Proverbs 24
1 Be not thou enuious against euill men, neither desire to be with them.
Nie zazdrość złym ludziom ani nie pragnij z nimi przebywać;
2 For their heart imagineth destruction, and their lippes speake mischiefe.
Ich serce bowiem obmyśla przemoc, a ich wargi mówią o krzywdzie.
3 Through wisdome is an house builded, and with vnderstanding it is established.
Dom buduje się mądrością, a umacnia się rozumem.
4 And by knowledge shall the chambers bee filled with all precious, and pleasant riches.
Dzięki wiedzy komory będą napełnione wszelkimi kosztownymi i przyjemnymi bogactwami.
5 A wise man is strong: for a man of vnderstanding encreaseth his strength.
Mądry człowiek jest silny, a mąż, który ma wiedzę, dodaje siły.
6 For with counsel thou shalt enterprise thy warre, and in the multitude of them that can giue counsell, is health.
Bo dzięki mądrej radzie poprowadzisz wojnę, a mnóstwo doradców [da ci] wybawienie.
7 Wisdome is hie to a foole: therefore he can not open his mouth in the gate.
Mądrość jest dla głupca zbyt wzniosła; nie otwiera ust swoich w bramie.
8 Hee that imagineth to doe euill, men shall call him an autour of wickednes.
Kto knuje zło, będzie zwany złośliwym.
9 The wicked thought of a foole is sinne, and the scorner is an abomination vnto men.
Obmyślanie głupoty [jest] grzechem, a szyderca budzi odrazę w ludziach.
10 If thou bee faint in the day of aduersitie, thy strength is small.
Jeśli w dniu ucisku ustaniesz, twoja siła jest słaba.
11 Deliuer them that are drawen to death: wilt thou not preserue them that are led to be slaine?
[Jeśli] odmówisz ratunku prowadzonym na śmierć i tym, którzy idą na stracenie;
12 If thou say, Beholde, we knew not of it: he that pondereth the heartes, doeth not hee vnderstand it? and hee that keepeth thy soule, knoweth he it not? will not he also recompense euery man according to his workes?
Jeśli powiesz: Nie wiedzieliśmy o tym; czy ten, który waży serca, nie rozumie? A ten, który strzeże twojej duszy, nie pozna? I czy nie odda człowiekowi według jego uczynków?
13 My sonne, eate hony, for it is good, and the hony combe, for it is sweete vnto thy mouth.
Synu mój, jedz miód, bo jest dobry, i plaster miodu słodki dla twojego podniebienia.
14 So shall the knowledge of wisdome be vnto thy soule, if thou finde it, and there shall be an ende, and thine hope shall not be cut off.
Tak [będzie] poznanie mądrości dla twojej duszy; jeśli ją znajdziesz, będzie nagroda, a twoja nadzieja nie będzie zawiedziona.
15 Laye no waite, O wicked man, against the house of the righteous, and spoyle not his resting place.
Nie czyhaj, niegodziwcze, przed mieszkaniem sprawiedliwego, nie burz miejsca jego odpoczynku;
16 For a iust man falleth seuen times, and riseth againe: but the wicked fall into mischiefe.
Bo sprawiedliwy upada siedem razy, jednak znowu powstaje; a niegodziwi popadną w nieszczęście.
17 Bee thou not glad when thine enemie falleth, and let not thine heart reioyce when hee stumbleth,
Nie ciesz się, gdy twój nieprzyjaciel upadnie, i niech twoje serce się nie raduje, gdy się potknie;
18 Least the Lord see it, and it displease him, and he turne his wrath from him.
Aby PAN tego nie widział i nie uznał za zło, i nie odwrócił od niego swojego gniewu.
19 Fret not thy selfe because of the malicious, neither be enuious at the wicked.
Nie gniewaj się z powodu złoczyńców ani nie zazdrość niegodziwym;
20 For there shall bee none ende of plagues to the euill man: the light of the wicked shall bee put out.
Bo zły nie otrzyma nagrody, pochodnia niegodziwych zostanie zgaszona.
21 My sonne feare the Lord, and the King, and meddle not with them that are sedicious.
Synu mój, bój się PANA i króla, a nie przestawaj z chwiejnymi;
22 For their destruction shall rise suddenly, and who knoweth the ruine of them both?
Bo ich nieszczęście nastąpi nagle, a któż zna upadek obydwóch?
23 ALSO THESE THINGS PERTEINE TO THE WISE, It is not good to haue respect of any person in iudgement.
I to też [należy] do mądrych. Niedobrze jest mieć wzgląd na osobę w sądzie.
24 He that saith to the wicked, Thou art righteous, him shall the people curse, and the multitude shall abhorre him.
Kto mówi niegodziwemu: Jesteś sprawiedliwy, tego będą ludzie przeklinać, a narody będą się nim brzydzić.
25 But to them that rebuke him, shall be pleasure, and vpon them shall come the blessing of goodnesse.
A ci, którzy [go] strofują, będą szczęśliwi i przyjdzie na nich obfite błogosławieństwo.
26 They shall kisse the lippes of him that answereth vpright wordes.
Pocałują wargi tego, który daje słuszną odpowiedź.
27 Prepare thy worke without, and make readie thy thinges in the fielde, and after, builde thine house.
Przygotuj swoją pracę na zewnątrz, a wykonuj ją na swoim polu, a potem buduj swój dom.
28 Be not a witnes against thy neighbour without cause: for wilt thou deceiue with thy lippes?
Nie bądź bez powodu świadkiem przeciw swemu bliźniemu ani nie oszukuj swymi wargami.
29 Say not, I wil doe to him, as he hath done to mee, I will recompence euery man according to his worke.
Nie mów: Zrobię mu, jak on mi zrobił, oddam temu człowiekowi według jego uczynku.
30 I passed by the fielde of the slouthfull, and by the vineyarde of the man destitute of vnderstanding.
Szedłem koło pola leniwego i koło winnicy nierozumnego;
31 And lo, it was al growen ouer with thornes, and nettles had couered the face thereof, and the stone wall thereof was broken downe.
A oto wszystko zarosło cierniem, pokrzywy pokryły wszystko, a kamienny mur był zburzony.
32 Then I behelde, and I considered it well: I looked vpon it, and receiued instruction.
Spojrzałem i rozważałem w sercu; obejrzałem i wyciągnąłem naukę.
33 Yet a litle sleepe, a litle slumber, a litle folding of the handes to sleepe.
Trochę snu, trochę drzemania, trochę założenia rąk, by odpocząć;
34 So thy pouertie commeth as one that traueileth by the way, and thy necessitie like an armed man.
A twoje ubóstwo przyjdzie jak podróżny, a niedostatek – jak mąż uzbrojony.
