Luke 2
1 And it was don in tho daies, a maundement wente out fro the emperour August, that al the world schulde be discryued.
εγενετο δε εν ταις ημεραις εκειναις εξηλθεν δογμα παρα καισαρος αυγουστου απογραφεσθαι πασαν την οικουμενην
2 This firste discryuyng was maad of Cyryn, iustice of Sirie.
αυτη απογραφη πρωτη εγενετο ηγεμονευοντος της συριας κυρηνιου
3 And alle men wenten to make professioun, ech in to his owne citee.
και επορευοντο παντες απογραφεσθαι εκαστος εις την εαυτου πολιν
4 And Joseph wente vp fro Galilee, fro the citee Nazareth, in to Judee, in to a citee of Dauid, that is clepid Bethleem, for that he was of the hous and of the meyne of Dauid,
ανεβη δε και ιωσηφ απο της γαλιλαιας εκ πολεως ναζαρεθ εις την ιουδαιαν εις πολιν δαυιδ ητις καλειται βηθλεεμ δια το ειναι αυτον εξ οικου και πατριας δαυιδ
5 that he schulde knouleche with Marie, his wijf, that was weddid to hym, and was greet with child.
απογραψασθαι συν μαριαμ τη εμνηστευμενη αυτω ουση εγκυω
6 And it was don, while thei weren there, the daies weren fulfillid, that sche schulde bere child.
εγενετο δε εν τω ειναι αυτους εκει επλησθησαν αι ημεραι του τεκειν αυτην
7 And sche bare hir first borun sone, and wlappide hym in clothis, and leide hym in a cratche, for ther was no place to hym in no chaumbir.
και ετεκεν τον υιον αυτης τον πρωτοτοκον και εσπαργανωσεν αυτον και ανεκλινεν αυτον εν φατνη διοτι ουκ ην αυτοις τοπος εν τω καταλυματι
8 And scheepherdis weren in the same cuntre, wakynge and kepynge the watchis of the nyyt on her flok.
και ποιμενες ησαν εν τη χωρα τη αυτη αγραυλουντες και φυλασσοντες φυλακας της νυκτος επι την ποιμνην αυτων
9 And lo! the aungel of the Lord stood bisidis hem, and the cleernesse of God schinede aboute hem; and thei dredden with greet drede.
και αγγελος κυριου επεστη αυτοις και δοξα κυριου περιελαμψεν αυτους και εφοβηθησαν φοβον μεγαν
10 And the aungel seide to hem, Nyle ye drede; for lo! Y preche to you a greet ioye, that schal be to al puple.
και ειπεν αυτοις ο αγγελος μη φοβεισθε ιδου γαρ ευαγγελιζομαι υμιν χαραν μεγαλην ητις εσται παντι τω λαω
11 For a sauyoure is borun to dai to you, that is Crist the Lord, in the citee of Dauid.
οτι ετεχθη υμιν σημερον σωτηρ ος εστιν χριστος κυριος εν πολει δαυιδ
12 And this is a tokene to you; ye schulen fynde a yong child wlappid in clothis, and leid in a cratche.
και τουτο υμιν {VAR2: το } σημειον ευρησετε βρεφος εσπαργανωμενον και κειμενον εν φατνη
13 And sudenli ther was maad with the aungel a multitude of heuenli knyythod, heriynge God,
και εξαιφνης εγενετο συν τω αγγελω πληθος στρατιας ουρανιου αινουντων τον θεον και λεγοντων
14 and seiynge, Glorie be in the hiyeste thingis to God, and in erthe pees be to men of good wille.
δοξα εν υψιστοις θεω και επι γης ειρηνη εν ανθρωποις ευδοκιας
15 And it was don, as the `aungelis passiden awei fro hem in to heuene, the scheephirdis spaken togider, and seiden, Go we ouer to Bethleem, and se we this word that is maad, which the Lord hath `maad, and schewide to vs.
και εγενετο ως απηλθον απ αυτων εις τον ουρανον οι αγγελοι οι ποιμενες ελαλουν προς αλληλους διελθωμεν δη εως βηθλεεμ και ιδωμεν το ρημα τουτο το γεγονος ο ο κυριος εγνωρισεν ημιν
16 And thei hiyynge camen, and founden Marie and Joseph, and the yong child leid in a cratche.
και ηλθαν σπευσαντες και ανευραν την τε μαριαμ και τον ιωσηφ και το βρεφος κειμενον εν τη φατνη
17 And thei seynge, knewen of the word that was seid to hem of this child.
ιδοντες δε εγνωρισαν περι του ρηματος του λαληθεντος αυτοις περι του παιδιου τουτου
18 And alle men that herden wondriden, and of these thingis that weren seid to hem of the scheephirdis.
και παντες οι ακουσαντες εθαυμασαν περι των λαληθεντων υπο των ποιμενων προς αυτους
19 But Marie kepte alle these wordis, berynge togider in hir herte.
η δε {VAR1: μαρια } {VAR2: μαριαμ } παντα συνετηρει τα ρηματα ταυτα συμβαλλουσα εν τη καρδια αυτης
20 And the scheepherdis turneden ayen, glorifyinge and heriynge God in alle thingis that thei hadden herd and seyn, as it was seid to hem.
