Daniel 2
1 Iti maikadua a tawen ti panagturay ni Nebucadnesar, nagtagtagainep isuna. Nariribukan isuna, ket saanen a makaturog.
In het tweede jaar nu des koninkrijks van Nebukadnezar, droomde Nebukadnezar dromen; daarvan werd zijn geest verslagen, en zijn slaap werd in hem gebroken.
2 Ket pinaayaban ti ari dagiti salamangkero ken dagiti mangibagbaga a kabaelanda ti makisarita kadagiti natay. Pinaayabanna pay dagiti managanito ken dagiti nasirib a lallaki. Kayatna nga ibagada kenkuana ti maipapan kadagiti tagtagainepna. Isu a simrekda ket nagtakderda iti sangoanan ti ari.
Toen zeide de koning, dat men roepen zou de tovenaars, en de sterrekijkers, en de guichelaars, en de Chaldeen, om den koning zijn dromen te kennen te geven; zij nu kwamen, en stonden voor het aangezicht des konings.
3 Kinuna ti ari kadakuada, “Nagtagtagainepak, ket magagaranak a mangammo iti kayat a sawen ti tagtagainep.”
En de koning zeide tot hen: Ik heb een droom gedroomd; en mijn geest is ontsteld om dien droom te weten.
4 Ket nakisarita dagiti nasirib a lallaki iti ari babaen iti pagsasao nga Arameo, “O Ari, agbiagka iti agnanayon! Ibagam ti tagtagainep kadakami nga adipenmo, ket ibagami ti kaipapananna.”
Toen spraken de Chaldeen, tot den koning in het Syrisch: O koning, leef in eeuwigheid! Zeg uw knechten den droom, zo zullen wij de uitlegging te kennen geven.
5 Insungbat ti ari kadagiti nasirib a lallaki, “Naikeddengen daytoy a banag. No saanyo a maibaga ti tagtagainep kaniak ken ti kaipapanan daytoy, marangrangkayto dagiti bagiyo ken agbalin a gabsuon dagiti rugit dagiti balayyo.
De koning antwoordde en zeide tot de Chaldeen: De zaak is mij ontgaan; indien gij mij den droom en zijn uitlegging niet bekend maakt, gij zult in stukken gehouwen worden, en uw huizen zullen tot een drekhoop gemaakt worden.
6 Ngem no maibagayo kaniak ti tagtagainep ken ti kaipapanan daytoy, makaawatkayo kadagiti sagut manipud kaniak, maysa a gunggona ken dakkel a pammadayaw. Isu nga ibagayo kaniak ti tagtagainep ken ti kaipapanan daytoy.”
Maar indien gijlieden den droom en zijn uitlegging te kennen geeft, zo zult gij geschenken en gaven, en grote eer van mij ontvangen; daarom geeft mij den droom en zijn uitlegging te kennen.
7 Insungbatda manen ket kinunada, “Ibaga koma ti ari kadakami nga adipenna, ti tagtagainep ket ibagami kenka ti kaipapanan daytoy.”
Zij antwoordden ten tweeden male, en zeiden: De koning zegge zijn knechten den droom, dan zullen wij de uitlegging te kennen geven.
8 Simmungbat ti ari, “Ammok a kayatyo ti at-atiddog pay a tiempo gapu ta makitayo ti natibker a pangngeddengko maipapan iti daytoy.
De koning antwoordde en zeide: Ik weet vastelijk, dat gijlieden den tijd uitkoopt, dewijl gij ziet, dat de zaak mij ontgaan is.
9 Ngem no saanyo a maibaga kaniak ti tagtagainep, maysa laeng ti sentensia para kadakayo. Inkeddengyo ti mangisagana iti palso ken manangallilaw a sasao a nagnunumoanyo nga ibaga kaniak agingga nga agbaliw ti panunotko. Isu nga Ibagayo kaniak ti tagtagainep, ket maammoak a kabaelanyo nga ibaga ti kaipapanan daytoy para kaniak.”
Indien gijlieden mij dien droom niet te kennen geeft, ulieder vonnis is enerlei; daarom hebt gij een leugenachtig en verdicht woord voor mij te zeggen bereid, totdat de tijd verandere; daarom zegt mij den droom, dan zal ik weten, dat gij mij deszelfs uitlegging zult te kennen geven.
