أَمْثَالٌ 1

١ 1 أَمْثَالُ سُلَيْمَانَ بْنِ دَاوُدَ مَلِكِ إِسْرَائِيلَ:

Ordtøke av Salomo, son til David, konge yver Israel.

٢ 2 لِمَعْرِفَةِ حِكْمَةٍ وَأَدَبٍ. لِإِدْرَاكِ أَقْوَالِ ٱلْفَهْمِ.

Av deim kann ein læra visdom og age og skyna vituge ord.

٣ 3 لِقُبُولِ تَأْدِيبِ ٱلْمَعْرِفَةِ وَٱلْعَدْلِ وَٱلْحَقِّ وَٱلِٱسْتِقَامَةِ.

Og få age so ein vert klok, rettferd og rett og rettvisa.

٤ 4 لِتُعْطِيَ ٱلْجُهَّالَ ذَكَاءً، وَٱلشَّابَّ مَعْرِفَةً وَتَدَبُّرًا.

Dei kann gjeva dei urøynde klokskap, ungdomen kunnskap og ettertanke -

٥ 5 يَسْمَعُهَا ٱلْحَكِيمُ فَيَزْدَادُ عِلْمًا، وَٱلْفَهِيمُ يَكْتَسِبُ تَدْبِيرًا.

so den vise kann høyra og auka sin lærdom og den vituge verta rådklok.

٦ 6 لِفَهْمِ ٱلْمَثَلِ وَٱللُّغْزِ، أَقْوَالِ ٱلْحُكَمَاءِ وَغَوَامِضِهِمْ.

Dei gjev skyn på ordtak og myrke ord, ord frå dei vise og gåtorne deira.

٧ 7 مَخَافَةُ ٱلرَّبِّ رَأْسُ ٱلْمَعْرِفَةِ، أَمَّا ٱلْجَاهِلُونَ فَيَحْتَقِرُونَ ٱلْحِكْمَةَ وَٱلْأَدَبَ.

Otte for Herren er upphav til kunnskap, uvitingar vanvyrder visdom og age.

٨ 8 اِسْمَعْ يَا ٱبْنِي تَأْدِيبَ أَبِيكَ، وَلَا تَرْفُضْ شَرِيعَةَ أُمِّكَ،

Høyr etter, son min, når far din deg agar, og kasta’kje frå deg det mor di deg lærer!

٩ 9 لِأَنَّهُمَا إِكْلِيلُ نِعْمَةٍ لِرَأْسِكَ، وَقَلَائِدُ لِعُنُقِكَ.

For det er ein yndeleg krans for ditt hovud, og kjedor kring halsen din.

١٠ 10 يَا ٱبْنِي، إِنْ تَمَلَّقَكَ ٱلْخُطَاةُ فَلَا تَرْضَ.

Son min, når syndarar lokkar deg, samtykk ikkje!

١١ 11 إِنْ قَالُوا: «هَلُمَّ مَعَنَا لِنَكْمُنْ لِلدَّمِ. لِنَخْتَفِ لِلْبَرِيءِ بَاطِلًا.

Um dei segjer: «Kom med oss! Me vil lura etter blod, setja fella for den skuldlause utan grunn;

١٢ 12 لِنَبْتَلِعْهُمْ أَحْيَاءً كَٱلْهَاوِيَةِ، وَصِحَاحًا كَٱلْهَابِطِينَ فِي ٱلْجُبِّ، (Sheol h7585)

Me vil gløypa deim som helheimen livande, og heile som når dei fer i gravi; (Sheol h7585)

١٣ 13 فَنَجِدَ كُلَّ قِنْيَةٍ فَاخِرَةٍ، نَمْلَأَ بُيُوتَنَا غَنِيمَةً.

Me vinna oss alle slag skattar, og fyller husi våre med rov;

١٤ 14 تُلْقِي قُرْعَتَكَ وَسْطَنَا. يَكُونُ لَنَا جَمِيعًا كِيسٌ وَاحِدٌ».

du skal få lutskifte saman med oss, alle skal me ha same pungen.» -

١٥ 15 يَا ٱبْنِي، لَا تَسْلُكْ فِي ٱلطَّرِيقِ مَعَهُمْ. اِمْنَعْ رِجْلَكَ عَنْ مَسَالِكِهِمْ.

Son min, gakk ikkje då på vegen med deim, haldt foten din burte frå deira stig!

١٦ 16 لِأَنَّ أَرْجُلَهُمْ تَجْرِي إِلَى ٱلشَّرِّ وَتُسْرِعُ إِلَى سَفْكِ ٱلدَّمِ.

For føterne deira spring til vondt og er snøgge til å renna ut blod.

١٧ 17 لِأَنَّهُ بَاطِلًا تُنْصَبُ ٱلشَّبَكَةُ فِي عَيْنَيْ كُلِّ ذِي جَنَاحٍ.

Men fåfengt breier dei netet for augo på alle fuglar.

١٨ 18 أَمَّا هُمْ فَيَكْمُنُونَ لِدَمِ أَنْفُسِهِمْ. يَخْتَفُونَ لِأَنْفُسِهِمْ.