και υπεστρεψαν οι ποιμενες δοξαζοντες και αινουντες τον θεον επι πασιν οις ηκουσαν και ειδον καθως ελαληθη προς αυτους
21 And aftir that the eiyte daies weren endid, that the child schulde be circumcided, his name was clepid Jhesus, which was clepid of the aungel, bifor that he was conceyued in the wombe.
και οτε επλησθησαν ημεραι οκτω του περιτεμειν αυτον και εκληθη το ονομα αυτου ιησους το κληθεν υπο του αγγελου προ του συλλημφθηναι αυτον εν τη κοιλια
22 And aftir that the daies of the purgacioun of Marie weren fulfillid, aftir Moyses lawe, thei token hym into Jerusalem, to offre hym to the Lord, as it is writun in the lawe of the Lord,
και οτε επλησθησαν αι ημεραι του καθαρισμου αυτων κατα τον νομον μωυσεως ανηγαγον αυτον εις ιεροσολυμα παραστησαι τω κυριω
23 For euery male kynde openynge the wombe, schal be clepid holi to the Lord; and that thei schulen yyue an offryng,
καθως γεγραπται εν νομω κυριου οτι παν αρσεν διανοιγον μητραν αγιον τω κυριω κληθησεται
24 aftir that it is seid in the lawe of the Lord, A peire of turturis, or twei culuer briddis.
και του δουναι θυσιαν κατα το ειρημενον εν τω νομω κυριου ζευγος τρυγονων η δυο νοσσους περιστερων
25 And lo! a man was in Jerusalem, whos name was Symeon; and this man was iust and vertuous, and aboode the coumfort of Israel; and the Hooli Goost was in hym.
και ιδου ανθρωπος ην εν ιερουσαλημ ω ονομα συμεων και ο ανθρωπος ουτος δικαιος και ευλαβης προσδεχομενος παρακλησιν του ισραηλ και πνευμα ην αγιον επ αυτον
26 And he hadde takun an answere of the Hooli Goost, that he schulde not se deeth, but he sawy first the Crist of the Lord.
και ην αυτω κεχρηματισμενον υπο του πνευματος του αγιου μη ιδειν θανατον πριν [η] αν ιδη τον χριστον κυριου
27 And he cam in spirit into the temple. And whanne his fadir and modir ledden the child Jhesu to do aftir the custom of the lawe for hym,
και ηλθεν εν τω πνευματι εις το ιερον και εν τω εισαγαγειν τους γονεις το παιδιον ιησουν του ποιησαι αυτους κατα το ειθισμενον του νομου περι αυτου
28 he took hym in to hise armes, and he blesside God,
και αυτος εδεξατο αυτο εις τας αγκαλας και ευλογησεν τον θεον και ειπεν
29 and seide, Lord, now thou leuyst thi seruaunt aftir thi word in pees;
νυν απολυεις τον δουλον σου δεσποτα κατα το ρημα σου εν ειρηνη
30 for myn iyen han seyn thin helthe,
οτι ειδον οι οφθαλμοι μου το σωτηριον σου
31 which thou hast maad redi bifor the face of alle puplis;
ο ητοιμασας κατα προσωπον παντων των λαων
32 liyt to the schewyng of hethene men, and glorie of thi puple Israel.
φως εις αποκαλυψιν εθνων και δοξαν λαου σου ισραηλ
33 And his fadir and his modir weren wondrynge on these thingis, that weren seid of hym.
και ην ο πατηρ αυτου και η μητηρ θαυμαζοντες επι τοις λαλουμενοις περι αυτου
34 And Symeon blesside hem, and seide to Marie, his modir, Lo! this is set in to the fallyng doun and in to the risyng ayen of many men in Israel, and in to a tokene, to whom it schal be ayenseid.
και ευλογησεν αυτους συμεων και ειπεν προς μαριαμ την μητερα αυτου ιδου ουτος κειται εις πτωσιν και αναστασιν πολλων εν τω ισραηλ και εις σημειον αντιλεγομενον
35 And a swerd schal passe thorou thin owne soule, that the thouytis ben schewid of many hertis.
και σου {VAR2: [δε] } αυτης την ψυχην διελευσεται ρομφαια οπως αν αποκαλυφθωσιν εκ πολλων καρδιων διαλογισμοι
36 And Anna was a prophetesse, the douytir of Fanuel, of the lynage of Aser. And sche hadde goon forth in many daies, and hadde lyued with hir hosebonde seuene yeer fro hir maydynhode.
