Mateo 13
1 Niadtong adlawa si Jesus migawas sa balay ug milingkod daplin sa dagat.
On that day Jesus went out of the house and was seated by the seaside.
2 Ang labihan kadaghan nga panon sa katawhan miduol palibot kaniya, busa misakay siya sa sakayan ug milingkod niini. Ang tanan nga panon sa katawhan nagtindog sa baybayon.
And great numbers of people came together to him, so that he got into a boat; and the people took up their position by the sea.
3 Unya miingon si Jesus sa daghang mga butang ngadto kanila diha sa mga sambingay. Miingon siya, “Tan-awa, ang usa ka magpupugas milakaw aron magpugas.
And he gave them teaching in the form of a story, saying, A man went out to put seed in the earth;
4 Samtang siya nagpugas, ang pipila ka mga binhi nahulog daplin sa dalan, ug ang mga langgam miabot ug nituka kanila.
And while he did so, some seeds were dropped by the wayside, and the birds came and took them for food:
5 Ang uban nga mga binhi nahulog sa batoon nga yuta, diin wala silay igong yuta. Dihadiha dayon nanurok sila, tungod kay ang yuta dili lalom.
And some of the seed went among the stones, where it had not much earth, and straight away it came up because the earth was not deep:
6 Apan sa dihang misubang na ang adlaw, nasunog sila tungod kay wala sila makagamot, ug nalawos sila.
And when the sun was high, it was burned; and because it had no root it became dry and dead.
7 Ang uban nga mga binhi nahulog taliwala sa tunokon nga mga tanom. Mitubo ang tunokon nga mga tanom ug mituok kanila.
And some seeds went among thorns, and the thorns came up and they had no room for growth:
8 Ang uban nga mga binhi nahulog sa maayo nga yuta ug namunga ug lugas, ang pipila 100 kapilo ang gidaghanon, ang pipila 60, ug ang pipila 30.
And some, falling on good earth, gave fruit, some a hundred, some sixty, some thirty times as much.
9 Siya nga adunay mga dalunggan, papaminawa siya.”
He who has ears, let him give ear.
10 Miabot ang mga disipulo ug miingon kang Jesus, “Nganong nakigsulti ka man sa panon sa katawhan diha sa mga sambingay?”
And the disciples came and said to him, Why do you say things to them in the form of stories?
11 Si Jesus mitubag ug miingon kanila, “Gihatagan na kamo sa kahigayonan sa pagsabot sa mga tinago sa gingharian sa langit, apan wala kini gihatag kanila.
And he said to them in answer, To you is given the knowledge of the secrets of the kingdom of heaven, but to them it is not given.
12 Tungod kay si bisan kinsa kadtong aduna, pagahatagan pa siya sa makadaghan, ug aduna siyay dakong pagsabot. Apan si bisan kinsa kadtong anaa, pagakuhaon gikan kaniya ang bisan unsa nga anaa kaniya.
Because whoever has, to him will be given, and he will have more; but from him who has not, even what he has will be taken away.
13 Busa nakigsulti ako kanila diha sa mga sambingay, tungod kay bisan sila nagtan-aw, wala gayod sila makakita. Ug bisan tuod nakadungog sila, wala gayod sila nagpatalinghog, ni makasabot sila.
For this reason I put things into the form of stories; because they see without seeing, and give ear without hearing, and the sense is not clear to them.
14 Natuman ngadto kanila ang panagna ni Isaias, nga nag-ingon, 'Samtang maminaw makadungog kamo, apan sa bisan unsa nga pamaagi dili kamo makasabot; samtang magtan-aw makakita kamo, apan dili kamo makaila.
And for them the words of Isaiah have come true, Though you give ear, you will not get knowledge; and seeing, you will see, but the sense will not be clear to you:
15 Kay kining kasingkasing sa mga tawo nagmagahi, ug naglisod na sila sa pagpaminaw, ug gisirado na nila ang ilang mga mata, aron wala na gayod silay makita uban sa ilang mga mata, o madungog uban sa ilang mga dalunggan, o makasabot uban ang ilang mga kasingkasing, aron mobalik sila pag-usab, ug ako magaayo kanila.”
For the heart of this people has become fat and their ears are slow in hearing and their eyes are shut; for fear that they might see with their eyes and give hearing with their ears and become wise in their hearts and be turned again to me, so that I might make them well.
