Przysłów 14
1 Mądra niewiasta buduje dom swój; ale go głupia rękami swemi rozwala.
Every wise woman builds her house, but the foolish one tears it down with her own hands.
2 Kto chodzi w szczerości swojej, boi się Pana; ale przewrotny w drogach swoich gardzi nim.
He who walks in his uprightness fears Adonai, but he who is perverse in his ways despises him.
3 W ustach głupiego jest rózga hardości; ale wargi mądrych strzegą ich.
The fool’s talk brings a rod to his back, but the lips of the wise protect them.
4 Gdzie niemasz wołów, żłób jest próżny; ale siłą wołów mnoży się obfitość zboża.
Where no oxen are, the crib is clean, but much increase is by the strength of the ox.
5 Świadek prawdziwy nie kłamie; ale świadek fałszywy mówi kłamstwo.
A truthful witness will not lie, but a false witness pours out lies.
6 Naśmiewca szuka mądrości, a nie znajduje; ale umiejętność roztropnemu jest snadna.
A scoffer seeks wisdom, and does not find it, but knowledge comes easily to a discerning person.
7 Idź precz od oblicza męża głupiego, gdyż nie znajdziesz przy nim warg umiejętności.
Stay away from a foolish man, for you won’t find knowledge on his lips.
8 Mądrość ostrożnego jest rozumieć drogę swoję, ale głupstwo głupich jest zdrada.
The wisdom of the prudent is to think about his way, but the folly of fools is deceit.
9 Każdy głupi nakrywa grzech, a między uprzejmymi mieszka przyjaźń.
Fools mock at making atonement for faults incurring guilt, but among the upright there is good will.
10 Serce każdego uznaje gorzkość duszy swojej, a do wesela jego nie przymięsza się obcy.
The heart knows its own bitterness and joy; he will not share these with a stranger.
11 Dom niezbożnych zgładzony będzie; ale przybytek cnotliwych zakwitnie.
The house of the wicked will be overthrown, but the tent of the upright will flourish.
12 Zda się pod czas droga być prosta człowiekowi; wszakże dokończenie jej jest drogą na śmierć.
There is a way which seems right to a man, but in the end it leads to death.
13 Także i w śmiechu boleje serce, a koniec wesela bywa smutek.
Even in laughter the heart may be sorrowful, and mirth may end in heaviness.
14 Drogami swemi nasyci się człowiek przewrotnego serca; ale się go chroni mąż dobry.
The unfaithful will be repaid for his own ways; likewise a good man will be rewarded for his ways.
15 Prostak wierzy każdemu słowu; ale ostrożny zrozumiewa postępki swoje.
A simple man trusts everything, but the prudent man carefully considers his ways.
16 Mądry się boi, i odstępuje od złego; ale głupi dociera, i śmiałym jest.
A wise man fears, and shuns evil, but the fool is hot headed and reckless.
17 Porywczy człowiek dopuszcza się głupstwa, a mąż złych myśli w nienawiści bywa.
He who is quick to become angry will commit folly, and a crafty man is hated.
18 Głupstwo prostacy dziedzicznie trzymają; ale ostrożni bywają koronowani umiejętnością.
The simple inherit folly, but the prudent are crowned with knowledge.
19 źli się kłaniają przed dobrymi, a niepobożni stoją u drzwi sprawiedliwego.
The evil bow down before the good, and the wicked at the gates of the upright.
20 Ubogi bywa i u przyjaciela swego w nienawiści; ale wiele jest tych, którzy bogatego miłują.
The poor person is shunned even by his own neighbor, but the rich person has many 'ahav ·affectionate lovers, friends·.
21 Bliźnim swym grzesznik pogardza; ale kto ma litość nad ubogimi, błogosławionym jest.
He who despises his neighbor sins ·errs (the standard goal)·, but blessed is he who has mercy on the poor.
22 Izali nie błądzą, którzy wymyślają złe? a miłosierdzie i prawda należy tym, którzy wymyślają dobre.
Don’t they go astray who plot evil? But chesed ·loving-kindness· and faithfulness belong to those who plan good.
23 W każdej pracy bywa pożytek; ale gołe słowo warg tylko do nędzy służy.
In all hard work there is profit, but the talk of the lips leads only to poverty.
24 Bogactwo mądrych jest koroną ich; ale głupstwo głupich zostaje głupstwem.
The crown of the wise is their riches, but the folly of fools crowns them with folly.
25 Świadek prawdziwy wyzwala duszę; ale fałszywy kłamstwo mówi.
A truthful witness saves souls, but a false witness is deceitful.
26 Kto się boi Pana, ma ufanie mocne; a synowie jego ucieczkę mieć będą.
In the fear of Adonai is a secure fortress, and he will be a refuge for his children.
27 Bojaźń Pańska jest źródło żywota ku uchronieniu się sideł śmierci.
The fear of Adonai is a fountain of life, turning people from the snares of death.
28 W mnóstwie ludu jest zacność królewska; ale w trosze ludu zniszczenie hetmana.
In the multitude of people is the king’s glory, but in the lack of people is the destruction of the prince.
29 Nierychły do gniewu jest bogaty w rozum; ale porywczy pokazuje głupstwo.
He who is slow to anger has great understanding, but he who has a quick temper displays folly.
30 Serce zdrowe jest żywotem ciała; ale zazdrość jest zgniłością w kościach.
The life of the body is a heart at peace, but envy rots the bones.
31 Kto ciemięży ubogiego, uwłacza stworzycielowi jego; ale go czci, kto ma litość nad ubogim.
He who oppresses the poor shows contempt for his Maker, but he who honors him shows mercy to the needy.
32 Dla złości swojej wygnany bywa niepobożny; ale sprawiedliwy nadzieję ma i przy śmierci swojej.
The wicked is brought down in his calamity, but in death, the upright has a refuge.
33 W sercu mądrego odpoczywa mądrość, ale wnet poznać, co jest w sercu głupich.
Wisdom rests in the heart of one who has understanding, and is even made known in the inward part of fools.
34 Sprawiedliwość wywyższa naród; ale grzech jest ku pohańbieniu narodów.
Righteousness exalts a nation, but habitual sin ·missing the mark· is a chesed ·disgrace· to any people.
35 Król łaskaw bywa na sługę roztropnego; ale się gniewa na tego, który mu hańbę czyni.
The king’s favor is toward a servant who deals wisely, but his wrath is toward one who causes shame.