Dei lurer på sitt eige blod og set eit garn for sitt eige liv.

١٩ 19 هَكَذَا طُرُقُ كُلِّ مُولَعٍ بِكَسْبٍ. يَأْخُذُ نَفْسَ مُقْتَنِيهِ.

So gjeng det kvar som riv til seg med ran, det drep sin eigen herre.

٢٠ 20 اَلْحِكْمَةُ تُنَادِي فِي ٱلْخَارِجِ. فِي ٱلشَّوَارِعِ تُعْطِي صَوْتَهَا.

Vismøyi ropar på gata og lyfter si røyst på torgi.

٢١ 21 تَدْعُو فِي رُؤُوسِ ٱلْأَسْوَاقِ، فِي مَدَاخِلِ ٱلْأَبْوَابِ. فِي ٱلْمَدِينَةِ تُبْدِي كَلَامَهَا

På gatehyrna preikar ho midt i ståket, i porthallar og kring i byen ho talar:

٢٢ 22 قَائِلَةً: «إِلَى مَتَى أَيُّهَا ٱلْجُهَّالُ تُحِبُّونَ ٱلْجَهْلَ، وَٱلْمُسْتَهْزِئُونَ يُسَرُّونَ بِٱلِٱسْتِهْزَاءِ، وَٱلْحَمْقَى يُبْغِضُونَ ٱلْعِلْمَ؟

«Kor lenge vil de fåkunnige elska fåkunna, og kor lenge vil spottarar ha hug til spott, og dårar hata kunnskap?

٢٣ 23 اِرْجِعُوا عِنْدَ تَوْبِيخِي. هَأَنَذَا أُفِيضُ لَكُمْ رُوحِي. أُعَلِّمُكُمْ كَلِمَاتِي.

Snu dykk hit når eg refser! So skal åndi mi fløyma for dykk, og eg skal kunngjera dykk mine ord.

٢٤ 24 «لِأَنِّي دَعَوْتُ فَأَبَيْتُمْ، وَمَدَدْتُ يَدِي وَلَيْسَ مَنْ يُبَالِي،

Eg ropa og de vilde ikkje høyra, og ingen agta på at eg rette ut handi,

٢٥ 25 بَلْ رَفَضْتُمْ كُلَّ مَشُورَتِي، وَلَمْ تَرْضَوْا تَوْبِيخِي.

De brydde dykk ei um all mi råd, og ansa ikkje mitt refsings ord,

٢٦ 26 فَأَنَا أَيْضًا أَضْحَكُ عِنْدَ بَلِيَّتِكُمْ. أَشْمَتُ عِنْدَ مَجِيءِ خَوْفِكُمْ.

So skal eg då læ når de ulukka fær, eg skal spotta når det som de ræddast kjem,

٢٧ 27 إِذَا جَاءَ خَوْفُكُمْ كَعَاصِفَةٍ، وَأَتَتْ بَلِيَّتُكُمْ كَٱلزَّوْبَعَةِ، إِذَا جَاءَتْ عَلَيْكُمْ شِدَّةٌ وَضِيقٌ.

når det de ræddast kjem som eit uver, og uferdi dykkar fer hit som ein storm, når trengsla og naud kjem på dykk.

٢٨ 28 حِينَئِذٍ يَدْعُونَنِي فَلَا أَسْتَجِيبُ. يُبَكِّرُونَ إِلَيَّ فَلَا يَجِدُونَنِي.

Då vil eg ikkje svara når de ropar på meg, dei skal naudleita etter meg, men ikkje finna meg.

٢٩ 29 لِأَنَّهُمْ أَبْغَضُوا ٱلْعِلْمَ وَلَمْ يَخْتَارُوا مَخَافَةَ ٱلرَّبِّ.

Av di dei hata kunnskap og forsmådde otte for Herren,

٣٠ 30 لَمْ يَرْضَوْا مَشُورَتِي. رَذَلُوا كُلَّ تَوْبِيخِي.

ikkje lydde på mi råd, vanyrde all mi påminning,

٣١ 31 فَلِذَلِكَ يَأْكُلُونَ مِنْ ثَمَرِ طَرِيقِهِمْ، وَيَشْبَعُونَ مِنْ مُؤَامَرَاتِهِمْ.

skal dei eta frukt av si åtferd og verta mette av sine råder.

٣٢ 32 لِأَنَّ ٱرْتِدَادَ ٱلْحَمْقَى يَقْتُلُهُمْ، وَرَاحَةَ ٱلْجُهَّالِ تُبِيدُهُمْ.

For einvisa drep dei einfaldne, og tryggleiken dårarne tyner.

٣٣ 33 أَمَّا ٱلْمُسْتَمِعُ لِي فَيَسْكُنُ آمِنًا، وَيَسْتَرِيحُ مِنْ خَوْفِ ٱلشَّرِّ».

Men den bur trygt, som høyrer på meg, verna um ulukke-rædsla.»

King Solomon in Old Age