16 Apan bulahan ang inyong mga mata, kay sila makakita; ug ang inyong mga dalunggan, kay sila makadungog.
But a blessing be on your eyes, because they see; and on your ears, because they are open.
17 Sa pagkatinuod sultihan ko kamo nga daghang mga propeta ug matarong nga mga tawo ang nagtinguha nga makakita sa mga butang nga inyong nakita, ug wala nakakita kanila. Nagtinguha sila nga makadungog sa mga butang nga inyong nadunggan, ug wala nakadungog kanila.
For truly, I say to you that prophets and upright men had a desire to see the things which you see, and saw them not; and to have knowledge of the words which have come to your ears, and they had it not.
18 Unya paminawa ang sambingay sa magpupugas.
Give ear, then, to the story of the man who put the seed in the earth.
19 Sa dihang madungog ni bisan kinsa ang pulong sa gingharian apan dili makasabot niini, unya moabot ang daotan ug mosakmit kung unsa na ang napugas sa iyang kasingkasing. Kini ang binhi nga napugas daplin sa dalan.
When the word of the kingdom comes to anyone, and the sense of it is not clear to him, then the Evil One comes, and quickly takes away that which was put in his heart. He is the seed dropped by the wayside.
20 Siya nga napugas sa batoon nga yuta mao siya ang nakadungog sa pulong ug dihadiha midawat niini uban ang kalipay.
And that which went on the stones, this is he who, hearing the word, straight away takes it with joy;
21 Apan wala siya makagamot sa iyang kaugalingon ug milahutay sa makadiyot lamang. Sa dihang miabot ang kasakit o paglutos tungod sa pulong, dihadiha napandol siya.
But having no root in himself, he goes on for a time; and when trouble comes or pain, because of the word, he quickly becomes full of doubts.
22 Siya nga napugas taliwala sa tunokon nga mga tanom, mao kini siya ang nakadungog sa pulong, apan ang mga kabalaka sa kalibotan ug ang pagkamalimbongon sa mga bahandi mituok sa pulong, ug nahimo siyang dili mabungahon. (aiōn g165)
And that which was dropped among the thorns, this is he who has the word; and the cares of this life, and the deceits of wealth, put a stop to the growth of the word and it gives no fruit. (aiōn g165)
23 Siya nga napugas sa maayong yuta, mao kini siya ang nakadungog sa pulong ug nakasabot niini. Mao kini siya nga naghatag gayod sa bunga ug nag-ugmad niini; ang pipila 100 ka-pilo kadaghan, ang pipila 60, ug ang pipila 30.”
And the seed which was put in good earth, this is he who gives ear to the word, and gets the sense of it; who gives fruit, some a hundred, some sixty, some thirty times as much.
24 Nagpadayag si Jesus ug laing sambingay ngadto kanila. Miingon siya, “Ang gingharian sa langit sama sa usa ka tawo nga nagpugas sa maayong binhi didto sa iyang uma.
And he gave them another story, saying, The kingdom of heaven is like a man who put good seed in his field:
25 Apan samtang natulog ang mga tawo, miabot ang iyang kaaway ug nagpugas usab sa mga sagbot taliwala sa mga trigo ug unya mihawa.
But while men were sleeping, one who had hate for him came and put evil seeds among the grain, and went away.
26 Sa dihang nanurok ang mga uhay ug unya naghatag sa ilang ani, mitungha usab ang mga sagbot.”
But when the green stem came up and gave fruit, the evil plants were seen at the same time.
27 Miabot ang mga sulugoon sa tag-iya sa yuta ug miingon kaniya, 'Sir, dili ba nagpugas ka man ug maayong binhi sa imong uma? Sa unsang paagiha nga karon aduna na may mga sagbot niini?'
And the servants of the master of the house came and said to him, Sir, did you not put good seed in your field? how then has it evil plants?
28 Siya miingon kanila, 'Ang kaaway ang nagbuhat niini.' Miingon ang mga sulugoon kaniya, 'Busa buot mo ba nga moadto kami ug pang-ibton sila?'
And he said, Someone has done this in hate. And the servants say to him, Is it your pleasure that we go and take them up?
29 Miingon ang tag-iya sa yuta, 'Ayaw, o basin sa dihang inyong ibton ang mga sagbot, tingali maibot ninyo ang trigo kauban nila.
But he says, No, for fear that by chance while you take up the evil plants, you may be rooting up the grain with them.