10 Insungbat dagiti nasirib a lallaki iti ari, “Awan ti uray maysa a tao iti daga a makabael a mangibaga iti kalikagum ti ari. Awan ti nabileg ken mannakabalin nga ari ti agkalikagum iti kasta manipud iti siasinoman a salamangkero, wenno manipud iti siasinoman a mangibagbaga a kabaelanda ti makisarita kadagiti natay wenno manipud iti maysa a nasirib a tao.
De Chaldeen antwoordden voor den koning, en zeiden: Er is geen mens op den aardbodem, die des konings woord zou kunnen te kennen geven; daarom is er geen koning, grote of heerser, die zulk een zaak begeerd heeft van enigen tovenaar, of sterrekijker, of Chaldeer.
11 Narigat ti kalkalikaguman ti ari, ket awan ti siasinoman a makaibaga iti daytoy iti ari malaksid kadagiti didios, ket saanda a makipagnanaed kadagiti tattao.”
Want de zaak die de koning begeert, is te zwaar; en er is niemand anders, die dezelve voor den koning te kennen kan geven, dan de goden, welker woning bij het vlees niet is.
12 Daytoy ti nangpaunget ken nangpapungtot unay iti ari, ket imbilinna a mapapatay dagiti amin nga adda iti Babilonia a nalatak gapu iti kinasiribda.
Daarom werd de koning toornig en zeer verbolgen, en zeide, dat men al de wijzen te Babel zou ombrengen.
13 Isu a naiwaragawag ti bilin. Mapapatay dagiti amin a nalatak gapu iti kinasiribda; binirokda ni Daniel ken dagiti gagayyemna tapno mapapatayda met.
Die wet dan ging uit, en de wijzen werden gedood; men zocht ook Daniel en zijn metgezellen, om gedood te worden.
14 Ket simmungbat ni Daniel nga addaan iti kinaannad ken kinatimbeng kenni Arioc a pangulo dagiti guardia ti ari, nga immay a mangpapatay kadagiti amin a nalatak idiay Babilonia gapu iti kinasiribda.
Toen bracht Daniel een raad en oordeel in, aan Arioch, den overste der trawanten des konings, die uitgetogen was, om de wijzen van Babel te doden.
15 Sinaludsod ni Daniel iti panguloen dagiti guardia ti ari, “Apay a naganat unay ti bilin ti ari?” Imbaga ngarud ni Arioc kenni Daniel ti napasamak.
Hij antwoordde en zeide tot Arioch, den bevelhebber des konings: Waarom zou de wet van 's konings wege zo verhaast worden? Toen gaf Arioch aan Daniel de zaak te kennen.
16 Kalpasanna, simrek ni Daniel ket kiniddawna a mangikeddeng ti ari iti tiempo tapno maibagana ti kaipapanan ti tagtagainep iti ari.
En Daniel ging in, en verzocht van den koning, dat hij hem een bestemden tijd wilde geven, dat hij den koning de uitlegging te kennen gave.
17 Kalpasanna, nagawid ni Daniel ket inlawlawagna kada Hananias, Misael, ken Azarias ti napasamak.
Toen ging Daniel naar zijn huis, en hij gaf de zaak zijn metgezellen, Hananja, Misael, en Azarja te kennen;
18 Ginuyugoyna ida nga agpakaasida iti Dios ti langit maipapan iti daytoy a misterio tapno saanda a mapapatay a kaduada dagiti dadduma a lallaki ti Babilonia a nalatak gapu iti kinasiribda.
Opdat zij van den God des hemels barmhartigheden verzochten over deze verborgenheid, dat Daniel en zijn metgezellen met de overige wijzen van Babel niet omkwamen.
19 Iti dayta a rabii, naiparang kenni Daniel ti palimed babaen iti maysa a sirmata. Ket dinaydayaw ni Daniel ti Dios ti langit
Toen werd aan Daniel in een nachtgezicht de verborgenheid geopenbaard; toen loofde Daniel den God des hemels.
20 ket kinunana, “Madaydayaw ti nagan ti Dios iti agnanayon nga awan patinggana; ta kukuana ti kinasirib ken pannakabalin.
Daniel antwoordde en zeide: De Naam Gods zij geloofd van eeuwigheid tot in eeuwigheid, want Zijn is de wijsheid en de kracht.
21 Balbaliwanna dagiti tiempo ken dagiti panawen; Ik-ikkatenna dagiti ari ket isasaadna dagiti ari kadagiti tronoda. Ik-ikkanna iti kinasirib dagiti nasirib ken ik-ikkanna iti pannakaammo dagiti addaan pannakaawat.