και ην αννα προφητις θυγατηρ φανουηλ εκ φυλης ασηρ αυτη προβεβηκυια εν ημεραις πολλαις ζησασα μετα ανδρος ετη επτα απο της παρθενιας αυτης
37 And this was a widewe to foure scoor yeer and foure; and sche departide not fro the temple, but seruyde to God nyyt and dai in fastyngis and preieris.
και αυτη χηρα εως ετων ογδοηκοντα τεσσαρων η ουκ αφιστατο του ιερου νηστειαις και δεησεσιν λατρευουσα νυκτα και ημεραν
38 And this cam vpon hem in thilk our, and knoulechide to the Lord, and spak of hym to alle that abiden the redempcioun of Israel.
και αυτη τη ωρα επιστασα ανθωμολογειτο τω θεω και ελαλει περι αυτου πασιν τοις προσδεχομενοις λυτρωσιν ιερουσαλημ
39 And as thei hadden ful don alle thingis, aftir the lawe of the Lord, thei turneden ayen in to Galilee, in to her citee Nazareth.
και ως ετελεσαν παντα τα κατα τον νομον κυριου επεστρεψαν εις την γαλιλαιαν εις πολιν εαυτων ναζαρεθ
40 And the child wexe, and was coumfortid, ful of wisdom; and the grace of God was in hym.
το δε παιδιον ηυξανεν και εκραταιουτο πληρουμενον σοφια και χαρις θεου ην επ αυτο
41 And his fadir and modir wenten ech yeer in to Jerusalem, in the solempne dai of pask.
και επορευοντο οι γονεις αυτου κατ ετος εις ιερουσαλημ τη εορτη του πασχα
42 And whanne Jhesus was twelue yeer oold, thei wenten vp to Jerusalem, aftir the custom of the feeste dai.
και οτε εγενετο ετων δωδεκα αναβαινοντων αυτων κατα το εθος της εορτης
43 And whanne the daies weren don, thei turneden ayen; and the child abood in Jerusalem, and his fadir and modir knewen it not.
και τελειωσαντων τας ημερας εν τω υποστρεφειν αυτους υπεμεινεν ιησους ο παις εν ιερουσαλημ και ουκ εγνωσαν οι γονεις αυτου
44 For thei gessynge that he hadde be in the felowschip, camen a daies iourney, and souyten hym among hise cosyns and hise knouleche.
νομισαντες δε αυτον ειναι εν τη συνοδια ηλθον ημερας οδον και ανεζητουν αυτον εν τοις συγγενευσιν και τοις γνωστοις
45 And whanne thei founden hym not, thei turneden ayen in to Jerusalem, and souyten hym.
και μη ευροντες υπεστρεψαν εις ιερουσαλημ αναζητουντες αυτον
46 And it bifelle, that aftir the thridde dai thei founden hym in the temple, sittynge in the myddil of the doctours, herynge hem and axynge hem.
και εγενετο μετα ημερας τρεις ευρον αυτον εν τω ιερω καθεζομενον εν μεσω των διδασκαλων και ακουοντα αυτων και επερωτωντα αυτους
47 And alle men that herden hym, wondriden on the prudence and the answeris of hym.
εξισταντο δε παντες οι ακουοντες αυτου επι τη συνεσει και ταις αποκρισεσιν αυτου
48 And thei seyn, and wondriden. And his modir seide to hym, Sone, what hast thou do to vs thus? Lo! thi fadir and Y sorewynge han souyte thee.
και ιδοντες αυτον εξεπλαγησαν και ειπεν προς αυτον η μητηρ αυτου τεκνον τι εποιησας ημιν ουτως ιδου ο πατηρ σου {VAR1: και εγω οδυνωμενοι ζητουμεν } {VAR2: καγω οδυνωμενοι εζητουμεν } σε
49 And he seide to hem, What is it that ye souyten me? wisten ye not that in tho thingis that ben of my fadir, it behoueth me to be?
και ειπεν προς αυτους τι οτι εζητειτε με ουκ ηδειτε οτι εν τοις του πατρος μου δει ειναι με
50 And thei vndurstoden not the word, which he spak to hem.
και αυτοι ου συνηκαν το ρημα ο ελαλησεν αυτοις
51 And he cam doun with hem, and cam to Nazareth, and was suget to hem. And his moder kepte togidir alle these wordis, and bare hem in hir herte.
και κατεβη μετ αυτων και ηλθεν εις ναζαρεθ και ην υποτασσομενος αυτοις και η μητηρ αυτου διετηρει παντα τα ρηματα εν τη καρδια αυτης
52 And Jhesus profitide in wisdom, age, and grace, anentis God and men.
και ιησους προεκοπτεν {VAR1: τη } {VAR2: [εν τη] } σοφια και ηλικια και χαριτι παρα θεω και ανθρωποις
