv Jezuz.
And behold, you shall conceive and bear a son, and you shall call his name Jesus.
32 Bras e vo, hag e vo galvet mab an Uhelañ-Meurbet, hag an Aotrou Doue a roio dezhañ tron David e dad.
He shall be great, and shall be called the Son of the Most High; and the Lord God will give to him the throne of David his father;
33 Ren a raio da virviken war diegezh Jakob, hag e ren n'en devo ken a fin. (aiōn )
and he shall reign over the house of Jacob forever, and of his kingdom there shall be no end. (aiōn )
34 Neuze Mari a lavaras d'an ael: Penaos e c'hoarvezo kement-se, pa n'anavezan gwaz ebet?
But Mary said to the angel: How shall this be, since I know not a man?
35 An ael a respontas dezhi: Ar Spered-Santel a zeuio warnout, ha galloud an Uhelañ-Meurbet a c'holoio ac'hanout gant e skeud; dre-se ar bugel santel a vo ganet ac'hanout a vo galvet Mab Doue.
And the angel answered and said to her: The Holy Spirit will come upon you, and the power of the Most High will overshadow you; for which reason, also, that which is begotten, being holy, shall be called the Son of God.
36 Ha setu, Elizabed da geniterv a zoug ivez ur mab en he c'hozhni, hag hemañ eo ar c'hwec'hvet miz eus an hini a oa galvet gaonac'h.
And behold, Elizabeth your kinswoman, even she has conceived a son in her old age; and this is the sixth month with her who is called barren;
37 Rak n'eus netra dibosupl da Zoue.
for nothing shall be impossible with God.
38 Ha Mari a lavaras: Setu servijerez an Aotrou, ra vo graet din hervez da gomz. Hag an ael a bellaas diouti.
And Mary said: Behold the handmaid of the Lord; let it be to me according to your word. And the angel departed from her.
39 Neuze Mari a savas, hag a yeas buan da vro ar menezioù, en ur gêr eus Bro-Juda,
And Mary arose in those days, and went with haste into the mountainous country, into a city of Judah;
40 hag, o vezañ aet e ti Zakaria, e saludas Elizabed.
and she came into the house of Zachariah, and saluted Elizabeth.
41 Kerkent ha ma klevas Elizabed Salud Mari, ar bugel bihan a dridas en he c'hof; hag Elizabed a voe leuniet eus ar Spered-Santel.
And it came to pass, when Elizabeth heard the salutation of Mary, that the babe in her womb leaped for joy.
42 Hag o sevel he mouezh, e krias: Te a zo benniget e-touez ar gwragez, ha benniget eo frouezh da gof.
And Elizabeth was filled with the Holy Spirit, and spoke with a loud voice, and said: Blessed are you among women, and blessed is the fruit of your womb.
43 A-belec'h e teu kement-mañ din, ma teu mamm va Aotrou etrezek ennon?
And whence is this to me, that the mother of my Lord should come to me?
44 Rak mouezh da salud n'he deus ket kentoc'h skoet va divskouarn, m'en deus ar bugel bihan tridet gant levenez em c'hof.
For, behold, when the voice of your salutation sounded in my ears, the babe in my womb leaped for joy.
45 Eürus eo an hini he deus kredet, rak graet e vo an traoù a zo bet lavaret dezhi a-berzh an Aotrou.
And blessed is she who believed; for there shall be a fulfillment of the things which were spoken to her from the Lord.
46 Neuze Mari a lavaras: Va ene a veul an Aotrou,
And Mary said: My soul magnifies the Lord,
47 ha va spered en em laouena e Doue va Salver,
and my spirit rejoices in God, my Savior;
48 abalamour m'en deus sellet ouzh izelded e servijerez. Ha setu, diwar vremañ, e vin galvet eürus gant an holl rummadoù,
for he has looked upon the lowly condition of his handmaid. For, behold, from this time, all generations shall call me blessed;
49 rak an Holl-C'halloudek en deus graet traoù bras din; e anv a zo santel,
for He that is Mighty has done great things for me, and holy is his name:
50 hag e drugarez en em astenn a oad en oad war ar re a zouj anezhañ.
and his mercy is from generation to generation upon those who fear him.
51 Diskouezet en deus nerzh e vrec'h; stlabezet en deus ar soñjezonoù a rae ar re lorc'hus en o c'halon.
He has done mighty deeds with his arm; he has scattered those who are proud in the understanding of their hearts.
52 Didronet en deus ar re c'halloudek, ha savet en deus ar re vihan.
He has cast down the mighty from their thrones, and exalted the lowly.
53 Leuniet en deus a vadoù a re o devoa naon, ha kaset en deus kuit ar re binvidik er goullo.
He has filled the hungry with good things, but the rich he has sent empty away.
54 Sikouret en deus Israel e servijer, o kaout soñj eus e drugarez,
He has helped Israel his servant, (as he spoke to our fathers, )
55 evel m'en devoa e lavaret d'hon tadoù, da Abraham ha d'e lignez da viken. (aiōn )
by remembering his mercy to Abraham and to his posterity forever. (aiōn )
56 Mari a chomas gant Elizabed war-dro tri miz; neuze e tistroas d'he zi.
And Mary remained with her about three months, and returned to her own house.
