Panultihon 25
1 Kini usab mao ang mga proverbio ni Salomon, nga gihulad sa mga tawo ni Ezechias nga hari sa Juda.
These are more wise sayings of Solomon, copied out by the men of Hezekiah, king of Judah.
2 Maoy himaya sa Dios ang pagtago sa usa ka butang; Apan ang himaya sa mga hari mao ang pagpangita sa usa ka butang.
It is the glory of God to keep a thing secret: but the glory of kings is to have it searched out.
3 Ingon nga ang kalangitan alang sa kahitas-an, ug ang yuta alang sa kahiladman, Maingon man ang kasingkasing sa mga hari dili matukib.
The heaven is high and the earth is deep, and the hearts of kings may not be searched out.
4 Kuhaa ang taya gikan sa salapi, Ug didto magagula ang usa ka sudlanan alang sa mag-uulay:
Take away the waste from silver, and a vessel will come out for the silver-worker.
5 Kuhaa ang dautan gikan sa atubangan sa hari, Ug ang iyang trono mamatukod diha sa pagkamatarung.
Take away evil-doers from before the king, and the seat of his power will be made strong in righteousness.
6 Ayaw pahimayaa ang imong kaugalingon diha sa presencia sa hari, Ug ayaw pagbarug ilis sa dapit sa mga dagkung tawo:
Do not take glory for yourself before the king, and do not put yourself in the place of the great:
7 Kay labing maayo nga igaingon kanimo: Sumaka ka ngari, Kay sa pagbutang kanimo sa labing ubos diha sa presencia sa principe, Nga makita sa imong mga mata.
For it is better to have it said to you, Come up here; than for you to be put down in a lower place before the ruler.
8 Dili ka magmadali-dalion sa pagpanlimbasog, Tingali unya dili ka mahibalo sa imong pagabuhaton sa katapusan niana, Sa diha nga ang imong isigkatawo magapakaulaw kanimo.
Do not be quick to go to law about what you have seen, for what will you do in the end, when your neighbour has put you to shame?
9 Pakiglantugi sa imong katungod uban sa imong isigkatawo lamang, Ug ayaw pag-ibutyag ang tinago sa ubang tawo;
Have a talk with your neighbour himself about your cause, but do not give away the secret of another:
10 Tingali unya siya nga nagadungog niini magabuyboy kanimo, Ug ang imong kaulaw dili mobulag gikan kanimo.
Or your hearer may say evil of you, and your shame will not be turned away.
11 Ang usa ka pulong nga maayong pagkagamit Sama sa mga mansanas nga bulawan diha sa linala nga salapi.
A word at the right time is like apples of gold in a network of silver.
12 Maingon sa usa ka ariyos nga bulawan, ug sa usa ka dayandayan sa fino nga bulawan, Ingon man ang usa ka manggialamon nga magbabadlong ibabaw sa usa ka masinugtanon nga igdulungog.
Like a nose-ring of gold and an ornament of the best gold, is a wise man who says sharp words to an ear ready to give attention.
13 Ingon sa kabugnawon sa nieve sa panahon sa ting-ani, Busa mao man ang usa ka q2 matinumanon nga sulogoon kanila nga nagasugo kaniya; Kay siya nagalipay sa kalag sa iyang mga agalon.
As the cold of snow in the time of grain-cutting, so is a true servant to those who send him; for he gives new life to the soul of his master.
14 Ingon sa mga panganod ug sa hangin nga walay ulan, Maingon man siya nga nagapagarbo sa iyang kaugalingon sa iyang mga gasa nga dili matuod.
As clouds and wind without rain, so is one who takes credit for an offering he has not given.
15 Tungod sa hataas nga pagpailub nalukmay ang usa ka magbubuot, Ug ang usa ka malomo nga dila nakapadugmok sa bukog.
A judge is moved by one who for a long time undergoes wrongs without protest, and by a soft tongue even bone is broken.
16 Nakakaplag ba ikaw ug dugos? kumaon ka sumala sa igo kanimo, Tingali unya ikaw mabusog ug magasuka niana.
If you have honey, take only as much as is enough for you; for fear that, being full of it, you may not be able to keep it down.
17 Ayaw pagpakanunaya ang imong tiil sa balay sa imong isigkatawo, Tingali unya siya pul-an kanimo, ug magdumot kanimo.
Let not your foot be frequently in your neighbour's house, or he may get tired of you, and his feeling be turned to hate.
18 Ang usa ka tawo nga nagasaksi ug bakak batok sa iyang isigkatawo Maoy usa ka mazo, ug usa ka pinuti, ug usa ka maidlut nga udyong.
One who gives false witness against his neighbour is a hammer and a sword and a sharp arrow.
19 Ang pagsalig diha sa usa ka maluibon nga tawo sa panahon sa kasamok Mahasama sa usa ka naputol nga ngipon, ug sa usa ka tiil nga nalisa.
Putting one's faith in a false man in time of trouble is like a broken tooth and a shaking foot.
20 Ingon sa usa nga nagahukas ug saput sa tingtugnaw, ug ingon sa suka ibabaw sa soda, Mao man siya nga nagaawit sa mga awit sa usa ka masulob-on nga kasingkasing.
Like one who takes off clothing in cold weather and like acid on a wound, is he who makes melody to a sad heart.
21 Kong ang imong kaaway pagagutomon, hatagi siya ug tinapay nga makaon; Ug kong siya pagauhawon, hatagi siya ug tubig nga imnon:
If your hater is in need of food, give him bread; and if he is in need of drink, give him water:
22 Kay ikaw magatapok ug mga baga sa kalayo ibabaw sa iyang ulo, Ug si Jehova magabalus kanimo.
For so you will put coals of fire on his head, and the Lord will give you your reward.
23 Ang hangin sa amihan nagadala ug ulan; Busa mao man ang usa ka malibakon nga dila sa usa ka masuk-anon nga panagway.
As the north wind gives birth to rain, so is an angry face caused by a tongue saying evil secretly.
24 Maayo pang magpuyo diha sa pamag-ang suok sa atop sa balay, Kay sa pagpakigkauban sa usa ka babaye nga palaaway diha sa hamugaway nga balay.
It is better to be living in an angle of the house-top, than with a bitter-tongued woman in a wide house.
25 Ingon sa bugnaw nga katubigan alang sa usa ka giuhaw nga kalag, Mao man ang maayong balita nga gikan sa halayong yuta.
As cold water to a tired soul, so is good news from a far country.
26 Ingon sa usa ka nalubog nga tinubdan, ug sa nahugawan nga tuburan, Mao man ang usa ka matarung tawo nga madaug sa atubangan sa dautan.
Like a troubled fountain and a dirty spring, is an upright man who has to give way before evil-doers.
27 Dili maayo ang pagkaon sa hilabihang kadaghan sa dugos; Busa alang sa mga tawo nga magapangita sa ilang kaugalingong himaya mabug-at sa hilabihan.
It is not good to take much honey: so he who is not looking for honour will be honoured.
28 Siya kang kinsang espiritu walay pagpugong Sama sa usa ka ciudad nga nalumpag ug walay mga kuta.
He whose spirit is uncontrolled is like an unwalled town which has been broken into.