30 Tugoti nga magdungan sa pagtubo ang duha hangtod sa ting-ani. Sa panahon sa ting-ani moingon ako sa mga mag-aani, “Unaha sa pag-ibot ang mga sagbot ug bugkosa sila aron sunogon sila, apan tigoma ang trigo ngadto sa akong kamalig.”'”
Let them come up together till the getting in of the grain; and then I will say to the workers, Take up first the evil plants, and put them together for burning: but put the grain into my store-house.
31 Unya nagpadayag si Jesus ug laing sambingay ngadto kanila. Miingon siya, “Ang gingharian sa langit sama sa usa ka liso sa mustasa nga gikuha sa usa ka tawo ug gipugas sa iyang uma.
He put another story before them, saying, The kingdom of heaven is like a grain of mustard seed which a man took and put in his field:
32 Kini nga liso mao gayod ang kinagamyan sa tanang matang sa mga liso. Apan sa dihang motubo na kini, mas dako pa kini sa mga tanom sa tanaman. Mahimo kining usa ka kahoy, aron ang mga langgam sa kahanginan moabot ug magsalag sa mga sanga niini.”
Which is smaller than all seeds; but when it has come up it is greater than the plants, and becomes a tree, so that the birds of heaven come and make their resting-places in its branches.
33 Unya si Jesus nagsugilon kanila ug laing sambingay. “Ang gingharian sa langit sama sa patubo nga gikuha sa usa ka babaye ug gisagol uban sa tulo ka sukod nga harina hangtod nga mitubo kini.”
Another story he gave to them: The kingdom of heaven is like leaven, which a woman took, and put in three measures of meal, till it was all leavened.
34 Ang tanan niining mga butanga nga giingon ni Jesus ngadto sa mga panon sa katawhan diha sa mga sambingay. Ug kung walay mga sambingay dili siya makigsulti kanila.
All these things Jesus said to the people in the form of stories; and without a story he said nothing to them:
35 Aron nga kung unsa ang giingon pinaagi sa propeta matinuod gayod, sa dihang miingon siya, “Pagaablihan ko ang akong baba sa mga sambingay. Mosulti ako sa tinagong mga butang gikan sa patukoranan sa kalibotan.”
That it might come true which was said by the prophet, Opening my mouth, I will give out stories; I will give knowledge of things kept secret from before all time.
36 Unya mibiya si Jesus sa panon sa katawhan ug misulod sa balay. Miduol ang iyang mga disipulo kaniya ug miingon, “Ipasabot kanamo ang sambingay sa mga sagbot sa uma.”
Then he went away from the people, and went into the house; and his disciples came to him, saying, Make clear to us the story of the evil plants in the field.
37 Mitubag si Jesus ug miingon, “Siya nga nagpugas sa maayong binhi mao ang Anak sa Tawo.
And he made answer and said, He who puts the good seed in the earth is the Son of man;
38 Ang uma mao ang kalibotan; ug ang maayong binhi, mao kini ang mga anak sa gingharian. Ang mga sagbot mao ang mga anak sa daotan,
And the field is the world; and the good seed is the sons of the kingdom; and the evil seeds are the sons of the Evil One;
39 ug ang kaaway nga nagpugas kanila mao ang yawa. Ang ting-ani mao ang kataposan sa kalibotan, ug ang mga mag-aani mao ang mga anghel. (aiōn g165)
And he who put them in the earth is Satan; and the getting in of the grain is the end of the world; and those who get it in are the angels. (aiōn g165)
40 Busa, ingon nga ang mga sagbot gitigom ug gisunog uban sa kalayo, mao na kini ang kataposan sa kalibotan. (aiōn g165)
As then the evil plants are got together and burned with fire, so will it be in the end of the world. (aiōn g165)
41 Magapadala ang Anak sa Tawo sa iyang mga anghel, ug tigomon nila sa gawas sa iyang gingharian ang tanang mga butang nga mao ang hinungdan sa sala ug kadtong nagbuhat ug kasaypanan.
The Son of man will send out his angels, and they will take out of his kingdom everything which is a cause of error, and all those who do wrong,
42 Ilabay nila sila ngadto sa hudno sa kalayo, diin didto adunay panaghilak ug panagkagot sa mga ngipon.
And will put them into the fire; there will be weeping and cries of sorrow.
43 Unya magasidlak ang matarong nga mga tawo sama sa adlaw diha sa gingharian sa ilang Amahan. Siya nga adunay mga dalunggan, tugoti nga maminaw siya.