57 Neuze, amzer Elizabed o vezañ deuet, e c'hanas ur mab.
Now the time for Elizabeth to be delivered had fully come; and she gave birth to a son.
58 He amezeien hag he c'herent, o vezañ anavezet penaos en devoa an Aotrou diskouezet e drugarez en he c'heñver, en em laouenajont ganti.
And her neighbors and relatives heard that the Lord had showed great mercy to her, and they rejoiced with her.
59 O vezañ deuet an eizhvet deiz evit amdroc'hañ ar bugel, e c'halvjont anezhañ Zakaria, eus anv e dad.
And it came to pass, on the eighth day, that they came to circumcise the child; and they called him by the name of his father, Zachariah.
60 Met e vamm, o kemer ar gomz, a lavaras: Nann, met Yann e vo galvet.
And his mother answered and said: Not so: but he shall be called John.
61 Hag e lavarjont dezhi: N'eus den ez kerentiezh hag a zo galvet eus an anv-se.
And they said to her: There is no one among your relatives that is called by this name.
62 Neuze e c'houlennjont dre sin ouzh e dad penaos e felle dezhañ e vije galvet.
And they made signs to his father, to know what he wished him to be called.
63 Zakaria, o vezañ goulennet taolennoùigoù, a skrivas ar gerioù-mañ: Yann eo e anv. Hag an holl a voe souezhet.
And having asked for a writing tablet, he wrote, saying: His name is John. And they were all astonished.
64 Kerkent e c'henou a zigoras, e deod a ziereas, hag e komze en ur veuliñ Doue.
And immediately his mouth was opened, and his tongue was loosed, and he spoke, and praised God.
65 O holl amezeien a voe leuniet a spont, hag an holl draoù-mañ en em vrude dre holl venezioù Judea.
And fear came on all that dwelt round about them; and all these things were talked of everywhere throughout the mountainous country of Judea.
66 An holl re o c'hleve, o mire en o c'halon, hag e lavarent: Petra eta e vo ar bugel bihan-se? Ha dorn an Aotrou a oa warnañ.
And all that heard them, laid them up in their hearts, and said: What, then, will this child be? And the hand of the Lord was with him.
67 Neuze Zakaria e dad a voe leuniet eus ar Spered-Santel, hag e tiouganas, o lavarout:
And Zachariah his father was filled with the Holy Spirit, and prophesied, saying:
68 Benniget ra vo an Aotrou, Doue Israel, dre ma'z eo deuet da welout ha da zasprenañ e bobl,
Blessed be the Lord God of Israel; for he has visited and redeemed his people;
69 hag abalamour m'en deus savet deomp ur Salver Galloudek e tiegezh David e servijer,
and he has raised up for us, in the house of David his servant, a horn of salvation,
70 evel m'en devoa lavaret dre c'henou e brofeded santel, abaoe penn-kentañ ar bed, (aiōn )
(as he spoke by the mouth of all his holy prophets of ancient times, ) (aiōn )
71 dre m'en deus hor saveteet a zaouarn hon enebourien, hag eus dorn an holl re a gasae ac'hanomp,
salvation from our enemies, and from the hand of all that hate us,
72 evit ober trugarez e-keñver hon tadoù, o kaout soñj eus e emglev santel,
in order to show the mercy promised to our fathers, and to remember his holy covenant,
73 eus al le en devoa graet da Abraham hon tad,
the oath which he swore to Abraham our father,
74 penaos, o vezañ hon tennet eus dorn hon enebourien, e roje deomp da servijañ anezhañ hep aon,
that he would grant to us, that being delivered from the hands of our enemies, we might serve him without fear,
75 er santelezh hag er reizhder dirazañ e-pad holl deizioù hor buhez.
in holiness and righteousness before him, all our days.
76 Ha te, bugel bihan, ta a vo galvet profed an Uhelañ-Meurbet; rak te a gerzho dirak dremm an Aotrou, evit kempenn e hentoù,
And you, child, shall be called the prophet of the Most High; for you shall go before the face of the Lord, to make ready his ways,
77 evit reiñ anaoudegezh ar silvidigezh d'e bobl dre pardon eus o fec'hedoù,
by giving to his people the knowledge of salvation in the remission of their sins,
78 dre garantez trugarezus hon Doue; drezi, ar sav-heol eus an nec'h en deus hor gwelet,
through the tender mercies of our God; by which the dawn from on high has visited us,
79 evit sklêrijennañ ar re a zo azezet en deñvalijenn hag e skeud ar marv, hag evit ren hor c'hammedoù e hent ar peoc'h.
to give light to those who sit in darkness and in the shadow of death, by guiding our feet in the way of peace.
80 Ar bugel bihan a greske hag en em greñvae er spered; hag e chomas el lec'hioù distro betek an deiz ma tlee bezañ diskouezet da Israel.
And the child grew and became strong in spirit; and he was in the deserts till the day of his manifestation to Israel.