Want Hij verandert de tijden en stonden; Hij zet de koningen af, en Hij bevestigt de koningen; Hij geeft den wijzen wijsheid, en wetenschap dengenen, die verstand hebben;
22 Iparparangna dagiti nauneg ken nailemmeng a banbanag gapu ta ammona no ania ti adda iti kasipngetan, ken agnanaed kenkuana ti lawag.
Hij openbaart diepe en verborgen dingen; Hij weet, wat in het duister is, want het licht woont bij Hem.
23 O Dios dagiti kapuonak, agyaman ken agdaydayawak kenka gapu iti kinasirib ken pannakabalin nga intedmo kaniak. Ita, impakaammom kaniak ti inkararagmi kenka; impakaammom kadakami ti banag a pakaseknan ti ari.”
Ik dank en ik loof U, o God mijner vaderen! omdat Gij mij wijsheid en kracht gegeven hebt, en mij nu bekend gemaakt hebt, wat wij van U verzocht hebben, want Gij hebt ons des konings zaak bekend gemaakt.
24 Gapu amin kadagitoy, napan ni Daniel kenni Ariok, ti dinutokan ti ari a mangpapatay kadagiti amin a nasirib iti Babilonia. Napan ket kinunana kenkuana, “Saanmo a papatayen dagiti nasirib a lallaki iti Babilonia. Kadduaannak a mapan iti sangoanan ti ari ket ibagak ti kaipapanan ti tagtagainep iti ari.”
Daarom ging Daniel in tot Arioch, dien de koning gesteld had om de wijzen van Babel om te brengen; hij ging henen en zeide aldus tot hem: Breng de wijzen van Babel niet om, maar breng mij in voor den koning, en ik zal den koning de uitlegging te kennen geven.
25 Ket dagus nga impan ni Arioc ni Daniel iti sangoanan ti ari ket kinunana, “Nakasapulak iti maysa a lalaki manipud kadagiti napagtalaw a kas balud ti Juda a makaibaga iti kaipapanan ti tagtagainep ti ari.”
Toen bracht Arioch met haast Daniel voor den koning, en hij sprak alzo tot hem: Ik heb een man van de gevankelijk weggevoerden van Juda gevonden, die den koning de uitlegging zal bekend maken.
26 Kinuna ti ari kenni Daniel (a naawagan iti Beltesazar), “Kabaelam kadi nga ibaga kaniak ti natagtagainepko ken ti kaipapanan daytoy?”
De koning antwoordde en zeide tot Daniel, wiens naam Beltsazar was: Zijt gij machtig mij bekend te maken den droom, dien ik gezien heb, en zijn uitlegging?
27 Simmungbat ni Daniel iti ari ket kinunana, “Ti misterio a kinalikaguman ti ari ket a saan a maibaga dagiti addaan iti kinasirib, wenno dagiti mangibagbaga a kabaelanda ti makisarita kadagiti natay, wenno dagiti salamangkero, ken saan a maibaga dagiti astrologo.
Daniel antwoordde voor den koning, en zeide: De verborgenheid, die de koning eist, kunnen de wijzen, de sterrekijkers, de tovenaars, en de waarzeggers den koning niet te kennen geven;
28 Nupay kasta, adda Dios nga agnanaed kadagiti langit, a mangiparparangarang kadagiti palimed, ket impakaammona kenka, O Ari Nebucadnezar, dagiti mapasamakto kadagiti sumaruno nga al-aldaw. Ti tagtagainepmo ken dagiti sirmata iti panunotmo bayat nga agid-iddaka iti pagiddaam ket dagitoy:
Maar er is een God in den hemel, Die verborgenheden openbaart, Die heeft den koning Nebukadnezar bekend gemaakt, wat er geschieden zal in het laatste der dagen; uw droom, en de gezichten uws hoofds op uw leger, zijn deze:
29 No maipapan kenka, O ari, dagiti panpanunotem iti pagiddaam ket maipapan kadagiti banbanag a mapasamakto iti masakbayan, ket impakaammo kenka ti mangiparparang kadagiti palimed ti mapasamakto.
Gij, o koning! op uw leger zijnde, klommen uw gedachten op, wat hierna geschieden zou; en Hij, Die verborgen dingen openbaart, heeft u te kennen gegeven, wat er geschieden zal.
30 No maipapan kaniak, saan a naiparang kaniak daytoy a palimed gapu ta nasirsiribak ngem iti siasinoman a sibibiag a tao. Naiparang kaniak daytoy a palimed tapno sika, O ari, maawatam koma ti kaipapananna, ken tapno maammoam koma dagiti kapanunotan iti kaunggam.
