1 Samuel 13
1 Si Saul may kap-atan ka tuig ang panuigon sa pagsugod niya sa paghari; ug naghari siya ug duruha ka tuig ibabaw sa Israel,
Saul was no longer a young man when he became the king. He ruled Israel for 42 years.
2 Si Saul nagpili alang kaniya sa totolo ka libo ka tawo gikan sa Israel, nga ang duruha ka libo kanila didto uban ni Saul sa Michmas, ug sa bukid sa Beth-el, ug ang usa ka ka libo didto uban ni Jonathan sa Gabaa sa Benjamin: ug ang uban nga katawohan iyang gipapauli ang tagsatagsa ka tawo ngadto sa iyang balongbalong.
[Several years after he became king], he chose three thousand men from the Israeli army to go with him [to fight the Philistines]. Then he sent the other soldiers back home. Of the men he chose, 2,000 stayed with Saul at Micmash and in the hilly area near Bethel, and 1,000 stayed with [Saul’s son] Jonathan at Gibeah, in the area where the descendants of Benjamin lived.
3 Ug si Jonathan nakadaug sa mga sundalo nga bantay sa kuta sa mga Filistehanon nga didto sa Geba; ug ang mga Filistehanon nakadungog niana. Ug gihuyop ni Saul ang trompeta ngadto sa tibook nga yuta, nga nagaingon: Padungga ang mga Hebreohanon.
Jonathan [and the men who were with him] attacked the Philistine soldiers who were camped at Geba. The [other] Philistines heard about that. [So Saul realized that the army of Philistia would probably come to fight the Israelis again]. So Saul [sent messengers to] blow trumpets throughout Israel [to gather the people together and] proclaim to them, “All you Hebrews need to hear [that now the Philistines will start a war with us]!”
4 Ug ang tibook nga Israel nakadungog sa ginaingon nga si Saul nakadaug sa mga sundalong bantay sa kuta sa mga Filistehanon, ug usab nga ang Israel ginaila nga dulumtanan sa mga Filistehanon. Ug ang katawohan nagtigum sa tingub sa pagsunod kang Saul ngadto sa Gilgal.
The messengers told the rest of the army to gather together with Saul at Gilgal. And all the people in Israel heard the news. People were saying, “Saul’s army has attacked the Philistine camp, with the result that now the Philistines hate us Israelis very much.”
5 Ug ang mga Filistehanon nagtapok sa ilang kaugalingon aron sa pagpakig-away sa Israel, katloan ka libo nga carro, ug unom ka libong magkakabayo, ug katawohan nga daw balas sa baybayon ang gidaghanon; ug mingtungas sila ug nagpahaluna sa Michmas, dapit sa silangan sa Beth-aven.
The Philistines gathered together and were given equipment to fight the Israelis. The Philistines had 3,000 chariots, and 6,000 chariot-drivers. Their soldiers [seemed to be as many] as grains of sand on the seashore [HYP]. They went up and set up their tents at Micmash, to the east of Beth-Aven ([which means ‘house of wickedness’, and really referred to Bethel town]).
6 Sa diha nga ang mga tawo sa Israel nakakita nga diha sila sa kalisdanan (kay ang katawohan nanagkaguol), unya ang katawohan nanago sa ilang kaugalingon sa sulod sa mga langub, ug sa mga kalibonan, ug sa mga kapangpangan, ug sa mga tagoanan, ug sa mga gahong.
The Philistines attacked the Israelis very strongly, and the Israeli soldiers realized that they were in a very bad situation. So many of the Israeli soldiers hid in caves and holes in the ground, or among the rocks, or in pits, or in wells.
7 Karon ang uban sa mga Hebreohanon nanagpangadto sa tabok sa Jordan ngadto sa yuta sa Gad ug Galaad; apan mahitungod kang Saul siya didto pa sa Gilgal, ug ang tibook katawohan nanagsunod kaniya nga nanagkurog.
Some of them crossed the Jordan River at a place where it was very shallow. Then they went to the area where the descendants of Gad lived and to [the] Gilead [region]. But Saul stayed at Gilgal. All the soldiers who were with him were shaking [because they were so afraid].
8 Ug siya napabilin pito ka adlaw, sumala sa panahon nga gitudlo ni Samuel: apan si Samuel wala umadto sa Gilgal; ug ang katawohan nanagkabulagbulag gikan kaniya.
Saul waited seven days, which was the number of days that Samuel had told him to wait for him. But Samuel did not come to Gilgal [during that time], so many of the men in Saul’s army began to leave him and run away.
9 Ug si Saul miingon: Dad-a dinhi kanako ang halad-nga-sinunog, ug ang halad-sa-pakigdait. Ug iyang gihalad ang halad-nga-sinunog.
So Saul said to the soldiers, “Bring to me an animal to be completely burned [on the altar] and one for the offering to enable us to maintain fellowship [with God].” [So the men did that].
10 Ug nahitabo, nga, sa nakahuman na siya sa paghalad sa halad-nga-sinunog, ania karon, si Samuel nahiabut; ug si Saul migula sa pagtagbo kaniya, aron sa paghatag ug katahuran kaniya.
And just as he was finished burning those offerings, Samuel arrived. Saul went to greet him.
11 Ug si Samuel miingon: Unsay imong nabuhat? ug si Saul miingon: Tungod kay nakita ko nga ang katawohan nagkabulagbulag na gikan kanako, ug nga wala ikaw umanhi sa mga adlaw nga gitagal, ug nga ang mga Filistehanon nanagtigum na sa ilang kaugalingon didto sa Michmas;
Samuel [saw what Saul had done, and he] said to Saul, “Why have you done this?” Saul replied, “I saw that my men were leaving me and running away, and that you did not come here during the time that you said that you would come, and that the Philistine army was gathering together at Micmash.