Then will the upright be shining as the sun in the kingdom of their Father. He who has ears, let him give ear.
44 Ang gingharian sa langit sama sa tinagong bahandi sa usa ka uma. Ang usa ka tawo nakakaplag niini ug nagtago niini. Sa iyang kalipay milakaw siya, gipamaligya ang tanan niyang gipanag-iyahan, ug mipalit niadtong umaha.
The kingdom of heaven is like a secret store of wealth in a field, which a man came across and put back again; and in his joy he goes and gives all he has, to get that field.
45 Usab, ang gingharian sa langit sama sa usa ka tawo nga tigpatigayon nga nangita alang sa bililhong mga perlas.
Again, the kingdom of heaven is like a trader searching for beautiful jewels.
46 Sa dihang nakaplagan niya ang usa ka perlas sa dako kaayong kantidad, milakaw siya ug gibaligya ang tanang butang nga iyang gipanag-iyahan ug gipalit kini.
And having come across one jewel of great price, he went and gave all he had in exchange for it.
47 Ug usab, ang gingharian sa langit sama sa usa ka pukot nga gilabay ngadto sa dagat, ug nagtigom sa matag matang sa mga binuhat.
Again, the kingdom of heaven is like a net, which was put into the sea and took in every sort of fish:
48 Sa dihang napuno na kini, ang mga mananagat nagbira niini padulong sa baybayon. Unya nanglingkod sila ug gitapok ang maayong mga butang ngadto sa mga sudlanan, apan ang walay bili nga mga butang gilabay nila.
When it was full, they took it up on the sands; and seated there they put the good into vessels, but the bad they put away.
49 Mao kini ang pamaagi sa kataposan sa kalibotan. Moabot ang mga anghel ug ilain ang daotan gikan niadtong mga matarong. (aiōn g165)
So will it be in the end of the world: the angels will come and take out the bad from the good, (aiōn g165)
50 Ilabay nila sila didto sa hudno sa kalayo, diin adunay panaghilak ug panagkagot sa mga ngipon.
And will put them into the fire: there will be weeping and cries of sorrow.
51 Nakasabot ba kamo niining tanan nga mga butang?” Ang mga disipulo miingon kaniya, “Oo.”
Are all these things now clear to you? They say to him, Yes.
52 Unya si Jesus miingon kanila, “Busa ang matag eskriba nga nahimong disipulo didto sa gingharian sa langit sama sa usa ka tawo nga tag-iya sa balay, nga mikuha sa daan ug bag-ong mga butang gikan sa iyang kabtangan.”
And he said to them, For this reason every scribe who has become a disciple of the kingdom of heaven is like the owner of a house, who gives out from his store things new and old.
53 Unya miabot nga sa dihang nahuman na si Jesus niining mga sambingaya, mibiya na siya niadtong dapita.
And when Jesus had come to the end of these stories he went away from there.
54 Unya misulod si Jesus sa iyang kaugalingong rehiyon ug nagtudlo sa mga tawo sa ilang sinagoga. Ang sangpotanan niini mao nga nahibulong sila ug nag-ingon, “Diin man gikuha niining tawhana ang iyang kaalam ug diin gikan kining mga milagro?
And coming into his country, he gave them teaching in their Synagogue, so that they were greatly surprised and said, Where did this man get this wisdom and these works of power?
55 Dili ba kining tawhana mao man ang anak sa panday? Dili ba ang iyang inahan mao man si Maria? Ug ang iyang mga igsoon, dili ba sila si Santiago, Jose, Simon, ug Judas man?
Is not this the woodworker's son? is not his mother named Mary? and his brothers James and Joseph and Simon and Judas?
56 Ug ang iyang mga igsoon nga babaye, kauban man kanato? Busa diin man gikan kining tawhana sa tanang mga butang?”
And his sisters, are they not all with us? from where, then, has he all these things?
57 Nakapasuko siya kanila. Apan miingon si Jesus ngadto kanila, “Ang usa ka propeta gipasidunggan gawas diha sa iyang kaugalingong nasod ug sa iyang kaugalingong pamilya.”
And they were bitter against him. But Jesus said to them, A prophet is nowhere without honour but in his country and among his family.
58 Ug wala siya nagbuhat sa daghang mga milagro didto tungod sa ilang pagkadili-matinoohon.
And the works of power which he did there were small in number because they had no faith.