Mij nu, mij is de verborgenheid geopenbaard, niet door wijsheid, die in mij is boven alle levenden; maar daarom opdat men den koning de uitlegging zou bekend maken, en opdat gij de gedachten uws harten zoudt weten.
31 O ari, timmangadka ket nakakitaka iti maysa a dakkel nga estatua. Nakatakder iti sangoanam daytoy nga estatua a nabileg ken naraniag unay. Nakabutbuteng ti kinaraniagna.
Gij, o koning! zaagt, en ziet, er was een groot beeld (dit beeld was treffelijk, en deszelfs glans was uitnemend), staande tegen u over; en zijn gedaante was schrikkelijk.
32 Ti ulo ti estatua ket naaramid iti puro a balitok. Ti barukong ken dagiti takkiagna ket naaramid iti pirak. Ti tian ken dagiti luppona ket naaramid iti bronse, ken dagiti gurongna ket naaramid iti landok.
Het hoofd van dit beeld was van goed goud; zijn borst en zijn armen van zilver; zijn buik en zijn dijen van koper;
33 Dagiti sakana ket naaramid iti naglaok a landok ken damili.
Zijn schenkelen van ijzer; zijn voeten eensdeels van ijzer, en eensdeels van leem.
34 Timmangadka ket maysa a bato ti nargaay, uray no kasta, saan a babaen kadagiti ima ti tao, ket naitupak daytoy kadagiti saka ti estatua a naaramid iti naglaok a landok ken damili, ket nawarawara dagitoy.
Dit zaagt gij, totdat er een steen afgehouwen werd zonder handen, die sloeg dat beeld aan zijn voeten van ijzer en leem, en vermaalde ze.
35 Kalpasanna, naggigiddan a naburak ti landok, damili, bronse, pirak ken balitok ket nagbalin a kasla taep ti pagirikan iti kalgaw. Naiyangin dagitoy ket awanen ti nabati a pakakitaan kadagitoy. Ngem ti bato a naitupak iti estatua ket nagbalin a dakkel a bantay ket pinunnona ti entero a daga.
Toen werden te zamen vermaald het ijzer, leem, koper, zilver en goud, en zij werden gelijk kaf van de dorsvloeren des zomers, en de wind nam ze weg, en er werd geen plaats voor dezelve gevonden; maar de steen, die het beeld geslagen heeft, werd tot een groten berg, alzo dat hij de gehele aarde vervulde.
36 Daytoy ti tagtagainepmo. Ita, ibagami iti ari ti kaipapanan ti tagtagainepna.
Dit is de droom; zijn uitlegging nu zullen wij voor den koning zeggen.
37 Sika, O ari, ket ari dagiti ar-ari a nangitedan ti Dios ti langit iti pagarian, ti pannakabalin, bileg ken dayaw.
Gij, o koning! zijt een koning der koningen; want de God des hemels heeft u een koninkrijk, macht, en sterkte, en eer gegeven;
38 Inyawatna iti imam ti disso a pagnanaedan dagiti tattao. Inyawatna iti imam dagiti ayup iti kataltalonan ken dagiti billit iti tangatang, ken pinaiturayanna amin ida kenka. Sika ti balitok nga ulo ti estatua.
En overal, waar mensenkinderen wonen, heeft Hij de beesten des velds en de vogelen des hemels in uw hand gegeven; en Hij heeft u gesteld tot een heerser over al dezelve; gij zijt dat gouden hoofd.
39 Kalpasan ti panagturaymo, tumaudto ti maysa pay a pagarian a saan a nabilbileg ngem sika, ngem agturayto iti entero a daga ti maikatlo a pagarian ti bronse.
En na u zal een ander koninkrijk opstaan, lager dan het uwe; daarna een ander, het derde koninkrijk van koper, hetwelk heersen zal over de gehele aarde.
40 Addanto maikapat a pagarian a kas katibker ti landok, gapu ta buraken ti landok dagiti dadduma a banbanag ken warawaraen daytoy dagiti amin a banag. Warawaraen ken rumekento daytoy dagiti amin a banbanag.
En het vierde koninkrijk zal hard zijn, gelijk ijzer; aangezien het ijzer alles vermaalt en verzwakt; gelijk nu het ijzer, dat zulks alles verbreekt, alzo zal het vermalen en verbreken.
41 Kas iti nakitam, naglaok a damili ken landok dagiti saka ken ramay daytoy, isu a magudduanto daytoy a pagarian; addanto iti daytoy ti dadduma a tibker ti landok kas iti nakitam a nailaok ti landok iti damili.