12 Busa miingon ako: Karon molugsong ang mga Filistehanon nganhi kanako sa Gilgal, ug wala ako makapangayo sa kalooy ni Jehova: busa gilugos ko lang ang akong kaugalingon, ug naghalad sa halad-nga-sinunog.
“So I thought, ‘The Philistine army is going to attack us here at Gilgal, and I have not yet asked Yahweh to bless/help us.’ So I felt it was necessary to offer the burnt offerings [to seek God’s blessings].”
13 Ug si Samuel miingon kang Saul: Ikaw naghimo ug binuang; ikaw wala magbantay sa sugo ni Jehova nga imong Dios nga iyang gisugo kanimo; kay karon buot si Jehova nga mapalig-on ang imong gingharian sa Israel sa walay katapusan.
Samuel replied, “What you did was very foolish! You have not obeyed what Yahweh, your God, commanded [about sacrifices]. If you had obeyed him, God would have allowed you and your descendants to rule [Israel] for a long time.
14 Apan karon ang imong gingharian dili magapadayon: si Jehova nangita alang kaniya ug usa ka tawo nga uyon sa iyang kaugalingong kasingkasing, ug si Jehova nagtudlo kaniya aron mahimong principe ibabaw sa iyang katawohan, tungod kay ikaw wala magbantay sumala sa gisugo ni Jehova kanimo.
But now [because of what you have done, you will die, and after you die, ] none of your descendants will rule. Yahweh is seeking for a man [to be king] who will be just the kind of person that he wants him to be, so that he can appoint him to be the leader of his people. Yahweh will do this because you have not obeyed what he commanded.”
15 Ug si Samuel mitindog, ug miadto siya gikan sa Gilgal ngadto sa Gabaa sa Benjamin. Ug si Saul nag-ihap sa katawohan nga diha uban kaniya, duolan sa unom ka gatus ka tawo.
Then Samuel left Gilgal and went up to Gibeah. Saul stayed at Gilgal with his soldiers. There were only about 600 of them left [who had not run away].
16 Ug si Saul, ug si Jonathan nga iyang anak nga lalake, ug ang katawohan nga diha uban kanila nagpuyo sa Geba sa Benjamin: apan ang mga Filistehanon nanagpahaluna didto sa Michmas.
Saul and his son Jonathan and the soldiers who were with them went to Geba [city] in the area of the tribe of Benjamin [and set up their tents there]. The Philistine army set up their tents at Micmash.
17 Ug ang mga mangangagaw nanggula gikan sa campo sa mga Filistehanon sa totolo ka panon: ang usa ka panon mipadulong ngadto sa alagianan nga nagadulong ngadto sa Ophra, ngadto sa yuta sa Sual;
Three groups of Philistia men soon left the place where their army was staying, and went and (raided the Israeli towns/attacked the Israelis and took their possessions). One group went [north] toward Ophrah [city] in [the] Shual [region].
18 Ug ang lain nga panon mipadulong sa dapit ngadto sa Beth-oron; ug ang laing panon mipadulong ngadto sa alagianan sa utlanan nga nagadung-aw sa walog ni Seboim padulong ngadto sa kamingawan.
One group went [west] to Beth-Horon [city]. The third group went toward the [Israeli] border, above Zeboim Valley, near the desert.
19 Karon walay makaplagan nga mananalsal sa puthaw sa tibook yuta sa Israel; kay ang mga Filistehanon ming-ingon: Tingali unya ang mga Hebreohanon, managhimo kanila ug mga pinuti kun mga bangkaw:
At that time, there were no men in Israel who (were blacksmiths/could make things from iron). [The people of Philistia would not permit the Israelis to do that, because they were afraid that] they would make iron swords and spears for the Hebrews to fight with.
20 Apan ang tanang mga Israelihanon minglugsong ngadto sa mga Filistehanon, aron sa pagbaid sa tagsatagsa sa iyang punta sa daro, ug sa iyang sarol, ug sa iyang wasay, ug sa iyang bingkong;
So [whenever the Israelis needed] to sharpen the blades of their plows, or picks, or axes, or sickles, they were forced to take those things to a Philistia man who could sharpen those things.
21 Apan aduna silay limbas alang sa mga bingkong, ug alang sa mga punta, ug alang sa mga salapang, ug alang sa mga wasay, ug alang sa pagpahamutang sa mga tugsok.
They needed to pay (one fourth of an ounce/8 grams) of silver for sharpening a plow, and (an eighth of an ounce/4 grams) of silver to sharpen an axe, or a sickle, or (an ox goad/a pointed rod to jab an ox to make it walk).
22 Busa nahitabo sa adlaw sa gubat, nga walay pinuti, ni bangkaw nga nakaplagan sa kamot sa bisan kang kinsa sa katawohan nga uban ni Saul ug ni Jonathan: apan uban kang Saul ug kang Jonathan ang iyang anak nga lalake, may nakaplagan nga pinuti.
So [because the Israelis could not make weapons from iron], on the day that the Israelis fought [against the men of Philistia], Saul and Jonathan were the only Israeli men who had swords. None of the others had a sword; [they had only bows and arrows].
23 Ug ang panon sa mga sundalo nga bantay sa kuta sa mga Filistehanon miadto sa alagianan sa Michmas.
Before the battle started, some Philistia men went to (the pass/a narrow place between two cliffs) outside Micmash to guard it.
