Sentencoj 3
1 Mia filo! ne forgesu mian instruon, Kaj via koro konservu miajn ordonojn.
My son, do not forget what I have taught you. Keep my commands in your inner being,
2 Ĉar ili akirigos al vi longan vivon, Jarojn de vivo kaj paco.
because [if you obey them] you will live a long time and things will go well for you
3 Favoro kaj vero vin ne forlasu; Alligu ilin al via kolo, Skribu ilin sur la tabeloj de via koro.
Always faithfully love others and (be faithful/do what you say that you will do); doing those things [will cause others to be pleased with you]; it will be as though you are wearing a beautiful necklace. Keep those things in your mind/inner being.
4 Kaj vi trovos favoron kaj bonan opinion Ĉe Dio kaj homoj.
If you do, God and people will approve of you and think highly of you [MTY].
5 Fidu la Eternulon per via tuta koro, Kaj ne fidu vian prudenton.
Trust in Yahweh completely, and do not rely on what you yourself understand.
6 Konsciu Lin en ĉiuj viaj vojoj, Kaj Li ĝustigos vian iradon.
Always allow him to lead you. If you do that, he will (show you the right path/direct your life).
7 Ne opiniu vin saĝa; Timu la Eternulon, kaj deturnu vin de malbono.
Do not be proud of being wise. [Instead], revere Yahweh and turn away from doing evil.
8 Ĉi tio estos saniga por via korpo, Kaj bona nutro por viaj ostoj.
If you do that, your body will be healthy/strong; it will be [like] medicine for you.
9 Faru honoron al la Eternulo el via havo Kaj el la unuavenaĵo de ĉiuj viaj rikoltoj:
Honor Yahweh by [what you do with] your money; and [by giving him] the first part of your harvest.
10 Tiam viaj grenejoj tute pleniĝos, Kaj viaj vinpremejoj superbordigos moston.
If you do that, [you will have a good harvest]. Yahweh will fill your barns [with grain], and your vats/containers will be overflowing with [grape juice for making] wine.
11 La instruon de la Eternulo, ho mia filo, ne malŝatu; Kaj ne deturnu vin, kiam Li faras al vi punon;
My son, when Yahweh disciplines/corrects you, do not despise it, and if he rebukes you, do not resent it.
12 Ĉar kiun la Eternulo amas, tiun Li punkorektas, Kiel patro la filon, en kiu li havas plezuron.
[I say that] because it is the people whom Yahweh loves that he corrects/reproves, [just] like parents correct/reprove their sons whom they love.
13 Feliĉa estas la homo, kiu trovis saĝon, Kaj la homo, kiu akiris prudenton;
[Yahweh] is pleased with those who become wise and have good understanding.
14 Ĉar estas pli bone ĝin aĉeti, ol aĉeti arĝenton, Kaj ĝia rikoltaĵo estas pli bona, ol pura oro.
Being wise and having good understanding is worth more than silver, better than gold.
15 Ĝi estas pli kara, ol juveloj; Kaj nenio, kion vi povus deziri, povas esti komparata kun ĝi.
Being wise is more precious than (jewels/precious stones); there is nothing that you could desire [that would be as valuable] as wisdom.
16 Longa vivo estas en ĝia dekstra mano; Riĉo kaj gloro estas en ĝia maldekstra mano.
On the one hand, wisdom [PRS] enables [you] to live a long life, and on the other hand, wisdom enables [you] to become rich and to be honored.
17 Ĝiaj vojoj estas vojoj agrablaj, Kaj ĉiuj ĝiaj vojetoj estas paco.
If [you] are wise, [your] life will be pleasant, and things will go well [for you].
18 Ĝi estas arbo de vivo por tiuj, kiuj ĝin ekkaptis; Kaj feliĉaj estas tiuj, kiuj ĝin posedas.
Wisdom is [like] a tree that gives long life to those who [eagerly] take hold of it, and [Yahweh] is pleased with those who hold onto it tightly.
19 La Eternulo per saĝo fondis la teron; Per prudento Li aranĝis la ĉielon.
By his wisdom Yahweh created the earth, and by his understanding he put everything in the skies.
20 Per Lia ĉionsciado disiĝis abismoj; Kaj la nuboj elverŝas roson.
By his knowledge [he caused] the water that was beneath the earth to burst forth, and he caused rain to fall from the clouds.
21 Mia filo! ili ne foriru de viaj okuloj; Konservu klarecon de la kapo kaj prudenton:
My son, [always] keep doing things that are right and things that are smart. If you do that,
22 Ili estos vivo por via animo, Kaj ornamo por via kolo.
you will live [many years] and be honored and respected {people will honor and respect you}.
23 Tiam vi iros sendanĝere vian vojon, Kaj via piedo ne falpuŝiĝos.
If you do what is right and wise, you will [be able to] walk safely, and you will not (stumble/do things that are wrong) [MET].
24 Kiam vi kuŝiĝos dormi, vi ne timos; Kaj kiam vi kuŝos, via dormo estos agrabla.
You will [be able to] lie down [at night] and not be afraid [of anything], and you will sleep peacefully.
25 Ne timu subitan teruron, Nek pereigon, kiu povus veni de malbonuloj;
You will not be afraid that something disastrous will happen to you or that storms that strike the wicked will strike you,
26 Ĉar la Eternulo estos via helpo, Kaj gardos vian piedon kontraŭ reto.
because you will be confident that Yahweh [will take care of you]. He will not let your foot be caught in a trap/snare.
27 Ne rifuzu bonon al la bezonantoj, Se via mano havas la forton por fari.
If you are able to help people who deserve it, do not refuse to help them.
28 Kiam vi havas ĉe vi, ne diru al via proksimulo: Iru kaj revenu, kaj morgaŭ mi donos.
If you are able to help someone you interact with, do not say, “Come back later; [perhaps] I can help you tomorrow.”
29 Ne pripensu malbonon kontraŭ via proksimulo, Kiam li kun konfido loĝas ĉe vi.
Do not make plans to harm those you interact with regularly, [because] they live near you, and they trust you.
30 Ne malpacu kun iu senkaŭze, Se li ne faris al vi malbonon.
If someone has not harmed you, do not accuse him [by saying that he has harmed you].
31 Ne enviu rabemulon, Kaj elektu neniun el liaj vojoj;
Do not envy people who [obtain things by] violent actions, and do not imitate/do what they do.
32 Ĉar la perversulojn la Eternulo abomenas, Kaj Sian intencon Li malkaŝas al la piuloj.
[I say that] because Yahweh considers such people to be abominable/detestable; but he is a friend to [all] those who do what is right.
33 Malbeno de la Eternulo estas en la domo de malbonulo, Kaj la loĝejon de piuloj Li benas.
Yahweh curses the families [MTY] of those who are wicked, but he blesses the families of those who are good/righteous.
34 La mokantojn Li mokas, Kaj al la humiluloj Li donas favoron.
Yahweh makes fun of those who make fun [of others], but he kindly helps those who are humble.
35 Honoron heredas saĝuloj; Sed malsaĝuloj forportas honton.
Wise [people] will be honored {people will honor wise people}, but foolish people will be dishonored/disgraced.