En dat gij gezien hebt de voeten en de tenen, ten dele van pottenbakkersleem, en ten dele van ijzer, dat zal een gedeeld koninkrijk zijn, doch daar zal van des ijzers vastigheid in zijn, ten welken aanzien gij gezien hebt ijzer vermengd met modderig leem;
42 Gapu ta naaramid dagiti saka ken ramay iti naglaok a landok ken damili, kastanto met ti pagarian, napigsanto ti dadduma a paset ket narasinto ti dadduma a paset.
En de tenen der voeten, ten dele ijzer, en ten dele leem; dat koninkrijk zal ten dele hard zijn, en ten dele broos.
43 Kas iti nakitam, nailaok ti landok iti damili, isu nga aglalaokto dagiti tattao; saandanto a nadekket iti tunggal maysa, kas iti saan a pannakailaok ti landok iti damili.
En dat gij gezien hebt ijzer vermengd met modderig leem, zij zullen zich wel door menselijk zaad vermengen, maar zij zullen de een aan den ander niet hechten, gelijk als zich ijzer met leem niet vermengt.
44 Kadagiti al-aldaw dagitoy nga ar-ari, mangipasdekto ti Dios ti langit iti maysa a pagarian a saanto a pulos a madadael wenno maparmek dagiti sabali a tattao. Burakento daytoy dagiti dadduma a pagarian ken gibusannanto amin dagitoy, ket agtalinaedto daytoy iti agnanayon.
Doch in de dagen van die koningen zal de God des hemels een Koninkrijk verwekken, dat in der eeuwigheid niet zal verstoord worden; en dat Koninkrijk zal aan geen ander volk overgelaten worden; het zal al die koninkrijken vermalen, en te niet doen, maar zelf zal het in alle eeuwigheid bestaan.
45 Kas iti nakitam, maysa a bato ti nareggaay manipud iti bantay, ngem saan a babaen kadagiti ima ti tao. Binurakburak daytoy ti landok, bronse, damili, pirak ken balitok. Impakaammo kenka ti naindaklan a Dios, O ari, no ania ti mapasamakto kalpasan daytoy. Pudno ti tagtagainep ken mapagtalkan ti kaipapanan daytoy.”
Daarom hebt gij gezien, dat uit den berg een steen zonder handen afgehouwen is geworden, die het ijzer, koper, leem, zilver en goud vermaalde; de grote God heeft den koning bekend gemaakt, wat hierna geschieden zal; de droom nu is gewis, en zijn uitlegging is zeker.
46 Nagpakleb ni Ari Nebucadnesar iti sangoanan ni Daniel ket pinadayawanna isuna; imbilinna nga agidatonda ken mangpuorda iti insenso tapno padayawan isuna.
Toen viel de koning Nebukadnezar op zijn aangezicht, en aanbad Daniel; en hij zeide, dat men hem met spijsoffer en liefelijk reukwerk een drankoffer doen zou.
47 Kinuna ti ari kenni Daniel, “Pudno a ti Diosmo ket Dios dagiti dios, ti Apo dagiti ari, ken ti mangiparparang kadagiti palimed, ta nabaelam nga imparang daytoy a misterio.”
De koning antwoordde Daniel en zeide: Het is de waarheid, dat ulieder God een God der goden is, en een Heere der koningen, en Die de verborgenheden openbaart, dewijl gij deze verborgenheid hebt kunnen openbaren.
48 Ket pinadayawan ti ari ni Daniel iti kasta unay, ken inikkanna isuna iti adu a sagut. Pinagbalinna isuna a mangituray iti entero a probinsia ti Babilonia. Nagbalin ni Daniel a kangatoan a gobernador kadagiti kasisiriban a lallaki ti Babilonia.
Toen maakte de koning Daniel groot, en hij gaf hem vele grote geschenken, en hij stelde hem tot een heerser over het ganse landschap van Babel, en een overste der overheden over al de wijzen van Babel.
49 Nagkiddaw ni Daniel iti ari, ket dinutokan ti ari da Sedrac, Mesac, ken Abednego nga agbalin nga administrador iti entero a probinsia ti Babilonia. Ngem nagtalinaed ni Daniel iti palasio ti ari.
Toen verzocht Daniel van den koning; en hij stelde Sadrach, Mesach en Abed-nego over de bediening van het landschap van Babel; maar Daniel bleef aan de poort des konings.
